Διεθνής ημέρα ειρηνικής συμβίωσης σε έναν πλανήτη, που μετράει 50 μέτωπα συγκρούσεων

Είναι σαν κακόγουστο αστείο. Την πιο οξύμωρη μέρα του γιορτάζει σήμερα, 16 Μαΐου, ο πλανήτης. Η ανθρωπότητα των πολέμων γιορτάζει τη Διεθνή Ημέρα Ειρηνικής Συμβίωσης. Τα τελευταία τρία χρόνια, κάθε τέτοια μέρα, η Γη τιμά την ειρήνη εν μέσω πολεμικών συρράξεων. Φέτος μάλιστα, σε μία δυστυχή συγκυρία, η συγκεκριμένη Ημέρα καλείται να «γιορτασθεί» ταυτόχρονα με τη 10ετή επέτειο του πολέμου στη Συρία. Πολέμου, που από την έναρξή του, την άνοιξη του 2011, μετρά περί τους 400.000 νεκρούς, εκ των οποίων περισσότεροι από 100.000 άμαχοι, 10 και πλέον εκατομμύρια εκτοπισμένους και μία χώρα κατεστραμμένη.
Η Ημέρα καθιερώθηκε από τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ, στις 8 Δεκεμβρίου του 2017, με την υιοθέτηση ενός ψηφίσματος, που «γεννήθηκε» μεσούντος του πολέμου στη Συρία, ως ανάγκη για αναγνώριση και αποδοχή της διαφορετικότητας ειδικά και για ειρηνική συνύπαρξη των λαών γενικά. Η Διεθνής Ημέρα Ειρηνικής Συμβίωσης αποτελεί σύνθημα για την ικανότητα του ανθρώπου να ζει ειρηνικά με τον συνάνθρωπο, αλλά ο πόλεμος είναι ίδιον της ανθρωπότητας, όσο αρχετυπική είναι και η μάχη του καλού με το καλό. «Ο πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων» διατύπωσε ανάμεσα σε πολλά άλλα ο Ηράκλειτος, «μαμή της Ιστορίας» τον χαρακτήρισε ο Ναπολέων Βοναπάρτης, ενώ ο Μάο Τσετούνγκ υποστήριξε ότι «πολιτική είναι ο αναίμακτος πόλεμος και πόλεμος, η αιματηρή πολιτική».
Όσο υπάρχουν συμφέροντα και επιδιώξεις, ο πόλεμος θα παραμένει μία από τις πλέον… δημοφιλείς «ενασχολήσεις» της ανθρωπότητας και θα πλήττει κράτη, πλήθη, ομάδες και άτομα. Ίσως έτσι απέκτησε και τόσα επίθετα… Παγκόσμιος, εμφύλιος, ψυχρός, ασύμμετρος, υβριδικός ή μοριακός. Θα έλεγε κανείς ότι το θέμα είναι περισσότερο γλωσσολογικό, διότι έτσι κι αλλιώς ένας πόλεμος είναι κομμάτι της ιστορίας και η ιστορία αξιολογείται και κρίνεται από τις περιστάσεις μέσα στις οποίες εξελίσσεται. Ο Πρώσος στρατιωτικός του 18ου αι., συγγραφέας του δοκιμίου «περί πολέμου» Καρλ φον Κλάουζεβιτς χαρακτηρίζει τον πόλεμο «χαμαιλέοντα», διότι μπορεί να αλλάζει όψεις ανάλογα με την περίσταση. Είναι ο ίδιος που ταύτισε απόλυτα τις έννοιες «πόλεμος» και «πολιτική», διατυπώνοντας πως «ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα».
Για αρχή, πάντως, ο κλασικός ορισμός του πολέμου, αφορά την ένοπλη σύγκρουση δύο ή περισσοτέρων κρατών. Ως γνωστόν, τα κυρίαρχα κράτη κατέχουν την εξουσία στο εσωτερικό τους και μέσω της πολιτικής, προσδιορίζουν τον φίλο ή τον εχθρό. Σε κάθε περίπτωση, το δικαίωμα της κήρυξης του πολέμου, δια της νομιμοποίησης πράξεων βίας, ανήκει στο κυρίαρχο κράτος, όταν παραβιάζονται τα σύνορά του.
Παγκόσμιος και ψυχρός είναι είδη πολέμων που έγραψαν τις δικές τους, ουκ ολίγες, σελίδες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Όσο για τους εμφυλίους, έγραψαν, γράφουν και θα γράφουν ανά τον πλανήτη, όσο οι άνθρωποι θα διεκδικούν δια της βίας. Ασύμμετροι ή μοριακοί πόλεμοι θα κηρύσσονται όσο ποικίλες ομάδες, ενόπλων ή μη, θα επιδιώκουν τους δικούς τους ιδιοτελείς σκοπούς, συνήθως διαπλεκόμενα συμφέροντα που αποσκοπούν στο κέρδος, οικονομικό ή άλλο.
Την τελευταία δεκαετία, ωστόσο, η ανθρωπότητα των μεγάλων δυνάμεων οικονομίας και επιρροής στρώνει χαλί στον «υβριδικό πόλεμο» με τη χρήση του κυβερνοχώρου. Πρόκειται για μια στρατηγική που συνδυάζει στοιχεία συμβατικών και μη συμβατικών στρατιωτικών επιχειρήσεων, αλλά και κυβερνοπόλεμο. «Επιστρατεύει» παραπληροφόρηση πολιτών, προπαγάνδα ή και χρήση ηλεκτρονικών μέσων για τη διαμόρφωση κοινής γνώμης σε διατεταγμένη γραμμή αποδιοργάνωσης του αντιπάλου, δημιουργίας πανικού και εν γένει αποσταθεροποίησης.
Στην εποχή που λεξιλόγιο και ζωή εμπλουτίζονται διαρκώς από νέες μορφές πολέμων έως και απλών αντιπαραθέσεων, η σημερινή Διεθνής Ημέρα Ειρηνικής Συμβίωσης είναι ευχή και προσευχή. Η επικαιρότητα επιβεβαιώνει την ανάγκη εκπλήρωσής της.
Σήμερα, 16 Μαΐου του 2020, τα περισσότερα από τα περίπου 50 φλεγόμενα μέτωπα είναι σε εξέλιξη στην Ασία, με κορυφαία τα θέατρα πολέμου σε Συρία, Αφγανιστάν, Υεμένη, Λιβύη και Ιράκ, αλλά και στην Αφρική, με το Ισλαμικό Κράτος να εξελίσσει περί την 20ετία τη δράση του σε Μάλι, Καμερούν, Τσαντ, Νίγηρα. Στη Σομαλία, εξάλλου, 30 χρόνια τώρα «τρέχει» ένας παράλογος φυλετικός εμφύλιος με θύματα εκατοντάδες, χιλιάδες παιδιά και όχι μόνον βέβαια. Από το 1991, οπότε χρονολογείται η έναρξη των συγκρούσεων, έως σήμερα, σύμφωνα με υπολογισμούς της Διεθνούς Αμνηστίας, οι νεκροί ξεπερνούν κατά πολύ τους 600.000, ενώ απαγωγές, βασανισμοί και σεξουαλικοί βία είναι σε ημερήσια πλέον διάταξη. Ένα αντίστοιχος εμφύλιος, μέτρησε τα τελευταία επτά χρόνια 400.000 νεκρούς στο Σουδάν, όπου από τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, οπότε αποκαταστάθηκε η ειρήνη, το ζοφερό προνόμιο της πρόκλησης θανάτων κατέχει πλέον η πείνα.
Ειδικότερα, από το γύρισμα του αιώνα ή και νωρίτερα, 20 μέτωπα μαχών «βράζουν» στην Ασία, 25 στην Αφρική, ένα στη Βόρεια Αμερική (ο ασύμμετρος πόλεμος κατά των καρτέλ διακίνησης ναρκωτικών στο Μεξικό – οι θάνατοι υπολογίζονται σε 300.000), ένα σε ύπνωση στη Νότια Αμερική (επί 40 χρόνια ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στην κυβέρνηση του Περού, του τοπικού κομμουνιστικού κόμματος και του επαναστατικού κινήματος Tupac Amaru – Εκτιμάται ότι περί τους 80.000 ανθρώπους έχουν βρει τον θάνατο). Δύο επικίνδυνοι θύλακοι έχουν χαρτογραφηθεί από χρόνια στη γηραιά ήπειρο. Στη βόρεια Ιρλανδία, οι αντιφρονούντες Ιρλανδοί Δημοκρατικοί, που στην εκπνοή του προηγούμενου αιώνα είχαν αντιταχθεί στην παύση της δράσης του IRA, ανακάμπτουν με αφορμή το Brexit. Στην άλλη πλευρά της Ευρώπης, ο «πόλεμος του Ντονμπάς», κρατιέται ακόμη ζωντανός στον απόηχο της ουκρανικής επανάστασης του 2014.
Σε ένα απάνθρωπο αξίωμα πλήρες κυνισμού, οι χειριστές των πολεμικών μηχανών υποστηρίζουν ότι δια των πολέμων ξεχωρίζουν και επιβιώνουν στον πλανήτη οι δυνατοί. Απαντώντας, ο Ηρόδοτος θα υπενθυμίζει τη διαρκώς απειλούμενη ηθική της ανθρωπότητας: στην ειρήνη τα παιδιά θάβουν τους γονείς, στον πόλεμο, το αντίθετο.
   Τόνια Α. Μανιατέα