Πρώτη δημοσίευση ΠΤΗΣΗ, νο 34, Μάρτιος 2023
Οι ιδιαίτερα καταστροφικές πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού, επανέφεραν στο προσκήνιο το θέμα των εναέριων μέσων πυρόσβεσης, με τις πλάνες του παρελθόντος όχι μόνο να μην έχουν κατασταλεί, αλλά να προβάλλονται επαυξημένες εν μέσω της τραγικής καθημερινότητας. Παρακάτω επιχειρούμε να δώσουμε απαντήσεις -τις υπόλοιπες σε συνέχεια χθεσινού μας άρθρου- σε μια σειρά κρίσιμων ερωτημάτων και να επικαιροποιήσουμε τις εξελίξεις στον χώρο, τόσο διεθνώς όσο κυρίως στη χώρα μας.
Η Ελλάδα καίγεται: Απαντάμε σε 10 κρίσιμα ερωτήματα για την Αεροπυρόσβεση – Α’ μέρος
7ο ΕΡΩΤΗΜΑ: Πρέπει ο στόλος των εναέριων μέσων να συμπληρωθεί και με μικρότερα αεροπλάνα;
Η Ελλάδα, ως ο τρίτος κατά σειρά χρήστης Canadair από τη δεκαετία του 70, έχει τεράστια εμπειρία και όπως έχει αποδειχθεί στην πράξη ο στόλος των εναέριων μέσων δασοπυρόσβεσης πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία μέσων, περιλαμβανομένων και μικρότερων αεροπλάνων. Η χρήση των Grumman Ag-Cat σε διπλό ρόλο και με μεταφορική ικανότητα 1,8 τόνων νερού στόχευε προς αυτή την κατεύθυνση, που ενισχύθηκε αργότερα με την προμήθεια των PZL M-18. Αμφότερα μπορούσαν να επιχειρούν ακόμη και από μικρούς διαδρόμους και να προσφέρουν ουσιαστικά στην κρίσιμη και έγκαιρη προσβολή της φωτιάς στην εκδήλωσή της. Το μειονέκτημά τους ήταν ότι έπρεπε να επιστρέφουν σε αεροδρόμιο για την πλήρωση των δεξαμενών.
Στην πρόθεση αντικατάστασή τους επιδιώκεται η προμήθεια αντίστοιχων ικανοτήτων αμφίβιων, που σημαίνει ότι τα αεροπλάνα σε αντίθεση με τα PZL M-18 θα μπορούν να προσυδατώνονται/προσθαλασσώνονται σε επιφάνειες νερού, διατηρώντας και τη δυνατότητα προσαπογείωσης από αεροδρόμια μέσα στον ίδιο κύκλο επιχειρήσεων, δηλαδή χωρίς απαίτηση αναδιαμόρφωσης.
Σημειώνεται ότι στον χώρο των SEAT (Single Engine Air Tanker) η σχετική διαθεσιμότητα είναι το ίδιο περιορισμένη όσο και στον χώρο των μεγαλύτερων αμφίβιων MEAT (Multi Engine Air Tanker), με το Air Tractor AT-802 στην έκδοση Fire Boss να τον μονοπωλεί. Ο τύπος έχει ήδη παρουσία και δράση στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια μέσω μισθώσεων και έχει έτσι αξιολογηθεί για την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα και την ακαταλληλότητά του στις ελληνικές ανάγκες. Να θυμίσουμε ότι η προσπάθεια ανανέωσης του στόλου προς αυτή την κατεύθυνση δρομολογήθηκε στο τέλος του περασμένου χρόνου με την έκδοση πρόσκλησης αρχικής διαβούλευσης για την προμήθεια συνολικά 36 νέων μονοκινητήριων αεροσκαφών σταθερής πτέρυγας με ελικοστρόβιλο κινητήρα σε αμφίβια διαμόρφωση.
Οι σχετικές προδιαγραφές υπαγορεύουν ικανότητα πλεύσης με ταχύτητα τουλάχιστον 150 κόμβων, εμβέλεια τουλάχιστον 500 ναυτικών μιλίων, λειτουργική αυτονομία τουλάχιστον 3 ωρών, ενσωματωμένη δεξαμενή τουλάχιστον 3.000 λίτρων, δυνατότητα επιχειρήσεων από διάδρομο μήκους 1.000 μέτρων υπό το μέγιστο βάρος απογείωσης (MTOW) και ικανότητα εκκίνησης του κινητήρα χωρίς εξωτερική βοηθητική πηγή ισχύος, ώστε να μπορούν να επιχειρούν από οποιαδήποτε τοποθεσία χωρίς την ανάγκη υποστήριξης.
Από τα απαιτούμενα 36 αεροσκάφη τα 30 θα είναι μονοθέσια και τα 6 διθέσια (με δυνατότητα ελέγχου από αμφότερες τις θέσεις του πιλοτηρίου προκειμένου να χρησιμοποιούνται και ως εκπαιδευτικά). Θα πρέπει να μπορούν να υλοποιούν έγκαιρη επέμβαση για αρχική προσβολή πυρκαγιών (με ρίψη αλμυρού ή γλυκού νερού, επιβραδυντικού υγρού ή και αφρού), αλλά και σε αποστολές εναέριας επιτήρησης ή και εναέριου συντονισμού (από τον επιβαίνοντα στην πίσω θέση των διθέσιων μοντέλων), και θα πρέπει να παραδοθούν εντός 6 ετών από την υπογραφή της σύμβασης (χρονικό σημείο που νοείται ως Χρόνος Μηδέν ή Τ0): 6 αεροσκάφη (από τα οποία τουλάχιστον 3 θα πρέπει να είναι διθέσια) σε T0+1 έτος, επιπλέον 6 (περιλαμβανομένων των υπόλοιπων διθέσιων) σε T0+2 χρόνια και από 6 μονοθέσια ετησίως τα επόμενα 4 χρόνια.
Η συνέχεια της υπόθεσης αυτής και μετά τη σχετική ανταπόκριση στην πρόσκληση διαβούλευσης αναμένεται τις επόμενες εβδομάδες έκδοση πρόσκλησης για υποβολή προτάσεων-RFP (Request For Proposals). Με δεδομένη την κατάσταση στην επιδίωξη αντικατάστασης των Canadair που προαναφέρθηκε, η προμήθεια αεροσκαφών ως διαδόχων των PZL M-18 (με προϋπολογισμό €144,9 εκατ.) φαίνεται να μπορεί να προηγηθεί σημαντικά και να γίνει το πρώτο ουσιαστικό βήμα για τον εκσυγχρονισμό και ενίσχυση του στόλου των εναέριων μέσων.
8ο ΕΡΩΤΗΜΑ: Υπάρχει και επιδίωξη αγοράς ελικοπτέρων όπως έχει αναφερθεί;
Ο σχεδιασμός της πλήρους αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού του στόλου εναέριων μέσων πυρόσβεσης προβλέπει να την προμήθεια ελικοπτέρων, τομέας που μέχρι σήμερα καλυπτόταν σχεδόν αποκλειστικά με μισθώσεις, εκτός των λιγοστών CH-47 με τα οποία συνεισφέρει η Αεροπορία Στρατού.
Σε μια εξέλιξη αντίστοιχη με αυτήν των αμφίβιων SEAT (Single Engine Air Tanker), στις 17/07/2023 εκδόθηκε πρόσκληση συμμετοχής σε προκαταρκτική διαβούλευση για το έργο «αγοράς δέκα ελικοπτέρων βαρέος φορτίου» με συνολικό προϋπολογισμό 292.008.488 ευρώ και με χρονικό διάστημα υλοποίησης της διαδικασίας 15 ημέρες από την ανάρτηση. Σύμφωνα με τις προδιαγραφές που δημοσιοποιήθηκαν, σκοπός των υπό προμήθεια Ε/Π είναι να καλύψουν τις παρακάτω επιχειρησιακές ανάγκες:
- Συνδρομή σε αποστολές-επιχειρήσεις αεροπυρόσβεσης με δυνατότητα χρήσης κατασβεστικού μέσου (αλμυρού/γλυκού νερού, επιβραδυντικού, αφρού).
- Συνδρομή σε αποστολές-επιχειρήσεις μεταφοράς εξωτερικών φορτίων (εξοπλισμό, οχήματα, εμπορευματοκιβώτια κ.ά.).
Τα υποψήφια ελικόπτερα θα πρέπει:
- Να διαθέτουν πιστοποιημένη ενσωματωμένη δεξαμενή για πυρόσβεση με ελάχιστη χωρητικότητα τα 5.000 λίτρα κατασβεστικού μέσου και εξελιγμένο/πιστοποιημένο σύστημα ελέγχου άφεσής του με δυνατότητα επιλογής μεμονωμένης ή πολλαπλών ρίψεων.
- Να δύναται να εκτελούν υδροληψία από γλυκό και αλμυρό νερό στον ίδιο κύκλο πτήσης, ενώ απαιτείται να διαθέτουν εξελιγμένο και πιστοποιημένο σύστημα για την υδροληψία νερού.
- Να διαθέτουν πιστοποιημένο σύστημα ανάρτησης/μεταφοράς εξωτερικών φορτίων (sling).
Τα ελικόπτερα θα πρέπει να έχουν παραδοθεί στην Ελλάδα εντός πέντε ετών από την υπογραφή της σύμβασης (που νοείται ως έτος Το) με εξής χρονοδιάγραμμα παραδόσεων: δύο ελικόπτερα το T0+1 έτος και στη συνέχεια από δύο Ε/Π ανά έτος στα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Για πολλούς η προκήρυξη φαίνεται να «φωτογραφίζει» το CH-64F+ της Erickson που διαθέτει ενσωματωμένη δεξαμενή 10.000 λίτρων, και όχι μόνο επειδή χαρακτηρίζει την απαίτηση για «ελικόπτερα βαρέος φορτίου». Ο συγκεκριμένος χώρος επίσης δεν είναι ιδιαίτερα πλούσιος σε εναλλακτικές επιλογές. Θα μπορούσε να υπήρχε όμως τουλάχιστον άλλη μια δυνητική υποψηφιότητα, το CU-47 της Coulson Aviation, που ενσωματώνει στην καμπίνα τού τροποποιημένου Chinook μια δεξαμενή RADS (Retardant Aerial Delivery System) με ικανότητα μεταφοράς 11.350 λίτρων (3.000 γαλονιών) κατασβεστικού υγρού.
Λέμε «θα μπορούσε να υπήρχε» η υποψηφιότητα του CU-47, εάν η προκήρυξη δεν ανέφερε ρητά ότι τα υπό προμήθεια ελικόπτερα θα πρέπει να είναι καινούρια (ποιοτικής κατάστασης Factory New ή Brand New, αμεταχείριστα/unused) και να βρίσκονται σε παραγωγή κατά τον χρόνο υπογραφής της σύμβασης. Τα CU-47 προέρχονται από μετασκευές CH-47, που η εταιρεία προμηθεύτηκε από τα αποθέματα του αμερικανικού στρατού και είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν, ακόμη και μετά τη γενική ανακατασκευή που υφίστανται, θα μπορούν να ικανοποιήσουν αυτούς τους όρους. Εδώ όμως θα πρέπει να υπογραμμιστεί και ένα άλλο γεγονός. Το CH-64 της Erickson προέρχεται επίσης από ανακατασκευή αποθεμάτων και η εταιρεία προτείνει το CH-64F+ ως νέα κατασκευή, αναζητώντας πελάτες για το πρόγραμμα. Θα είναι η Ελλάδα ο launch customer για τον τύπο και ικανοποιείται ο όρος «το ελικόπτερο να βρίσκεται σε παραγωγή κατά την υπογραφή της σύμβασης»; Σε αντιστοιχία με την διαβούλευση για τα μικρότερα αμφίβια αεροπλάνα και για τα ελικόπτερα θα ακολουθήσει ίσως ένας δεύτερος γύρος πριν από την πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων.
9ο ΕΡΩΤΗΜΑ: Μήπως στις νέες αγορές που θα προβούμε, θα πρέπει να επιδιώξουμε την απόκτηση εναέριων μέσων πυρόσβεσης που επιχειρούν νύκτα;
Το θέμα των εναέριων μέσων που μπορούν να επιχειρούν νύκτα πήρε μεγάλες διαστάσεις με άφθονη παραπληροφόρηση το διάστημα των καταστροφικών πυρκαγιών. Έχει όμως πολλές διαστάσεις για να τις ανοίξουμε όλες στην τρέχουσα αναφορά.
Προφανώς η δυνατότητα συνέχισης της προσπάθειας πυρόσβεσης με τη συνδρομή από αέρος είναι κεφαλαιώδους σημασίας, αφού το διάστημα διακοπής της στο σκότος αποδεικνύεται ο κυριότερος παράγοντας αποτυχίας ή καθυστέρησης καταστολής. Θα πρέπει όμως να υπογραμμίσουμε ότι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν υπάρχει εναέριο μέσο με ρόλο πυρόσβεσης πιστοποιημένο για επιχειρήσεις κατά EASA, δηλαδή στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Προσπάθειες, κυρίως με ελικόπτερα και χρήση διοπτρών νυκτερινής όρασης (ΔΝΟ) είχαν ξεκινήσει εδώ και μερικά χρόνια στις ΗΠΑ. Αφορούσαν όμως τις περιφερειακές διαδικασίες μετακίνησης των εναέριων μέσων σε νέους χώρους επιχειρήσεων (repositioning). Πιο πρόσφατα, μόνο για αεροσκάφη περιστρεφόμενων πτερύγων, η FAA πιστοποίησε και άλλες διαδικασίες όπως υδροληψία σε αιώρηση από κάδο αλλά «ανοικτό σώμα νερού», οδηγώντας τελικά και σε περιορισμένες δυνατότητες ρίψεων σε εστίες φωτιάς, αν και με πολλούς επιχειρησιακούς περιορισμούς. Για πυροσβεστικά αεροπλάνα η πιστοποίηση χρήσης ΔΝΟ περιορίζεται ακόμη μόνο σε repositioning.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣH: Sikorsky S-70 FireHawk, τι θα μπορούσε να προσφέρει στην Ελλάδα;
Η Coulson Aviation ήταν η πρώτη που απέκτησε πιστοποίηση ΔΝΟ σε CH-61 και CU-47, περιλαμβανομένων και ρίψεων (υπό περιορισμούς). Η Erickson, η οποία επίσης πιστοποίησε το ελικόπτερό της με ΔΝΟ (υπό το ίδιο καθεστώς) τον Μάρτιο του 2023, στο προτεινόμενο, νέας κατασκευής CH-64F+, υπόσχεται δυνατότητες νυκτερινών επιχειρήσεων όπως και επιλεκτική επάνδρωση του πιλοτηρίου με το ελικόπτερο να επιχειρεί και unmanned. Από την πλευρά της η De Havilland Canada στην εμπορική προώθηση του DHC-515, το οποίο θα είναι εξοπλισμένο και με HUD, κάνει λόγο για αυξημένη χωρική αντίληψη του πληρώματος μέρα και νύκτα, αλλά όχι για νυκτερινές επιχειρήσεις.
Προφανώς όμως οι εξελίξεις της τεχνολογίας είναι γρήγορες και η επιδίωξη νυκτερινής αεροπυρόσβεσης είναι μέσα στους στόχους των κατασκευαστών του χώρου. Η πιστοποίηση όμως και η εφαρμογή της στο πεδίο είναι κάτι που θα απαιτήσει πρόσθετες επενδύσεις και χρόνο.
10ο ΕΡΩΤΗΜΑ: Με όλα τα παραπάνω, ποιο θα είναι το μέλλον των εναέριων μέσων πυρόσβεσης στην Ελλάδα;
Η προμήθεια των καινούριων πυροσβεστικών εναέριων μέσων που περιλαμβάνει τα μονοκινητήρια αμφίβια που προαναφέρθηκαν, τα DHC-515 (πιθανόν τον εκσυγχρονισμό των CL-415GR) και την αγορά μέσων και βαρέων ελικοπτέρων συγχρηματοδοτείται από την πρωτοβουλία NextGenerationEU της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το πλαίσιο του «Ελλάδα 2.0-Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», το ΕΣΠΑ 2021-2027 και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για τον δανεισμό.
Η δημιουργία ενός εθνικού στόλου -σχεδόν ομοιότυπων- CL-415EAF και DHC-515 είναι μια εφικτή εξέλιξη μέσα στη δεκαετία παρά τις παλινδρομήσεις του προγράμματος. Η προμήθεια των οικονομικότερων σε κτήση και χρήση Single Engine Air Tanker ως ουσιαστικά ικανότερων αντικαταστατών των PZL M-18 σε σημαντικούς αριθμούς θα ενισχύσει αποτελεσματικά την επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου, ενώ η προμήθεια των βαρέων ελικοπτέρων, αν και υψηλού κόστους, θα μας απαλλάξει από την έγνοια της διασφάλισης τέτοιων εναέριων μέσων ετησίως (που βρίσκονται έτσι και αλλιώς σε ανεπάρκεια λόγω της μικρής διαθεσιμότητας). Ο ισχυρός αυτός στόλος θα ενισχύεται με κάποια μισθωμένα μέσα, κυρίως ελικόπτερα ή και κάποια αεροσκάφη ειδικών εφαρμογών, όπως το Be-200, όταν αυτό γίνει δυνατό.
Ένα θέμα που έχει τεθεί αλλά ακόμη δεν υπάρχουν οριστικές αποφάσεις είναι το πλαίσιο που θα επιχειρεί αυτός ο στόλος. Μέρος της μελέτης που έγινε για την απόκτηση των μέσων εξέτασε το ενδεχόμενο κάποια ή το σύνολό τους να τεθούν υπό νέο αυτόνομο επιχειρησιακό όργανο, υπό τους αρμόδιους φορείς (Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας).
Ένα από τα οφέλη που θα προκύψουν από μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να είναι η δυνατότητα σύμπραξης με ξένες εταιρείες σε ένα πλαίσιο στο οποίο κάποια από τα ελληνικά εναέρια μέσα θα μπορούσαν να υπενοικιάζονται για χρήση σε άλλες χώρες του Νότιου Ημισφαιρίου στη διάρκεια του χειμώνα στο Βόρειο Ημισφαίριο, αποτελώντας πηγή εσόδων για την υποστήριξη του στόλου.
Κλείνοντας, να σημειώσουμε ότι παράλληλα με τις παραπάνω διαδικασίες «τρέχουν» και τρεις άλλες που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τη δασοπυρόσβεση ως μέρος της Πολιτικής Προστασίας. Πιο συγκεκριμένα, στις 08/03/2023 υπήρξε πρόσκληση για συμμετοχή σε προκαταρκτική διαβούλευση για προμήθεια τριών αεροσκαφών ως εναέρια κέντρα επιχειρήσεων για λογαριασμό του Υπ. Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας. Την ίδια μέρα υπήρξε επίσης αντίστοιχη πρόσκληση για προμήθεια τριών ελικοπτέρων μεταφοράς της ομάδας διαχείρισης περιστατικών ΓΓΠΠ και υγειονομικών αποστολών, ενώ στις 29/05/2023 είχε προηγηθεί πρόσκληση σε προκαταρκτική διαβούλευση για UAV Drones για εναέρια επιτήρηση για λογαριασμό του Υπ. Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας.
Καθώς ολοκληρώναμε το τεύχος μας υπήρξε μια καθοριστική εξέλιξη για την ευρωπαϊκή στάση στο θέμα της κοινής προμήθειας DHC-515, όταν ο επίτροπος Διαχείρισης Κρίσεων, που είναι ο κύριος αρμόδιος για το θέμα ανακοίνωσε ότι η ΕΕ θα αγοράσει 12 πό τα αμφίβια αεροπλάνα, στα οποία θα προστεθούν οι παραγγελίες των ενδιαφερομένων χωρών-μελών: Ελλάδας, Γαλλίας, Ιταλίας, Ισπανίας, Πορτογαλίας και Κροατίας. Το σύνολο αυτών των παραγγελιών πιστεύεται ότι θα υπερκαλύψει την «κρίσιμη μάζα» που θα επιτρέψει στη DE Havilland Canada να βάλει τον τύπο σε παραγωγή. Πέραν των 16 αεροσκαφών που έχει ανακοινώσει η κυβέρνηση Μακρόν, ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Βασίλης Κικίλιας επιβεβαίωση την πρόθεση της χώρας να προχωρήσει άμεσα σε παραγγελία 8 αεροσκαφών. Ανάλογες δηλώσεις έχουν κάνει κατά καιρούς και αξιωματούχοι των άλλων χωρών που προαναφέρθηκαν.
