Ο Αδάμ Στεφανάδης δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, όντας ένας από τους ρέκτες της (σύγχρονης) Ναυτικής Ιστορίας στη χώρα μας. Η αγάπη του για το ΠΝ ανάγεται και στην προσωπική του διαδρομή, καθώς ο πατέρας του, Γεράσιμος, ήταν μάχιμος αντιναύαρχος και δη Διοικητής Ναυτικής Εκπαίδευσης την εποχή των γεγονότων του βιβλίου. Αναφέρω ενδεικτικά το δίτομο opus magnum των 730 σελ. Το Ελληνικό Κράτος της Θάλασσας – Η Ιστορία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού 1897-2017 (2017), βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, το οποίο διδάσκεται σήμερα στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.
Επιπλέον -κάτι που έχει μεγάλη σημασία για το τελευταίο και ανά χείρας βιβλίο του- είναι διαπρεπής νομικός επιστήμονας και δη ποινικολόγος, εξ ου και το πρώτο βιβλίο του, Η Δίκη της Νυρεμβέργης (2000), ασχολείται με τις απαρχές του σύγχρονου διεθνούς ποινικού δικαίου, μετά τα φρικαλέα εγκλήματα του Β’ Π.Π., συμπεριλαμβανομένων των καινοφανών, τότε, «εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας».
Ορμώμενος λοιπόν από μια διεπιστημονική προσέγγιση την οποία ελάχιστοι στη χώρα μας δύνανται να αποτολμήσουν, τουλάχιστον με τόση σοβαρότητα, ο κ. Στεφανάδης καταπιάνεται σφαιρικά με την πρώτη μεγάλη ελληνοτουρκική κρίση μετά το μοιραίο 1974, γνωστή και ως «Κρίση του θέρους 1976» ή «Κρίση του Hora». Αν και οι μονομερείς διεκδικήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο χρονολογούνται από το Νοέμβριο του 1973, όταν η τουρκική κυβέρνηση εξέδωσε άδειες ερευνών στην κρατική πετρελαϊκή εταιρεία ΤΡΑΟ εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας (και ελλείψει διμερούς συμφωνίας οριοθέτησης), στην πράξη η κρίση ξέσπασε σχεδόν τρία χρόνια αργότερα: στις 23/7/1976 το περίφημο τουρκικό σκάφος Hora, μετονομασμένο πλέον σε Sismik I, απέπλευσε από την Κωνσταντινούπολη για σεισμικές έρευνες στο Βόρειο Αιγαίο. Το απόγευμα της 6/8/1976, χωρίς συνοδεία τουρκικών πολεμικών αλλά ευρισκόμενο υπό στενή παρακολούθηση και από το ΠΝ και την ΠΑ, εισήλθε για εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας έξω από τη Λέσβο, όπου πόντισε ανενόχλητο τα σχετικά όργανα και καλώδια.
Σε αυτή την προδήλως παράνομη και προκλητική ενέργεια η ελληνική αντίδραση (κυβέρνηση Κων/νου Καραμανλή περιόδου 1974-77) ήταν μάλλον χλιαρή, ήτοι δύο ρηματικές διακοινώσεις διαμαρτυρίας που επέδωσε ο Πρέσβης μας στην Άγκυρα στο τουρκικό ΥΠΕΞ, στις 7/8 και 9/8/1976. Επίσης, η χώρα μας αποφάσισε να προσφύγει μονομερώς τόσο στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ, όσο και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπου βεβαίως δεν είχε εξαρχής καμία τύχη, αφού η σχετική διαδικασία προϋποθέτει συνυποσχετικό όλων των πλευρών.
Τελικά, το Hora ΑΚΑ Sismik I επέστρεψε στη Σμύρνη στις 15/9/1976, όπου έτυχε θριαμβευτικής υποδοχής. Από την κρίση εκείνη, το χρονικό της οποίας περιγράφεται εκτενώς στο βιβλίο, έχει μείνει ιστορική στα χρονικά ολόκληρης της Μεταπολίτευσης η φράση του τότε αρχηγού του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Παπανδρέου, κατά τη διάρκεια περιοδείας του στη Θράκη, αν και είναι αλήθεια πως παραφράστηκε. Επί λέξει, ο Ανδρέας είπε τότε τα εξής: «Εφόσον παραβιάζονται τα σύνορά μας (σ.σ. κάτι ανακριβές, αφού το πλοίο ουδέποτε εισήλθε εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων), γιατί η κυβέρνηση δεν έδωσε την άμεση ελληνική απάντηση στην τουρκική επιβουλή, γιατί δεν βύθισε το Hora;» Έκτοτε, η δήλωσή του αυτή έχει μείνει γνωστή ως: «Βυθίσατε το Hora»! και θεωρείται από τις «πατριωτικές» συνιστώσες όλων των κομμάτων ως σύμβολο της ανάγκης για αποφασιστικότητα, έναντι του ακολουθούμενου κατευνασμού.
Ο κ. Στεφανάδης, βεβαίως, εξηγεί ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Γενικά, είναι άλλο πράγμα οι ενέργειες για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης και άλλο οι πραγματικά στοχευμένες κινήσεις σε διεθνές επίπεδο. Και είναι αλήθεια ότι η Διεθνής Κοινότητα, καλώς ή κακώς, εμφορείται πολύ συχνά από διαφορετικές, σε σχέση με τα εθνικά μας δίκαια, πεποιθήσεις. Χαρακτηριστικό είναι το Ψήφισμα 395 επί του θέματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΕ (25/8/1976), όπου κρατήθηκαν ίσες αποστάσεις μεταξύ των δύο μερών, του παρανομούντος και του θιγόμενου, με τη σύσταση σε αμφότερα να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση κλπ κλπ.
Όλα τα ανωτέρω καθώς και το τι επακολούθησε (λ.χ. το θεμελιώδους σημασίας «Πρακτικό της Βέρνης» λίγους μόνο μήνες μετά) τα αναλύει ο κ. Στεφανάδης με εξαιρετική ενάργεια, ενώ παράλληλα ενσωματώνει και χρήσιμες συνεντεύξεις από πρώην ένστολους του ΠΝ που βίωσαν από την πρώτη γραμμή την κρίση. Ειδικά οι 9 θεματικοί χάρτες που εκπονήθηκαν ειδικά για το βιβλίο από τον κ. Νικόλαο Αγιαννίτη (σελ. 81-90) είναι άκρως διαφωτιστικοί.
Τέλος, στο Επίμετρο ο συγγραφέας μας παρουσιάζει, συνοπτικά, τη βασική νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης από το 1969 μέχρι σήμερα και περί υφαλοκρηπίδας και, γενικότερα, περί οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών (αφού από το 1994 έχει τεθεί σε ισχύ η υπογραφείσα το 1982 Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας – UNCLOS, διαδεχόμενη τη Σύμβαση της Γενεύης του 1958 αποκλειστικά περί υφαλοκρηπίδας).
Συμπερασματικά, πρόκειται για ένα πραγματικά υψιπετές έργο, τόσο για τα ίδια τα ιστορικά, σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο, γεγονότα του 1976, όσο και ως εισαγωγή στην όλη ελληνοτουρκική διένεξη για το Αιγαίο, η οποία μας ταλανίζει εδώ και 50 και πλέον έτη. Συνιστάται ανεπιφύλακτα.
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δούρειος Ίππος, 2024, 152 σελ., έγχρωμο, με πολλές φωτογραφίες, σχέδια και χάρτες.
