Ειδικού Συνεργάτη
Η ικανότητα γρήγορης και αποτελεσματικής παροχής μεγάλης δύναμης πυρός σε μεγάλες αποστάσεις είναι μια βασική επιχειρησιακή δυνατότητα των ενόπλων δυνάμεων. Δυστυχώς, τέτοιες δυνατότητες ικανοποιούνται αποκλειστικά από την Πολεμική Αεροπορία, ενώ ανέκαθεν εξαρτιόνταν από την ικανότητα αυτής της αεροπορικής ισχύος να επιτύχει πιο πριν την αεροπορική κυριαρχία (αλλιώς οι βομβαρδισμοί ήταν αδύνατοι).
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1940, όταν η Ναζιστική Γερμανία εισήγαγε σε υπηρεσία τους πυραύλους V2, οι βαλλιστικοί πύραυλοι έχουν διαγράψει μια πορεία χρήσης ως “στρατηγικά” όπλα κρούσης. Η ανάπτυξη των βαλλιστικών όπλων αντικατέστησε σταδιακά τους μεγάλους κι επισφαλείς σχηματισμούς βομβαρδιστικών που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως σε στρατηγικές επιθέσεις. Θα πρέπει βέβαια να τονίσουμε, πως καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, οι τακτικοί πύραυλοι επιφανείας/επιφανείας (Surface-to-Surface Missiles, SSM) παρέμειναν στρατηγικά όπλα, κυρίως λόγω της έλλειψης ακρίβειας στη βολή τους.
Ωστόσο, ο ρόλος των SSM αλλάζει πλέον στις μέρες μας. Σήμερα, οι πύραυλοι αυτοί προσφέρουν πολλά και σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των αεροσκαφών κρούσης. Οι SSM γίνονται φθηνότερα στην απόκτηση αλλά και τη χρήση, αναπτύσσονται στο πεδίο της μάχης γρήγορα, είναι σχετικά απλοί στη λειτουργία ενώ ανταποκρίνονται στις απειλές γρήγορα (σε λίγα μόνο λεπτά). Ταυτόχρονα έχουν μεγαλύτερη αντοχή από τα αεροσκάφη, είναι ανεξάρτητοι από εκτεταμένες χερσαίες υποδομές όπως τα αεροδρόμια, ενώ δεν απαιτούν άλλα assets, όπως αεροσκάφη ανεφοδιασμού και υποστήριξη στη μάχη.
Οι σύγχρονοι SSM είναι ικανοί για την καταστροφή σταθερών αλλά και μετακινούμενων στόχων ενώ οι πιο προηγμένοι μπορούν ακόμη και να χτυπήσουν κινούμενους στόχους με υψηλή ακρίβεια και αποτελεσματικότητα. Και μπορεί να προσφέρουν τέτοια αποτελέσματα βαθιά μέσα στην εχθρική περιοχή, εκτοξευόμενοι από σημεία βολής εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τους στόχους τους.
Πρέπει να σημειώσουμε πως λόγω της ταχύτητας και της βαλλιστικής τροχιάς που ακολουθούν, τα συστήματα SSM είναι λιγότερο ευάλωτα στην εχθρική αεράμυνα και δεν εξαρτώνται από την καταστολή των εχθρικών αντιαεροπορικών, όπως άλλα τα υπόλοιπα εναέρια μέσα κρούσης. Οι επιθέσεις των SSM θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι μέρος μιας αρχικής επίθεσης που θα καταστρέφει την εχθρική αντιαεροπορική άμυνα και θα ανοίγει διαδρόμους για επακόλουθες επιθέσεις της Αεροπορίας.
Στις πρόσφατες συγκρούσεις όπως μεταξύ Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας και Ρωσίας-Ουκρανίας, η νέα γενιά SSM (όπως το ρωσικό Iskander-M και το ισραηλινό LORA) έχουν επιδείξει νέες και πολύ σημαντικές δυνατότητες. Αυτοί οι σύγχρονοι πύραυλοι, οι οποίοι έχουν εισαχθεί σε χρήση τα τελευταία χρόνια, παρέχουν συνδυασμό μεγάλου βεληνεκούς, υψηλού επιπέδου ακρίβειας, αυξημένου βάρους πολεμικής κεφαλής, ικανότητα «διάτρησης» της εχθρικής αεράμυνας και ανθεκτικότητα στα συστήματα παρεμβολών GPS. Έτσι οι τακτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι είναι απαραίτητοι για την παροχή αποτελεσματικών χτυπημάτων σε στόχους σε επιχειρησιακό επίπεδο.
Συνεχίζονται οι ρωσικές επιδρομές σε ουκρανικές πόλεις, φορτία από Iskander φθάνουν στη Λευκορωσία
Σύμφωνα με το Αζερικό υπουργείο Άμυνας, το σύστημα LORA του Αζερμπαϊτζάν στη σύγκρουση του 2020, είχε άμεσα αποτελέσματα σε αποστολές κρούσης ακριβείας εναντίον στόχων υψηλής αξίας, όπως στρατηγικής σημασίας γέφυρες. Οι Ρώσοι έχουν επίσης χρησιμοποιήσει πυραύλους Iskander-M στην Ουκρανία για να επιτεθούν σε θέσεις διοίκησης, εγκαταστάσεις συγκέντρωσης και μεταφοράς στρατευμάτων, κόμβους διοικητικής μέριμνας αλλά και κόμβους επικοινωνιών στην Ουκρανία.
Ένας SSM μπορεί να χτυπήσει στόχους σε βεληνεκές μεταξύ 100 και 400 χιλιομέτρων, με κεφαλές διαφορετικών τύπων και βάρους έως και αρκετών εκατοντάδων κιλών. Αυτές οι δυνατότητες υπερβαίνουν τις δυνατότητες του «απλού» πυροβολικού ή των ρουκετοβόλων. Τέτοιες δυνατότητες είναι πιο κοντά στα όπλα που μεταφέρουν κι εξαπολύουν τα μαχητικά αεροσκάφη, ωστόσο οι SSM προσφέρουν μια φθηνότερη επιλογή (σε σύγκριση με ένα αεροσκάφος και όχι μόνο με το φορτίο που αυτό μεταφέρει), με πολύ καλύτερο ρυθμό απόκρισης-απάντησης στην απειλή, και χαμηλότερο κίνδυνο για τα πληρώματα.
Ακόμη, σε αντίθεση με τους παλαιούς τακτικούς βαλλιστικούς πυραύλους, οι σύγχρονοι SSM είναι ευέλικτοι στο να “ταιριάζουν” στον τύπο του στόχου που πρέπει να πλήξουν. Έτσι μπορούν να συνδυάζουν απαιτήσεις για το σύστημα πρόωσης και το βάρος της κεφαλής του πυραύλου, οπότε προσαρμόζουν την απόδοση τους απέναντι σε κάθε στόχο.
Για παράδειγμα, όταν η αποστολή είναι εναντίον μη θωρακισμένων στόχων που είναι «απλωμένοι» σε μια ευρεία περιοχή, ένας SSM θα χρησιμοποιήσει έναν πυροκροτητή εγγύτητας (proximitiy fuze) για να εκραγεί σε κάποιο ύψος επάνω τους, διασκορπίζοντας θραύσματα που καλύπτουν μια μεγάλη περιοχή και μεγιστοποιούν το αποτέλεσμα. Ενώ όταν πρέπει να χτυπηθούν σταθερές και θωρακισμένες κατασκευές, απαιτείται πυροσωλήνας καθυστέρησης και διατρητική κεφαλή, ώστε να μπορεί το όπλο να καταστρέψει τους οχυρωμένους στόχους.
Νέα ταξιαρχία πυραύλων Iskander-M αναπτύσσει η Ρωσία στην Άπω Ανατολή
Για επιθέσεις σε κινούμενους στόχους, οι SSM πρέπει να μπορούν να εξοπλιστούν με αισθητήρες τερματικής κατεύθυνσης (για το τελευταίο στάδιο της πτήσης), όπως ηλεκτρο-οπτικούς και υπέρυθρους. Ενώ για να επιλέξουν μόνοι τους τους καταλληλότερους στόχους, οι πύραυλοι αυτοί θα πρέπει να είναι εξοπλισμένοι με αυτόματη αναγνώριση που θα ελέγχεται από “ευφυείς” αλγόριθμους, για διαχείριση πολλαπλών στόχων.
Τέτοια σενάρια στοχοποίησης θα κάνουν χρήση από αμφίδρομους διαύλους επικοινωνίας (datalinks), επιτρέποντας στον πύραυλο να στέλνει και να λαμβάνει ενημερώσεις και να έχει επαλήθευση από τους χειριστές καθώς πλησιάζει στο στόχο. Η διαμόρφωση τροχιάς και η ρύθμιση της γωνίας πρόσκρουσης μπορούν επίσης να συμβάλουν στην επιτυχή εξουδετέρωση στόχων όπως κτίρια, γέφυρες, διάδρομοι αποπροσγείωσης αεροσκαφών, αποθήκες και καταφύγια.
Πολυεργαλείο: Ισραηλινοί βαλλιστικοί πύραυλοι LORA (και) κατά πλοίων
Μια άλλη πτυχή που πρέπει να εξεταστεί είναι η -μη- πιθανότητα αναχαίτισης του πυραύλου από την εχθρική αεράμυνα. Οι παράμετροι του μεγέθους του πυραύλου, της ταχύτητας, της ευελιξίας και της τροχιάς πτήσης μπορεί να βελτιώσουν την ανθεκτικότητα του απέναντι σε αντιβαλλιστικά αντιαεροπορικά όπλα. Η ελαχιστοποίηση της υπογραφής ραντάρ, η ηλεκτρονική «θωράκιση» κρίσιμων εξαρτημάτων, η χρήση αντιμέτρων και μιας ειδικά διαμορφωμένης τροχιάς αλλά και αντιμέτρων διείσδυσηςμ θα μπορούσαν να συμπληρώσουν την ικανότητά του να αποφεύγει την εχθρική αεράμυνα και να αυξάνει την πιθανότητα ενός επιτυχημένου χτυπήματος.
Ακόμη, ένας σύγχρονος SSM ενσωματώνει διάφορα στοιχεία για να εξασφαλίσει τη δυνατότητα του να λειτουργεί ακόμη και μετά από δεκαετίες αποθήκευσης (δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι πύραυλοι δεν είναι «αιώνιοι»). Η πλατφόρμα, ο εκτοξευτής, ο ανυψωτήρας και το σύστημα ελέγχου είναι από τα βασικά μέρη αυτού του συστήματος και χρήζουν συντήρησης που πρέπει να είναι απλή.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ: Βαλλιστικοί πύραυλοι ATACMS/Deepstrike/LORA για την Ελλάδα αντί της αγοράς F-35;
Οι πύραυλοι αποθηκεύονται συχνά σε εμπορευματοκιβώτια πολλαπλών φορέων, σχεδιασμένα για γρήγορη ανάπτυξη με υψηλό επίπεδο αυτοματισμού και μετακίνηση με μικρό πλήρωμα. Έτσι ο σύγχρονος SSM μπορεί να αναπτυχθεί εντός ή εκτός δρόμου με σχετικά μικρές μονάδες αξιοποίησης του, τοποθετημένες σε εμπορικής σχεδίασης φορτηγά οχήματα.
Ένας τακτικός βαλλιστικός πύραυλος SSM μπορεί να εξαπολύσει μια επίθεση από έναν και μόνο εκτοξευτή (που θα ρίξει πολλούς πυραύλους) ή να πολλαπλασιάσει το αποτέλεσμα συντονίζοντας πολλαπλές εκτοξεύσεις από πολλούς εκτοξευτές. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο όταν οι μεμονωμένοι εκτοξευτές διαθέτουν ολοκληρωμένα συστήματα πλοήγησης, ηλεκτρονικό σχεδιασμό αποστολών, Σύστημα Ελέγχου Πυρός και συνδεσιμότητα δεδομένων που επιτρέπουν το συντονισμό με άλλους εκτοξευτές ή άλλες μονάδες. Όλα αυτά τα αναφέρουμε διότι αυτά τα assets πρέπει να επιτρέπουν στα πληρώματά τους να δρουν με πλήρη αυτονομία, να ελαχιστοποιούν την έκθεσή τους στην εχθρική αεροπορία (και τα UAVs), και να εκτελούν συντονισμένες εκτοξεύσεις πυραύλων, ακόμη κι όταν οι μεμονωμένοι εκτοξευτές είναι διασκορπισμένοι σε μια τεράστια περιοχή χωρίς μεταξύ τους οπτική επαφή.
ΕΞΕΛΙΞΗ: Κάτι «ψήνεται» γύρω από τον βαλλιστικό πύραυλο LORA στον Ελληνικό Στρατό!
Πρέπει να τονίσουμε πως ένα σύστημα SSM θα πρέπει να είναι εύκολο στη μεταφορά, εύκολο στην ανάπτυξη και εύκολο στη λειτουργία και τον έλεγχο (διασύνδεση). Οι σύγχρονοι στρατοί σήμερα θα πρέπει να διατηρούν την ευελιξία να τοποθετήσουν και να αναπτύξουν ένα τόσο σημαντικό οπλικό σύστημα σε διαφορετικές πλατφόρμες (φορτηγά, τρένα, πλοία με τα τελευταία να επιτρέπουν την ανάπτυξη τους και σε πολλά σημεία στο Αιγαίο κ.ο.κ), για διάφορα σενάρια αποστολών. Παράλληλα με τις λειτουργικές ανάγκες του, ο χρήστης του SSM θα πρέπει να αξιολογήσει σε βάθος το περίφημο LCC (Life Cycle Cost), δηλαδή το Κόστος Κύκλου Ζωής ενός τέτοιου συστήματος.
Σε αντίθεση με τα βαλλιστικά όπλα του παρελθόντος, τα SSM πρέπει να χρησιμοποιούνται σε τακτικό επίπεδο, όχι μόνο σε στρατηγικό. Έτσι θα μπορούσαμε να δούμε π.χ. LORA, σε εκπαίδευση με Μεραρχία του Ελληνικού Στρατού, όχι μόνο με το Σώμα Στρατού ή αποκλειστικά ως στρατηγικά συστήματα. Και είναι σημαντικό οι τακτικοί διοικητές να μπορούν να αντιληφθούν τις δυνατότητές των συστημάτων, και να τα εντάξουν στον τρόπο σκέψη τους.
Ρωσία: προσομοίωση πυρηνικής επίθεσης με πυραύλους Iskander από τις ένοπλες δυνάμεις
Αυτό σημαίνει πως εφόσον οι Ελληνικές Ένοπλες δυνάμεις επενδύσουν σε τέτοι συστήματα, αυτά πρέπει να έρθουν σε υπηρεσία ολοκληρωμένα, με όλες τις υποδομές προσομοίωσης και εκπαίδευσης, ώστε να μπορούν να ενσωματωθούν στις επιχειρησιακές δομές εκπαίδευσης. Δηλαδή δεν αρκεί μόνο η αγορά κάποιων τακτικών βαλλιστικών όπλων: πρέπει αυτά να γίνουν «αποδεκτά» στους σχηματισμούς, να συμπεριληφθούν στο γενικό σχεδιασμό αποστολών και αντικειμενικών σκοπών και να ενσωματωθούν ως ολοκληρωμένη δύναμη πυρός εντός των εν λόγω σχηματισμών.
