Αν η συζήτηση γύρω από το πρόγραμμα της αγοράς φρεγατών για το Πολεμικό μας Ναυτικό ήταν το κύριο θέμα απασχόλησης των ενδιαφερόμενων για τα αμυντικά στην Ελλάδα για πάνω από ένα χρόνο, αλλά προφανώς και κεντρικό πολιτικό και αμυντικό ζήτημα, παράγοντας την λεγόμενη «φρεγατιάδα», αυτή δεν έχει λήξει και παράγει ακόμη πολλά απόνερα.
Και αυτό είναι λογικό: καθώς πέρα από τους αντιπαραγωγικούς οπαδισμούς, τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα, τις γεωπολιτικές επιρροές και τις τεχνικές αναλύσεις, το συγκεκριμένο πρόγραμμα που στο τέλος του μας κόστισε 3,05 δις ευρώ, συν τα όποια ακόμη ποσά έπονται για να ολοκληρωθούν τα 3 πλοία που παραγγέλθηκαν, είναι το μεγαλύτερο ως αμυντική επένδυση μεταπολιτευτικά (και ακόμη περισσότερο). Και όχι μόνο είναι τεράστιο ως επένδυση αλλά και τεράστιο ως σημασία. Μιας και καθορίζει τεχνολογικά και επιχειρησιακά και δεσμεύει σημαντικά τις επόμενες αγορές νέων πλοίων του Πολεμικού μας Ναυτικού. Δηλαδή την προσπάθεια ανανέωσης του, οπότε θα το διαμορφώσει για την επόμενη 20ετια τουλάχιστον και ίσως πολύ πιο πέρα χρονικά.
Με βάση τα παραπάνω θα διατυπώσουμε ακόμη μια φορά την άποψη μας, που μπορεί να στεναχωρεί. Ένα τέτοιο πρόγραμμα, τόσο ακριβό και τέτοιας σημασίας, κατέληξε με μια μπερδεμένη διαδικασία, πιεσμένη χρονικά, με ασαφή κριτήρια (πότε τεχνολογικά, πότε επιχειρησιακά, πότε οικονομικά, πότε γεωπολιτικά), με μη συγκρίσιμες μεταξύ τους προτάσεις, σε μια ετεροβαρή σύμβαση, με ελλείψεις και με μη αρχική πρόβλεψη ελληνικής βιομηχανικής συμμετοχής, που τώρα γίνεται προσπάθεια να δομηθεί. Είναι τα παραπάνω κριτική στην ειδική επιλογή των φρεγατών FDI; Όχι, γιατί η διαδικασία ήταν τόσο δύσβατη που σε οποιαδήποτε επιλογή και αν κατέληγε, αν είχε τα ίδια χαρακτηριστικά και πάλι πρόβλημα θα είχαμε.
Ας αφήσουμε όμως την κριτική προς το παρόν και ας αναζητήσουμε τον «απόντα» από τη συμφωνία αγοράς των φρεγατών κλάσης «Κίμων». Που δεν είναι άλλη από την «4η» φρεγάτα.
Θυμίζουμε το γνωστό, πως από την απαρχή του προγράμματος αγοράς φρεγατών είχε ανακοινωθεί η ελληνική πρόθεση και απόφαση να αγοραστούν 4 γενικής χρήσης (πολλαπλών ρόλων), να αναβαθμιστούν οι 4 φρεγάτες ΜΕΚΟ και να αναζητηθούν μεταχειρισμένα σκάφη ως «ενδιάμεση λύση» ή κάτι ανάλογο.
Το «4» στην αγορά φρεγατών δεν είναι κάποιο τοτέμ, είναι μια βασική ποσότητα που αναγνώριζε δύο πράγματα: Αρχικά την ανάγκη του Πολεμικού Ναυτικού να διατηρήσει ένα σημαντικό αριθμό μεγάλων πλοίων επιφανείας για να εκτελεί την αποστολή του, και ταυτόχρονα την αδήριτη ανάγκη να αποσύρει σταδιακά τις 9 φρεγάτες κλάσης Standard που έχουν φθάσει ή φθάνουν το όριο ζωής τους. Έτσι το πρόγραμμα αγοράς 4 νέων φρεγατών, με 4 «φρεσκαρισμένες» ΜΕΚΟ συν 2 μεταχειρισμένα σκάφη (ιδανικά 4) συν 2-3 Standard που θα άντεχαν για μια ακόμη δεκαετία, θα κρατούσε τον Στόλο μας σε ένα μέσο όρο σκαφών 12-13 έως τα μέσα του 2030. Ώστε τότε να έχει αρχίσει -και πάλι ιδανικά- η παραγγελία ή και η παραλαβή και νέων σκαφών σε ένα ακόμη πρόγραμμα εξοπλισμών.
Η 4η «Κίμων» όμως ακόμη δεν έχει υλοποιηθεί και παραμένει ως option στην αρχική σύμβαση. Αναφέρουμε εδώ τα βασικά χαρακτηριστικά της option, όπως αυτά διατυπώνονται στο άρθρο 43 της σύμβασης με αριθμό 16Β/21 με τη Naval Group.
- Η αγορά της 4ης «Κίμων» σε μια προσυμφωνημένη τιμή πρέπει να ενεργοποιηθεί έως τις 30 Ιουνίου 2023. Δηλαδή σε 11 εβδομάδες από σήμερα.
- Εφόσον παραγγελθεί το σκάφος, θα παραδοθεί σε γαλλικό έδαφος, στο ναυπηγείο του Λοριάν, ως τις 31/12/2027.
- Το κόστος του σκάφους -χωρίς πυραυλικά όπλα- είναι 719,6 εκατ. ευρώ.
- Σε αυτό το κόστος προστίθενται 9,4 εκατ. ευρώ ως «ολοκληρωμένη εφοδιαστική υποστήριξη» (ILS) και ακόμη 10 εκατ. για 4 τορπίλες ΜU-90 και 8 αντίμετρα τορπιλών CANTO.
- Συνολικά δηλαδή το σκάφος κοστίζει 739 εκατ. ευρώ.
Στο κόστος του πλοίου, πρέπει να προσθέσουμε άλλα 200 εκατ. ευρώ, που είναι οι αντιαεροπορικοί πύραυλοι Aster 30 και οι αντιπλοϊκοί Exocet Block 3c, όπως προβλέπει η αντίστοιχη option (με ίδια δεσμευτική ημερομηνία) που έχουμε υπογράψει με την εταιρία MBDA, κατασκευάστρια των πυραύλων. Να λοιπόν τα δύο κρίσιμα ορόσημα: η 30η Ιουνίου 2023 και τα 939 εκατ. ευρώ.
Πότε πρέπει να γίνει η παραγγελία της 4ης
Ξεκινάμε τη συζήτηση μας από το 1ο ορόσημο, αυτό της 30ης Ιουνίου φέτος. Ξέρουμε ήδη πως οι εθνικές εκλογές θα γίνουν στις 21 Μαΐου και πως η προκήρυξη τους θα γίνει το ερχόμενο Σάββατο, 22 Απριλίου (αυτό λένε οι τελευταίες πληροφορίες). Μπορούμε να θεωρήσουμε σχεδόν ως δεδομένο πως εντός της προεκλογικής περιόδου παραγγελία της 4ης FDI δεν θα γίνει, καθώς αυτό αποτελεί μια ισχυρότατη πολιτική παράδοση που δεν επιτρέπει μεγάλες κρατικές δαπάνες να αποφασίζονται παραμονές εκλογών. Δεν πιστεύουμε πως κανένα κόμμα θα θελήσει να «σπάσει» αυτή την παράδοση που έχει, θα τολμούσαμε να πούμε, έως και πολιτειακό υπόβαθρο καθώς η Βουλή θα έχει διαλυθεί ενόψει εκλογών.
Για να εξελίξουμε το σενάριο, η πιθανότητα δημιουργίας νέας κυβέρνησης από τις εκλογές της 21ης Μαΐου φαίνεται μικρή. Δεν είναι δική μας εκτίμηση αυτό, είναι η διάχυτη αίσθηση και όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα συζητούν σοβαρά την πιθανότητα να πάμε σε νέες εκλογές, κάπου στα τέλη Ιουνίου. Δηλαδή ακριβώς πάνω στο χρονικό ορόσημο της ενεργοποίησης της αγοράς της 4ης «Κίμων».
Που καταλήγουμε: Το χρονοδιάγραμμα εκλογών, πολιτικών εξελίξεων, η πιθανή εμφάνιση υπηρεσιακών κυβερνήσεων, η προεκλογική περίοδος με τη Βουλή εκτός λειτουργίας, όλα μαζί δεν συναινούν καθόλου στην λήψη απόφασης αγοράς μιας ακόμη φρεγάτας. Συγκυρία μεν, αρνητική όμως.
Να πούμε όμως το θετικό: Στο άρθρο 43 της σύμβασης με την Naval Group υπάρχει η πρόβλεψη για «…οποιοδήποτε άλλο χρόνο παράτασης που θα συμφωνηθεί αμοιβαία εγγράφως». Άρα, θεωρητικά τουλάχιστον, υπάρχει εντός της σύμβασης μηχανισμός να παραταθεί η διάρκεια ενεργοποίησης της option. Ώστε η επόμενη ελληνική κυβέρνηση -όποια προκύψει από τις εκλογικές διαδικασίες- να μπορεί να την ξανασυζητήσει σε αργότερο χρόνο. Το κρατάμε αυτό και πάμε να δούμε το επόμενο ορόσημο, που είναι το κόστος.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Συμπληρωματικές συμβάσεις στο ΠΝ, για τις FDI και τους πυραύλους Exocet
Ψάχνοντας 939 εκατομμύρια
Και εδώ να θέσουμε κάποιες σταθερές. Η πρώτη είναι πως για το Πολεμικό Ναυτικό έχουν δεσμευθεί κάπου 5,5 δις ευρώ με ορίζοντα έως το 2029, για ανανέωση του Στόλου. Το ποσό αυτό βέβαια μπορεί να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, ακόμη και άμεσα, αλλά είναι η βάση συζήτησης μας. Από αυτό το ποσό τα, 3,3 δις έχουν δεσμευθεί καθώς είναι το κόστος των 3 «Κίμων» συν τις κρατήσεις (οι οποίες «μετρούν» λογιστικά, έστω και αν κατευθύνονται σε άλλους κωδικούς δαπανών). Άρα διαθέσιμα είναι περίπου 2,2 δις. Ξέρουμε σήμερα πως τα άλλα δύο τρέχοντα προγράμματα, των 3 κορβετών αρχικά, κυμαίνεται ήδη στα 1,7 δις ευρώ χωρίς όμως να υπάρχει τελική συμφωνία. Επίσης το πρόγραμμα της αναβάθμισης των ΜΕΚΟ είναι τώρα στα 605 εκατ. ευρώ και πάλι χωρίς τελική συμφωνία. Οπότε είμαστε στα 2,3 δις ήδη, με σοβαρή -δυστυχώς πιθανότητα- αυτό το ποσό να αυξηθεί κι άλλο υπερκαλύπτοντας τα διαθέσιμα. Οπότε το πρώτο συμπέρασμα είναι πως κονδύλι σχεδόν ενός δις για την 4η «Κίμων» δεν περισσεύει.
Ας δούμε όμως μερικές εναλλακτικές τις οποίες θα συζητήσουμε στη συνέχεια. Κεντρική μας θέση: Η 4η «Κίμων» πρέπει να αγοραστεί. Για λόγους ομοιοτυπίας, για λόγους συγκρότησης ενός πληρέστερου πυρήνα μεγάλων σκαφών επιφανείας, για λόγους δόμησης ενός στιβαρού «γαλλικού οικοσυστήματος ναυτικής ισχύος», για ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση του Στόλου με αριθμό μεγάλων σκαφών, για γεωπολιτικούς -αν θέλουμε- λόγους.
Αγοράζουμε κορβέτες, φρεγάτες ή ένα οικοσύστημα νέων πλοίων; Ο κίνδυνος της «κουρελούς»
Μπορεί η κριτική μας για την FDI HN να είναι εκτεταμένη, και να ελπίζουμε να μην γίνει αυτό που φοβόμαστε (μεγάλα ακόλουθα κόστη ολοκλήρωσης και «νεανικά» προβλήματα και δυσκολίες εκπλήρωσης υπεσχημένων προδιαγραφών) αλλά πλέον ο «γάμος» έχει γίνει. Και άρα πάνω σε αυτόν οφείλουμε να χτίσουμε την επόμενη μέρα του Ναυτικού. Ο τελικός απολογισμός θα γίνει σε αρκετά χρόνια από σήμερα και τότε -εφόσον είμαστε όλοι καλά και με μνήμη- θα δούμε αν το συγκεκριμένο πρόγραμμα νέων πλοίων ήταν και το καλύτερο δυνατό. Μακάρι τότε να έχουμε και περισσότερη πληροφόρηση, να έχουν αποσυρθεί οι «οπαδοί» ένθεν και ένθεν, και να έχουν αναδυθεί οι πολλαπλές παράμετροι της αγωνιώδους διαδικασίας αγοράς που κράτησε ένα έτος με πολλές ακόμη άγνωστες πτυχές. Πάμε να δούμε λοιπόν μερικές εναλλακτικές:
ΣΕΝΑΡΙΟ Α. ΑΓΟΡΑ ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΦΡΕΓΑΤΑΣ ΜΕ ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΚΟΡΒΕΤΕΣ: Αν οι 3 κορβέτες κοστίζουν περίπου 1,7 δις, μήπως με την παράλειψη μιας, εξοικονομηθούν κάπου 600 εκατ. ευρώ, ώστε να είναι δυνατή -με μια οικονομική υπέρβαση- η αγορά της 4ης «Κίμων»; Ακούγεται λογικό μιας και 4 «Κίμων» συν 2 κορβέτες είναι πιο ισχυρό σχήμα για το Ναυτικό μας από ότι 3+3. Και στις δύο περιπτώσεις παίρνουμε 6 πλοία, αλλά στο σενάριο μας, τα 4 θα είναι τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα.
Ακούγεται ενδιαφέρον αλλά έχει πολλές επιπτώσεις. Αρχικά, κάτι τέτοιο σημαίνει πως οι 2 κορβέτες θα χτιστούν και αυτές στο εξωτερικό. Δεν υπάρχει καμιά λογική να περιμένουμε να κατασκευαστεί μόλις μια κορβέτα στην Ελλάδα, καθώς είναι δεδομένο πως η πρώτη μιας παραγγελίας, θα ολοκληρωθεί στο μητρικό ναυπηγείο. Στο σενάριο αυτό λοιπόν «αποχαιρετούμε» την όποια αναβίωση εγχώριας ναυπηγικής βάσης, την όποια δυνατότητα συνέχισης των παραγγελιών σε επόμενο χρόνο με τοπική κατασκευή. Επιστρέφουμε δηλαδή σε ένα χτίσιμο πλοίων «όλα έξω», ένα από τα ελλείμματα δηλαδή της αρχικής σύμβασης για την FDI. Δεν είναι λίγο και δεν είναι ιδανικό. Και βέβαια όλη η διαπραγμάτευση με του Γάλλους πρέπει να γίνει εξαρχής κάτι καθόλου εύκολο.
ΣΕΝΑΡΙΟ Β. ΑΓΟΡΑ ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΦΡΕΓΑΤΑΣ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΜΕΚΟ: Ακόμη ένα σενάριο «θυσίας». Αλλά ενώ στο σενάριο Α θυσιάζουμε την εγχώρια ναυπήγηση, εδώ θυσιάζουμε την αναβάθμιση 4 αξιόπλοων φρεγατών, που έχουν ακόμη μπόλικη ζωή μέσα τους και δυναμική προσφοράς. Σε οικονομικό επίπεδο λοιπόν «κερδίζουμε» 600+ εκατομμύρια από τις ΜΕΚΟ που μένουν ως έχουν και τα δίνουμε -και εδώ θα απαιτηθεί υπέρβαση προϋπολογισμού- για μια ακόμη FDI.
Προβλήματα: Μεγάλα. Θα πάρουμε 7 νέα σκάφη (4 «Κίμων» και 3 κορβέτες) αλλά απαξιώνουμε όλα τα υπόλοιπα πλοία του Στόλου. Και αν έχουμε συμβιβαστεί ότι οι 9 φρεγάτες Standard εκπνέουν σιγά σιγά, οι ΜΕΚΟ γιατί; Και πως θα τηρηθεί η ελάχιστη οροφή πλοίων του Στόλου, όταν σε μια περίπου δεκαετία θα μείνουμε με μόνο 7 νέα σκάφη; Ποιος πολιτικός ή επιτελής του Ναυτικού θα αναλάβει τέτοια ευθύνη; Ποιος θα υποθέσει πως «θα πάρουμε και άλλα πλοία για να καλύψουμε το κενό», χωρίς να το ξέρει σαφώς, χωρίς να υπάρχει δέσμευση κονδυλίων, χωρίς να έχει ξεκινήσει προγραμματισμός και χωρίς να είναι δεδομένα τα οικονομικά της χώρας; Που παρά τη βελτίωση, παραμένουμε σε διεθνώς ασταθές περιβάλλον. Κατά την γνώμη μας, το σενάριο αυτό είναι το πιο απορριπτέο και το πιο ριψοκίνδυνο αμυντικά, παρότι διακινήθηκε κάποια εποχή, θέλουμε να ελπίζουμε από επιπόλαια αισιοδοξία.
ΣΕΝΑΡΙΟ Γ. ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΤΗΣ OPTION: Ακούγεται το πιο λογικό τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Να ζητήσουμε δηλαδή από τη Γαλλική πλευρά να μας δώσει παράταση κάποιων μηνών, ώστε η αγορά της 4ης «Κίμων» στην καλή τρέχουσα τιμή, να ισχύει ακόμη. Και αφού περάσουμε το σκόπελο σχηματισμού μιας σταθερής κυβέρνησης, να το ξαναδούμε.
Και εδώ υπάρχει θέμα όμως. Θα δεχθεί η γαλλική πλευρά την παράταση; Σε αυτή την τιμή; Ή μήπως το ποσό των 939 εκατ. που συμφωνήθηκε το 2021, πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, πριν ανέβουν διεθνώς οι τιμές των εξοπλισμών, πριν ανέβει η ζήτηση, πριν ανέβουν οι τιμές των πρώτων υλών και υποσυστημάτων, είναι πλέον μη συμφέρον για το γαλλικό ναυπηγείο;
Θυμίζουμε εδώ, πως η αγορά των 3 «Κίμων» για 3,05 δις έγινε εντός -και εξαιτίας -της συγκυρίας της συμφωνίας AUKUS, όταν δηλαδή η Naval Group έχασε το συμβόλαιο των αυστραλιανών υποβρυχίων, μια τεράστια δηλαδή οικονομική απώλεια. Οπότε αναγκάστηκε τότε να «ρίξει τις τιμές» και να πάρει το ελληνικό συμβόλαιο για να διατηρήσει την παραγωγή της. Και εμείς προστρέξαμε και δώσαμε μια ιδιαίτερη εμπροσθοβαρή αποπληρωμή, ουσιαστικά πληρώνοντας το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος πριν καν παραλάβουμε το 1ο σκάφος. Ισχύουν ακόμη αυτά;
Ίσως και ναι θα πει κάποιος γιατί και εδώ…
Η συνέχεια στο Naval Defence
