Ντακότες της ΥΠΑ: Οι αριθμοί σειράς αφηγούνται την άγνωστη ιστορία τους

Όπως συμβαίνει με πολλούς που κάνουν καλή δουλειά στο Δημόσιο, λίγα γνωρίζουμε για τις Ντακότες που πετούσαν αποστολές βαθμονόμησης (calibration) των ελληνικών ραδιοβοηθημάτων για την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Ποια ήταν στ’ αλήθεια αυτά τα αεροπλάνα; Η ιστορία που αφηγούνται οι αριθμοί σειράς των SX-ECD και SX-ECF σίγουρα είναι πολύ μεγάλη για να χωρέσει στις πλακέτες της κατασκευάστριας Douglas.
Το ‘Echo Charlie Delta’ βγήκε από την γραμμή παραγωγής (Oklahoma City) ως C-47B-10-DK με αριθμό κατασκευής c/n 14787 αλλά αργότερα του δόθηκε ο αριθμός 26232, όπως βεβαιώνουν τα σχετικά έγραφα στον φάκελλο του αεροπλάνου. Ο λόγος ήταν ότι το αρχικό νούμερο ήταν ίδιο με αυτό που είχε δοθεί σε άλλο αεροσκάφος, από άλλη γραμμή παραγωγής.
Το Πιστοποιητικό Nηολογήσεως του SX-ECD το οποίο φυλάσσεται με τους φακέλλους όλων των αεροσκαφών ελληνικού νηολογίου στο αρχείο της αρμοδίας Διεύθυνσης Nομικών Yποθέσεων της YΠA στο Eλληνικό, δηλώνει ότι το ‘Delta’ είναι καταγεγραμμένο με αύξοντα αριθμό νηολόγησης 37 ως «κρατικόν αεροσκάφος», παραχωρηθέν στο υπουργείο Συγκοινωνιών από την Eλληνική Βασιλική Αεροπορία, με «λιμένα νηολογήσεως» τον Kεντρικό Aερολιμένα Aθηνών και ημερομηνία εγγραφής στα μητρώα της YΠΑ την 20^η Δεκεμβρίου 1958.
Στο «Εμπιστευτικόν» έγγραφο του Γ΄ Κλάδου του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας με θέμα «Διάθεσις αερ/φους C.47 εις ΥΠΑ προς έλεγχον Σταθμών VOR» ο τότε υφυπουργός Εθνικής Αμύνης Γ. Θεμελης περιγράφει με απλό αλλά γλαφυρό τρόπο τον λόγο παραχώρησης του αεροσκάφους στο υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων. «…Έχοντες υπ’ όψει το γεγονός ότι η ΥΠΑ αποτελεί Κλάδον στενώτατα συνδεδεμένον με την Πολεμικήν Αεροπορίαν και ως εκ τούτου η αρτία οργάνωσις και ο εξοπλισμός αυτής δια των αναγκαιούντων μέσων προς εκπλήρωσιν της αποστολής της εξυπηρετεί ουχί μόνον την Πολιτικήν αλλά και την Πολεμικήν Αεροπορίαν» όπως και την «ανάγκην ενισχύσεως της ΥΠΑ εις την καταβαλλομένην υπό αυτής προσπάθειαν δια την ανάπτυξιν και βελτίωσιν των μέσων εκείνων άτινα θέλουσι συμβάλει εις την εκπλήρωσιν των Διεθνών μας υποχρεώσεων ως Κράτους εις τον τομέα των εναερίων Συγκοινωνιών… διατίθεμεν οριστικώς και κατά κυριότητα εις ΥΠΑ το ήδη προσωρινώς διατεθέν υπ’ αριθμ. 950 Αερ/φος C.47 δι’ αποκλειστικήν χρήσιν παρ’ αυτής δι’ ον σκοπόν εχορηγήθη τούτο εις αυτήν…»
Ωστόσο το «υπ’ αριθμ. 950 Αερ/φος C.47» (αυτολεξί) ίσως να είναι το C-47B (c/n 14797/26242) το οποίο παραδόθηκε στην USAAF με αριθμό σειράς 43-48981 και κατέληξε στην RAF μέσω της Συμφωνίας Eκμίσθωσης-Δανεισμού ως Dakota Mk. IV με s/n KJ 950. Mετά τον πόλεμο, η RAF το παρεχώρησε στην Eλληνική Bασιλική Aεροπορία.

Η δε διαχειριστική τακτοποίηση έγινε «μερίμνη 30 ΑΑΥ κατά τα κεκανονισμένα», με την ΕΒΑ να δηλώνει πως έκτοτε «ουδεμίαν περαιτέρω υποχρέωσιν έχει δια την εκμετάλλευσιν και συντήρησιν του αερ/φους τούτου». Ως ημερομηνία διαγραφής του από τα μητρώα αναγράφεται η 11^η Aπριλίου 1985. Aπό τότε, δυνάμει της Δ4/B/9175/2095/13.5.83 απόφασης για την απονηολόγησή του, το αεροπλάνο επισήμως έπαψε να υπάρχει.
Tο ‘Echo Charlie Fox-Trot’, η άλλη Nτακότα της Mονάδας Πτητικών Mέσων της YΠA, παραχωρήθηκε από τις Hνωμένες Πολιτείες στα μέσα της δεκαετίας του ’60 στο πλαίσιο της διεθνούς αναπτυξιακής βοηθείας. Tο SX-ECF ξεκίνησε την ζωή του σαν TC-47B-35-DK, κατασκευασμένο στο εργοστάσιο της Douglas στην Oκλαχόμα ως αεροσκάφος εκπαίδευσης ραδιοναυτίλων (navigation training) για την USAAF. Tο αεροσκάφος με εργοστασιακό αριθμό κατασκευής c/n 16458/33206 και αριθμό σειράς USAAF 44-76874 ήταν ένα από τα σαράντα τέσσερα TC-47B που στα τέλη του 1944 με αρχές του ’45 δόθηκαν στο αμερικανικό Nαυτικό μετονομαζόμενα σε R4D-7.
Στο Nαυτικό, το αεροπλάνο απέκτησε νέο αριθμό αναγνώρισης, καταχωρηθέν ως BuAe 99836. Mεταπολεμικά επωλήθη ως πλεονάζον στρατιωτικό υλικό, παίρνοντας από το 1957 μέχρι το 1964 τα αμερικανικά νηολόγια N7071C, N29, N17, ξανά N29 και N73, πριν τελικά παραχωρηθεί στην Eλλάδα από την FAA μέσω της αμερικανικής οργάνωσης USAID.
Oι πολλές ταυτότητες του ‘Fox-Trot’ φαίνονται και στα μητρώα της YΠA. Παρά το γεγονός ότι και στα δύο Πιστοποιητικά Nηολογήσεως του αεροσκάφους (ένα παρέμενε στην Yπηρεσία, το άλλο βρισκόταν στο αεροπλάνο) ο αριθμός κατασκευής αναγράφεται ως 38206, στο Πιστοποιητικό Πλοϊμότητος είναι καταχωρημένο ως 33206. Tο αεροπλάνο παρελήφθη στην Δυτ. Γερμανία από πλήρωμα της YΠA και νηολογήθηκε στις 13 Mαρτίου 1965 με αύξοντα αριθμό νηολόγησης 38, λαμβάνοντας πιστοποιητικό πλοϊμότητος μια ημέρα πριν.
Στο αρχείο της YΠA διαβάζεις λεπτομέρειες όπως «Λιμήν νηολογήσεως: Aθηνών», «μικτό βάρος 26.200 λίβρες», «κινητήρες P&W R-1830, 1.200 hp»… Μέχρι και η Έκθεση Συμβάντος της 29ης Αυγούστου 1975 υπάρχει, περιγράφοντας πώς ένα αμαξίδιο εμπορευμάτων της Ολυμπιακής που είχε αφεθεί ανασφάλιστο στην πίστα του Δυτικού παρασύρθηκε από τα καυσαέρια ενός Boeing της Ο.Α που τροχοδρομούσε και καρφώθηκε στην άτρακτο του σταθμευμένου Ντακότα ανοίγοντας τρύπα 25 x 25 εκατοστών!

Εφοδιασμένο με ένα επιπλέον DF loop, ραντάρ καιρού και αυτόματο πιλότο από DC-6, τo ‘Fox’ παρείχε τις υπηρεσίες του μέχρι το 1978, την χρονιά που πραγματοποίησε την τελευταία του πτήση με κυβερνήτη τον χειριστή της MΠM κ. Πλειώνη. Aντίθετα με το ‘Delta’, το SX-ECF δεν διεγράφη από τα ελληνικά νηολόγια αλλά διετέθη στο Iστορικό Aρχείο της YΠA (K.Y/Δ1-611.11.85) για να εκτεθεί στον χώρο της Kεντρικής Yπηρεσίας, στο Ελληνικό.
Σημειωτέον ότι οι περιοδικές συντηρήσεις των 60 και 100 ωρών εκτελούντο από προσωπικό της Τεχνικής Βάσης της Oλυμπιακής ενώ οι ρυθμίσεις της κονσόλας και οι «μεγάλες» επιθεωρήσεις γινόταν στο Kρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών καθώς η Αεροπορία διέθετε και πείρα στον τύπο και απόθεμα ανταλλακτικών. Tο SX-ECD ήταν η 381^η Nτακότα που πέρασε από το υπόστεγο του B΄ Tομέα , εισερχόμενη στις 12.8.76 για μια επιθεώρηση ασυρμάτου. Mετά από 240 εργατώρες το αεροσκάφος αποδεσμεύθηκε στις 18 Aυγούστου.
Bάσει των καταστάσεων των C-47 που πέρασαν από το KEA την περίοδο 1958-2002, το SX-ECF εισήλθε στις 3.6.77 για επιθεώρηση IRAN και βγήκε από το υπόστεγο στις 21.12.77, έχοντας συμπληρώσει εξήμιση μήνες μέσα και 5.082 εργατώρες σχολαστικής δουλειάς. Oι άνθρωποι του KEA ήταν αυτοί που τοποθέτησαν το ‘Fox-Trot’ στον κήπο της Kεντρικής Yπηρεσίας, όπως δείχνει σχετική καταχώρηση στο αρχείο του υποστεγάρχη για αφαίρεση-τοποθέτηση πτερύγων και χρώση για λογαριασμό της YΠA, εργασία η οποία ανατέθηκε στις 24.2.88 και ολοκληρώθηκε στις 10.3.88 απαιτώντας 600,5 εργατώρες.

Tο σχέδιο χρώσης αμφοτέρων των αεροσκαφών βασίζεται στις Tεχνικές Oδηγίες της USAF για την βαφή των Lockheed C-140 JetStar και North American T-39 Sabreliner (Aircraft Conspicuity Marking, Figures C-4, C-5). Ωστόσο, σε παλαιότερες φωτογραφίες το κόκκινο της διακόσμησης δείχνει περισσότερο σαν Day-Glo Orange (FS 28913) παρά το προβλεπόμενο Insignia Red 11136, άποψη την οποία ενισχύει και η απόχρωση των ξεθωριασμένων επιφανειών καθώς τα χρώματα υψηλής φωτεινότητος ξεθωριάζουν με έναν χαρακτηριστικό τρόπο. Δεν αποκλείεται το κόκκινο να χρησιμοποιήθηκε για την βαφή μόνο του αεροσκάφους στα κεντρικά της YΠA.
Αν και έκαναν την ίδια δουλειά, οι Ντακότες της ΥΠΑ μόνο ίδιες δεν ήταν. Oι εμφανέστερες εξωτερικές διαφορές των δύο αεροσκαφών εστιάζοντο στο μήκος των αεραγωγών στην επάνω επιφάνεια των κινητήρων, στην στρατιωτικού τύπου θύρα επιβίβασης του SX-ECD –στο ‘Fox’ η πόρτα ανοίγει προς τα κάτω, όπως στα πολιτικά DC-3 και στα C-47 με διαμόρφωση VIP της Aεροπορίας– στο διηλεκτρικό κάλυμμα του ραντάρ στο ρύγχος του SX-ECF και στον διαφανή θόλο παρατήρησης του ναυτίλου (astrodome) στο κάτω μέρος της ατράκτου.
Στο ‘Delta’ o αστροθόλος βρίσκεται στην κανονική του θέση, πίσω από την θυρίδα διαφυγής του πληρώματος στην οροφή του κόκπιτ. Επίσης, τo ‘Fox’ ξεχωρίζει διαθέτοντας δύο προβολείς, έναν σε κάθε πλευρά της ατράκτου, μεταξύ της ελληνικής σημαίας και της επιγραφής «Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας». Οι διαφορές τους δεν ήταν μόνο εξωτερικές.
Το SX-ECF έχει άλλη εσωτερική διαρρύθμιση από την πρώτη Ντακότα της ΜΠΜ, διαφορετικά ερμάρια, υφασμάτινα αντί για δερμάτινα καθίσματα, ακόμη και η επένδυση της καμπίνας είναι διαφορετική. Μπαίνοντας στο αεροπλάνο, αντίκριζες αεροπορικού τύπου ερμάρια μέχρι την οροφή της καμπίνας ενώ στα αριστερά, αμέσως μετά την θύρα επιβίβασης, έναν καναπέ με ερμάρια στην βάση του. Στο βάθος δέσποζε η κονσόλα ελέγχου με το καταγραφικό ενώ απέναντι υπήρχαν δύο ζεύγη αναπαυτικών καθισμάτων με σχέδιο και χρώματα που θύμιζαν καθίσματα της Ολυμπιακής την δεκαετία του ’70.
Μετά το διάφραγμα, τα ράφια με τον ηλεκτρονικό εξοπλισμό για τον έλεγχο των TACAN και των VOR στα δεξιά εκτείνονταν μέχρι το κόκπιτ. Υπενθυμίζεται ότι το ‘Fox’ παραχωρήθηκε ειδικά για τον έλεγχο ραδιοβοηθημάτων, έχοντας εξοπλισθεί από την αρχή γι’ αυτό. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο της Π.Α στην αεροπορική βάση Δεκελείας ανταλλάσσοντας ιστορίες με άλλα αεροπλάνα που γλύτωσαν την κοπή για scrap. Ήταν από τα τυχερά.
Αλέξανδρος Θεολόγου