Δεν κράτησε πολύ η αίσθηση πως από την πλευρά της Λιβύης -συγκεκριμένα της εκεί κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας με έδρα την Τρίπολη- υπάρχει μια σιωπηρή αποδοχή των ελληνικών θέσεων για εκμετάλλευση θαλασσίων οικοπέδων νότια της Κρήτης, εντός της από εμάς διεκδικούμενης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Κι αυτό καθώς η ελληνική προκήρυξη για εκδήλωση ενδιαφέροντος που έγινε από το υπουργείο Ενέργειας, πλέον αποδοκιμάζεται από τη λιβυκή πλευρά.
ΕΚΤΑΚΤΟ: Το ΥΠΕΝ “καταργεί στην πράξη” το τουρκολυβικό μνημόνιο, ενέκρινε τις έρευνες της Chevron!
Συγκεκριμένα, ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Λιβύης χαρακτήρισε την κίνηση της Ελλάδος ως «παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λιβύης, εκφράζοντας την πλήρη επιφύλαξη και τη ρητή αντίθεσή του σε οποιεσδήποτε δραστηριότητες εξερεύνησης ή γεώτρησης σε αυτές τις περιοχές χωρίς προηγούμενο νομικό πλαίσιο που να σέβεται τους κανόνες του διεθνούς δικαίου». Η ανακοίνωση συνέχισε, πως ζητά από την Ελλάδα να «προχωρήσει σε εποικοδομητικό διάλογο και διαπραγματεύσεις με βάση τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, προκειμένου να επιτευχθούν δίκαιες και ισότιμες λύσεις».
Τι σημαίνουν τα παραπάνω; Ελλάδα και Λιβύη έχουν πρόσφατα προκηρύξει διαγωνισμούς για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων σε θαλάσσια οικόπεδα, στο μεταξύ τους θαλάσσιο πεδίο. Η Ελλάδα νότια της Κρήτης, η Λιβύη στο ανοιχτά του Λιβυκού. Οι οριοθετήσεις των δύο χωρών που έχουν γίνει στα οικόπεδα, ακολουθούν τις δυνητικές ΑΟΖ των δύο χώρων, εφόσον αυτές οι ΑΟΖ ορισθούν με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, δηλαδή σε ίση απόσταση από τις ακτές κάθε χώρας. Άρα εμφανίζεται έτσι μια τήρηση των προβλεπόμενων από τη διεθνή νομοθεσία, του Δικαίου της Θάλασσας του 1982.
Η Λιβύη τώρα, από πλευράς κυβέρνησης Τρίπολης (γιατί υπάρχει και στα ανατολικά της χώρας, η κυβέρνηση Χαφτάρ με έδρα τη Βεγγάζη), δηλώνει ξαφνικά πως αμφισβητεί την ελληνική οριοθέτηση οικοπέδων, έμμεσα δηλαδή επικαλείται το τουρκολιβυκό μνημόνιο ορισμού ΑΟΖ, το οποίο “εξαφανίζει” το ελληνικό δικαίωμα νότια της Κρήτης. Ή τουλάχιστον αν δεν το επικαλείται, ζητά από την Ελλάδα να προχωρήσει πρώτα μια αμοιβαία συμφωνία για ΑΟΖ (αλλά με τι λιβυκές διεκδικήσεις;) και μετά να γίνουν προκηρύξεις εκμετάλλευσης.
Η παραπάνω κίνηση είναι το πιθανότερο καλλιεργημένη από την Τουρκία, η οποία έτσι μπορεί να παράγει -δια τρίτου- νέα πίεση προς την Αθήνα για θέματα ΑΟΖ. Να επισημάνουμε πως χθες υπήρξε και συνάντηση του Τούρκου πρέσβη στη Λιβύη, Güven Begec, με τον εκεί υπουργό Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου, Khalifa Abdel-Sadiq, με επίκεντρο τη συνεργασία στην εξόρυξη και εκμετάλλευση φυσικών πόρων, με συμμετοχή της τουρκικής κρατικής εταιρείας Πετρελαίου, την TPAO.
Θυμίζουμε πως η Τουρκία αποτελεί ξεχωριστής αξίας εταίρο της Τρίπολης, καθώς τη στηρίζει στρατιωτικά (με εγκατεστημένα εκεί στρατεύματα), με επενδύσεις, με ανάληψη δημοσίων έργων, φυσικά με διπλωματική βοήθεια, με παροχή κονδυλίων, όπλων κ.ο.κ. Οπότε έχει μεγάλη επιρροή την οποία και επεκτείνει. Παράλληλα η Τουρκία έχει ξεκινήσει και μεγάλες επαφές και με την πρότινος “εχθρική της”, δεύτερη λιβυκή κυβέρνηση, του Χαφτάρ στη Βεγγάζη, και εδώ υποσχόμενη επενδύσεις και βοήθεια. Με ήδη επισκέψεις γιών του Χαφτάρ στην Τουρκία για σχετικές συζητήσεις, και με υπογραφές για διάφορά έργα ανοικοδόμησης στη Λιβύη.
Εδώ λοιπόν εμφανίζεται το ελληνικό “κενό” εξωτερικής πολιτικής σε ότι αφορά την διαχείριση της Λιβύης. Εμείς είχαμε εδώ και χρόνια στηρίξει τον Χαφτάρ, αλλά κυρίως διπλωματικά, διατηρούμε και τυπικές σχέσεις με την Τρίπολη, αλλά όχι κάτι πολύ σημαντικότερο. Έτσι η ικανότητα παρέμβασης μας στη διαιρεμένη αυτή χώρα, που παραμένει με σημαντικά οικονομικά προβλήματα και σε καθεστώς ανασφάλειας, είναι ελάχιστη. Ενώ ακόμη και η δική μας προσπάθεια για αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Βεγγάζη, στις μεγάλες πλημμύρες του 2023, είχε τραγική κατάληξη…
Καταγράφουμε εδώ την αντίδραση του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη, ο οποίος ρωτήθηκε στη Βουλή σχετικά λέγοντας πως «…ξέρετε πόσα είναι τα κράτη με θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο; Είναι 21 κράτη και όλα προβάλουν αξιώσεις θαλασσίων ζωνών. Και εμείς θα κατοχυρώνουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα επί των θαλάσσιων ζωνών στο πεδίο. Όταν το πράττουμε περιμένουμε αντιδράσεις. Με τη Λιβύη είμαστε σε διάθεση να συζητήσουμε στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Όταν ασκούμε στο πεδίο τα κυριαρχικά μας δικαιώματα μας εγκαλείτε για τις αντιδράσεις των άλλων. Και όταν δεν τα ασκούμε μας κατηγορείτε ότι είμαστε θελκτικοί. Στις αντιδράσεις αυτές ουδέποτε θα είμαστε με οποιοδήποτε τρόπο διστακτικοί».
Καταλήγουμε πως έχουμε έτσι μια νέα διπλωματική διελκυστίνδα, Ελλάδος-Λιβύης για θέματα ΑΟΖ, που προϋπήρχε μεν από την δημοσίευση του τουρκολιβυκού μνημονίου, αλλά τώρα εξειδικεύεται και στα θαλάσσια οικόπεδα που η Ελλάδα θέλει να εκμεταλλευθεί. Πιθανή επίπτωση εδώ να είναι η καθυστέρηση ή και απόσυρση ενδιαφέροντος διεθνών πολυεθνικών εταιριών από το να ξεκινήσουν έργα στα ελληνικά οικόπεδα, καθώς όταν εγείρονται θέματα ορίων από γειτονικές χώρες, οι πετρελαϊκές εταιρείες μπορεί να αποφύγουν να εμπλακούν. Δεν είναι σίγουρο πάντως το παραπάνω, το αναφέρουμε ως πιθανότητα.
Προς το παρόν προγραμματίζεται επίσκεψη του κ. Γεραπετρίτη στη Λιβύη, όπου θα συναντηθεί με στελέχη και από τις δύο κυβερνήσεις της χώρας, οπότε εκεί θα δούμε τι περισσότερο θα δηλωθεί και σε τι κλίμα θα γίνουν αυτές. Τονίζουμε πάντως πως η διπλωματία όταν δεν συνοδεύεται από πρακτικά μέτρα προσέγγισης μιας χώρας, κυρίως οικονομικά για την περίπτωση της Λιβύης (αυτό τουλάχιστον μπορεί να προσφέρει σε κάποιο βαθμό η Ελλάδα), παραμένει χαμηλής απόδοσης και δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί με την συνολική “επίθεση φιλίας” που κάνει η Τουρκία, με πολύ μεγαλύτερο πραγματισμό και με σοβαρές παροχές.
ΕΞΕΛΙΞΗ: Η Λιβύη δημοπρατεί θαλάσσια οικόπεδα σεβόμενη την ελληνική ΑΟΖ!
