Στις 10 Μαΐου 2023, ο Τσέχος Πρόεδρος Petr Pavel ανακοίνωσε ότι η χώρα του θα μπορούσε να παραχωρήσει στην Ουκρανία μέρος του στόλου των αεροσκαφών L-159, ως βοήθεια για την (αναμενόμενης τότε) αντεπίθεσή που σχεδίαζε το Κίεβο κατά των ρωσικών δυνάμεων.
Να θυμίσουμε ότι το Aero L-159 ALCA είναι ένα υποηχητικό μαχητικό ελαφράς κρούσης και εκπαιδευτικό προκεχωρημένου/προεπιχειρησιακού σταδίου που εξελίχθηκε στη μονοθέσια έκδοση L-159A και την αντίστοιχη διθέσια L-159B, οι οποίες κατασκευάστηκαν στο παρελθόν στη Δημοκρατία της Τσεχίας από την Aero Vodochody.
Εκτιμάται ότι η έκδοση μάχης του αεροσκάφους μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της Ουκρανικής Πολεμικής Αεροπορίας (UkrAF) ως άμεσος αντικαταστάτης και στον ίδιο ρόλο της κρούσης εδάφους που υπηρετεί το Sukhoi Su-25, τύπος που υπέστη πολλές απώλειες κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Όταν στις 24 Φεβρουαρίου 2022 η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, η 299η Ταξιαρχία Τακτικής Αεροπορίας (BrTA) με έδρα την ΑΒ Kulbakino, κοντά στο Μικολάγιεφ είχε 35 Su-25 σε τέσσερις παραλλαγές, συμπεριλαμβανομένων επτά διθέσιων επιχειρησιακών εκπαιδευτικών (UB και UBM1), από τα οποία τα 22 ήταν αξιόπλοα και πιθανότατα αξιόμαχα. Όταν ξεκίνησε την «Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση», όπως επιμένει να την αποκαλεί η Μόσχα, οκτώ από τα «Frogfoot» βρίσκονταν σε ανάπτυξη στη Μελιτόπολη και στο Ντνίπρο.
Οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις απέτυχαν να εξαλείψουν την Ουκρανική Αεροπορία στο έδαφος ή και στον αέρα, κατά τις πρώτες ημέρες του πολέμου, όπως ήταν σχεδιασμένο, αλλά ο μικρός στόλος των Su-25 υπέστη τουλάχιστον 18 απώλειες στην διάρκεια των επιχειρήσεων.
Μηχανικοί από το εργοστάσιο επισκευής αεροσκαφών στη Zaporozhye, που μεταφέρθηκαν στο Lviv, όπου επίσης υπήρχαν αντίστοιχες εγκαταστάσεις αποκατέστησαν τέσσερα Su-25, τα οποία είχαν παραχωρήσει στο Κίεβο τα Σκόπια και χρησιμοποιήθηκαν σε αντικατάσταση απωλειών της 299ης BrTA. Όμως ο περιορισμένος αριθμός τους δεν ήταν αρκετός για να υπάρξει σημαντική αλλαγή στην επιχειρησιακή ετοιμότητα της Ταξιαρχίας.
Επιστρέφοντας στο L-159 και την τσεχική εκχώρηση αεροσκαφών, σε περίπτωση παράδοσής τους στην 299th BrTA και σε άλλες μονάδες της Ουκρανικής Αεροπορίας, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο όχι μόνο ως μαχητικό ελαφ΄ρας κρούσης, αλλά και ως εκπαιδευτικό για μελλοντικούς Ουκρανούς πιλότους που θα πετούν με F-16. Η παρουσία τους στην UkrAF θα μπορούσε να βοηθήσει γενικότερα στην εκπαίδευση χειριστών, όταν αυτή ξεκινήσει να χτίζεται σε μια μεταπολεμική περίοδο, με μια νέα γενιά μαχητικών, που θα έχουν προηγμένα ηλεκτρονικά βοηθήματα.
Σε μια τέτοια εξέλιξη και σε αντίστοιχο χρόνο, μετά την λήξη του πολέμου, τα L-159 θα μπορούσαν επίσης να έχουν και ρόλο Red Air για τις μάχιμες μονάδες, παρόμοιο με αυτόν που έχουν τα ALCA της ιδιωτικής αμερικανικής εταιρίας Draken International, η οποία αυτή τη στιγμή χρησιμοποιεί 21 L-159E υποστηρίζοντας μερικές από τις πιο σημαντικές αεροπορικές ασκήσεις στον κόσμο όπως η Red Flag στις ΗΠΑ. Τα συγκεκριμένα μοντέλα, χάρη στα ραντάρ και σε συστήματα αντιμέτρων, επιτρέπουν την παροχή ρεαλιστικών υπηρεσιών εχθρικής απεικόνισης (Aggressor) για τη USAF, (Adversary) για το Αμερικανικό Ναυτικό και (Red Air) για την RAF.
Καθώς η UkrAF αναμένεται να αντικαταστήσει ότι απομένει από τον στόλο των μαχητικών αναχαίτισης/αεροπορικής υπεροχής σοβιετικής προέλευσης MiG-29 και Su-27 που κληρονόμησε στη συγκρότησή της, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ -σύμφωνα με όλα τα φαινόμενα- με αμερικανικά F-16A στο εγγύς μέλλον, το L-159 μπορεί να αποδειχθεί ως μια από τις καλύτερες λύσεις αντικατάστασης των Su-25, ενώ επιπλέον η διαλειτουργικότητά τους με τα Fighting Falcon θα είναι ευκολότερη. Το τσεχικό αεροσκάφος θα μπορούσε να προσφέρει μια εξαιρετική λύση για τακτικές επιχειρήσεις όπως εγγύς υποστήριξη εδάφους (CAS), εκμεταλλευόμενο τις δυνατότητες πτήσης σε χαμηλό ύψος και κάνοντας χρήση κατευθυνόμενων βομβών και πυραύλων.
Από την άλλη, παρά τα παραπάνω και άλλα πλεονεκτήματα, το γεγονός ότι το L-159, είναι μονοκινητήριο, χωρίς προστασία κρίσιμων απαρτίων/συγκροτημάτων ή θωράκισης στο πιλοτήριο, ενώ απουσιάζει και ένα προηγμένο σύστημα αυτοπροστασίας, η ικανότητα επιβίωσης του L-159 στο πεδίο της μάχης είναι πολύ μικρότερη από αυτή του Su-25, που είχε σχεδιαστεί με κύριο άξονα να επιβιώνει.
Το L-159 όμως παρουσιάζει αυξημένη ευστάθεια σε χαμηλές ταχύτητες, χαρακτηριστικό που προέρχεται από τις επιλογή ευθείας πτέρυγας και των καταβολών του ως εκπαιδευτικού, ενώ ο ισχυρός κινητήρας του, που επίσης συμβάλει στην βελτιστοποίηση της πτητικής συμπεριφοράς του, το καθιστά κατάλληλο τόσο για αποστολές CAS όσο και για δίωξη «ειδικών στόχων» όπως τα ρωσικά καμικάζι drone Shahed-131 (Geran-1 ) και Shahed-136 (Geran-2).
Στο τέλος Μαΐου, όταν αποκαλύφθηκε η τσεχική προσφορά, υπήρχαν 24 L-159 σε υπηρεσία με την Τσεχική Αεροπορία, ανάμεσά τους 14 L-159A, επτά L-159T1 και τρία L-159T2 με δυο Μοίρες, τις 212.tl και 213.vlt.
Mena Adel και Babak Taghvaee
