Του Ιπποκράτη Δασκαλάκη, Αντιστρατήγου ε.α., διδάκτορος Διεθνών Σχέσεων, διευθυντή μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών
Η φετινή στρατιωτική παρέλαση της 25ης Μαρτίου προσέλκυσε τα φώτα της δημοσιότητας όχι τόσο για την εμφάνιση και παράσταση των παρελαυνόντων τμημάτων ούτε και από τυχόντα πρωτοεπιδειχθέντα οπλικά συστήματα, αλλά από την εκφώνηση συνθημάτων που προκάλεσαν αντιδιαμετρικές αντιδράσεις.
Αντιλαμβάνεστε ότι αναφέρομαι στα συνθήματα που εκφωνήθηκαν από παραγωγική σχολή του Πολεμικού Ναυτικού και ειδικά σε εκείνο που το περιεχόμενο του δεν επιτρέπει την επανάληψη του στο δημόσιο λόγο. Όπως πάντα, το γεγονός αυτό έτυχε ευρείας αναφοράς με βασικό στόχο την αποκόμιση κομματικών κερδών και όχι τη σε βάθος διερεύνηση του από όλες τις πλευρές. Σήμερα που ο θόρυβος έχει καταλαγιάσει ας προσπαθήσουμε ψύχραιμα να προσεγγίσουμε το συμβάν.
Το βασικό σημείο της εξέτασης είναι η σκοπιμότητα εκφώνησης του συγκεκριμένου συνθήματος, στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Αναπόφευκτα όμως θα πρέπει να προσεγγίσουμε και τη γενικότερη διαμόρφωση του φρονήματος του στρατεύματος με τη χρήση (και) συνθημάτων. Εν συνεχεία θα πρέπει να δούμε τις συνθήκες εκφώνησης του και να αποδώσουμε ευθύνες και τιμωρίες, αν φυσικά απαιτείται και αν κριθεί σκόπιμο. Επιπρόσθετα θα μπορέσουμε να λάβουμε μέτρα για την παρεμπόδιση παρομοίων περιστατικών στο μέλλον.
Ξεκινάμε με το πρώτο σημείο, τη σκοπιμότητα της εκφώνησης του συνθήματος. Επιτυγχάνεται η έκφραση τιμής και ευαρέσκειας προς τους εκλιπόντες αγωνιστές μας; Αναμφίβολα η απάντηση είναι αρνητική. Επηρεάζεται το φρόνημα του αντιπάλου στο άκουσμα ενός υβριστικού συνθήματος; Μάλλον όχι, αντιθέτως ενδέχεται να προκληθεί -σε μέρος του αντίπαλου πληθυσμού του- αρνητική προδιάθεση και να πληγεί οποιαδήποτε δική μας προσπάθεια εμφάνισης καλών διαθέσεων. Ομοίως και έναντι τρίτων ακροατηρίων -πέραν της απαράδεκτης αδιαφορίας- ίσως να δημιουργηθεί η εντύπωση μιας ακατανόητης τριτοκοσμικής και άσκοπης αντιπαράθεσης με στοιχεία «γηπέδου».
Ας έρθουμε όμως και στο μέσο Έλληνα πολίτη, το άκουσμα του συνθήματος θα προσδέσει εθνική υπερηφάνεια και θα εξυψώσει το ηθικό του; Σίγουρα η ελληνίδα μητέρα θα ευρεθεί σε δύσκολη θέση να εξηγήσει στο πεντάχρονο παιδί της το πραγματικό νόημα του συνθήματος και ειδικά να παρεμποδίσει τη μιμητική επανάληψη του κατά δικαίων και αδίκων!
Όμως, ένα σημαντικό μέρος των παρακολουθούντων την παρέλαση και μάλιστα νεαρής ηλικίας, θα επαναλάβουν το σύνθημα με πάθος, ενισχύοντας ένα βαθιά ριζωμένο αίσθημα αντιπαλότητας ή ακόμη και μίσους προς τη γείτονα χώρα χωρίς απαραίτητα να απευθύνεται προσωπικά στο συμπαθή «Χασάν», αλλά στη διαχρονική επεκτατική και σε βάρος μας τουρκική πολιτική. Φυσικά δεν μπορούμε να λησμονήσουμε ότι ο συμπαθής «Χασάν», παρορμούμενος από τα ίδια συνθήματα προχώρησε σε βάρβαρες πράξεις λίγες δεκαετίες πριν σε βάρος του Ελληνισμού. Θα ρωτήσετε και ορθά, είναι προς αμοιβαία όφελος η διαιώνιση αυτών των συνθημάτων και καταστάσεων; Και πάλι η απάντηση είναι αρνητική αλλά θα πρέπει να αναλογιστούμε και το ποιος είναι σήμερα ο απειλών, ο εκβιάζων και αυτός που συνεχώς καταδεικνύει μια μεθοδική πολιτική εθνοκάθαρσης και γενοκτονίας σε βάρος (και) του Ελληνισμού.
Αρκετοί έχουν αμφισβητήσει και τη σκοπιμότητα της χρήσης συνθημάτων από το στράτευμα εκφράζοντας την άποψη ότι επί της ουσίας αυτά δεν επιδεικνύουν ούτε ένα υψηλό επίπεδο εκπαιδεύσεως αλλά ούτε συμβάλουν και στην ενίσχυση της αμυντικής αποτροπής μας. Επισημαίνουν δε ότι ο σύγχρονος πόλεμος -και μάλιστα στη δική μας περιοχή- θα διεξαχθεί από καλά εκπαιδευμένους τεχνοκράτες επαγγελματίες στρατιωτικούς με οπλικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας που δεν χρήζουν της ανάγκης μιας «πρωτόγονης» ανύψωσης του ηθικού.
Η εμπειρία των εν εξελίξει συγκρούσεων καταρρίπτει, τουλάχιστον επί του παρόντος, τους τελευταίους ισχυρισμούς. Ο πόλεμος -όπως έγραψε ο Clausewitz- εξακολουθεί να εμπεριέχει το στοιχείο της αρχέγονης βίας και βασικός τροφοδότης αυτού του στοιχείου είναι και η ύπαρξη μίσους κατά του αντιπάλου. Ακόμη και οι εκ του ασφαλούς χειριστές οπλικών συστημάτων όταν αποδεσμεύουν με τη χρήση πλήκτρων το θανάσιμο φορτίο κατά των αντιπάλων τους διακατέχονται από κάποιας μορφής μίσους, περισσότερο ή λιγότερο, κατά των στόχων τους.
Επιπρόσθετα, ο πόλεμος αποτελεί σύγκρουση βουλήσεων σε όλα τα επίπεδα της αναμέτρησης των αντιπάλων. Κάθε στρατιωτικός, σε οποιαδήποτε θέση ή καθήκον, εντός ή μακράν του πεδίου της σύγκρουσης, αντιμετωπίζει τα αρνητικά συναισθήματα της κόπωσης, του φόβου αλλά και της αγωνίας του θανάτου και της έκβασης της αποστολής του. Εκατοντάδες χρόνια εμπειρίας έχουν καταδείξει ότι οι αντοχές του σφυρηλατούνται μέσα από διάφορες ατομικές και ομαδικές διαδικασίες συμπεριλαμβανομένης και της παθιασμένης εκφώνησης -ενίοτε απαράδεκτων- συνθημάτων.
Αναμφίβολα η επίγνωση της σημασίας του αγώνα, η αντίληψη των δικαίων των ημετέρων θέσεων και το «πνεύμα Μονάδος» είναι ζωτικής σημασίας αλλά ουδείς στρατός -ακόμη και σήμερα- δεν παραγνωρίζει τη σημασία των «πρωτόγονων μεθόδων» ανύψωσης του ηθικού.
Σε τελευταία ανάλυση κανείς δεν εισέρχεται στο πεδίο της μάχης ζητωκραυγάζοντας υπέρ του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης ή υπέρ του σχετικού άρθρου του καταστατικού των Ηνωμένων Εθνών για την ειρηνική επίλυση των διαφορών! Σκεφτείτε δηλαδή μια ποδοσφαιρική ομάδα να εισέρχεται στο γήπεδο για τον κρίσιμο τελικό του Κυπέλου και οι οπαδοί της να ζητωκραυγάζουν υπέρ του κανονισμού λειτουργίας της UEFA!
Το μόνο επιχείρημα που θα μπορούσα να αποδεχθώ, είναι ότι η εκφώνηση παρομοίων υβριστικών συνθημάτων θα έπρεπε, για τους λόγους που προαναφέραμε, να περιορίζονται -ως επί το πλείστον- εντός των στρατοπέδων και ειδικά στα πεδία των ασκήσεων.
Ούτε φυσικά μπορώ να αποδεχθώ οποιαδήποτε ανησυχία περί διαμαρτυρίας – σε οποιοδήποτε επίπεδο- της χώρας εκείνης που εδώ και δεκαετίας κατέχει παράνομα εδάφη μιας ανεξάρτητης και κυρίαρχης χώρας και ταυτόχρονα μας απειλεί με κήρυξη πολέμου στην περίπτωση ενάσκησης των προβλεπομένων νομίμων κυριαρχικών δικαιωμάτων μας. Σε τελευταία ανάλυση η άμεση και ενεργός παρουσία μας στους σεισμούς της Ανατολικής Τουρκίας αποτελεί την καλύτερη απάντηση σε οποιαδήποτε υποκριτική διαμαρτυρία τους για το σύνθημα.
Ας εξετάσουμε τώρα και το τελευταίο σημείο, αυτό του καταλογισμού των ευθυνών και απόδοσης τυχόν ποινών. Το στράτευμα χαρακτηρίζεται από την ιεραρχική δομή του και την πειθαρχία. Χωρίς αυτούς τους πυλώνες δεν μπορεί να νοηθεί αποτελεσματικότητα και εκπλήρωση της αποστολής.
Με βάση τη στρατιωτική λογική και δεοντολογία, η υπεύθυνη Διοίκηση της παρελαύνουσας Σχολής έπρεπε να ξέρει για την εκφώνηση του συνθήματος και να είχε προχωρήσει στην έγκριση ή απόρριψη του.
Η επίκληση άγνοιας δεν επιτρέπεται από τους Στρατιωτικούς Κανονισμούς ή καλύτερα λογίζεται ως αστοχία της Διοικήσεως. Όπως διατείνεται το Υπουργείο, πάγια υπάρχει -και ορθώς- απαγόρευση εκφοράς παρομοίων συνθημάτων στη διάρκεια των παρελάσεων.
Η Ένορκη Διοικητική Εξέταση που κατά τα προβλεπόμενα διατάχθηκε, θα εξακριβώσει τις συνθήκες ανάκραξης του συνθήματος. Κατά πάσα περίπτωση και με βάση εμπειρίες του παρελθόντος, η εκφώνηση προέρχεται από πρωτοβουλία των ίδιων των σπουδαστών που λόγω ηλικίας αλλά και του γενικότερου εθνοκεντρικού περιβάλλοντος, εμφυσούνται από μια νεανική πατριωτική παρόρμηση που αλλοίμονο αν δεν την έχουν οι σπουδαστές των Στρατιωτικών Σχολών.
Το θέμα πρέπει να κλείσει συγκροτημένα με την αντικειμενική σύνταξη και υποβολή του πορίσματος και εφόσον αποδειχθεί οποιαδήποτε απόκλιση από τις διαταγές, επιβολή μιας αναλογικής και ουχί εξοντωτικής ποινής. Το σπουδαιότερο όμως είναι να γίνει κατανοητό από τα στελέχη και σπουδαστές, η σκοπιμότητα, οι συνέπειες, η μεθοδολογία και τα όρια των διαδικασιών ανύψωσης του ηθικού και εμφύσησης του απαραίτητου πολεμικού πνεύματος.
Αν καμία όμως φορά υπερβούνε τα όρια αυτά δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να καταδικαστούν στο πυρ το εξώτερο, οι άνθρωποι αυτοί από τους οποίους αύριο θα απαιτήσουμε να υπερβούν και πάλι τα όρια τους θυσιάζοντας τις ζωές τους για την Πατρίδα.
