Από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, η μορφή της στράτευσης στον Ελλαδικό χώρο πέρασε από πολλά στάδια. Το 1825 καθιερώθηκε η μερική υποχρεωτική στράτευση των Ελλήνων με κλήρωση (επιλογή ενός στρατιώτη 18-30 ετών ανά 150 κατοίκους). Από το μέτρο αυτό προήλθε ο όρος «κληρωτός», που ίσχυσε στην στρατολογική νομοθεσία (παρά την προ πολλού κατάργηση του συστήματος της δια κλήρου επιλογής) μέχρι το 1988, οπότε και αντικαταστάθηκε με τον όρο «οπλίτης».
Την πρώτη Ιανουαρίου 1880, καθιερώθηκε στη χώρα και το σύστημα της καθολικής υποχρεωτικής στράτευσης, που ισχύει μέχρι και σήμερα και επιβάλλεται από τις διατάξεις του ισχύοντος Συντάγματος. Σύμφωνα με το άρθρο 4, «κάθε Έλληνας που μπορεί να φέρει όπλα, είναι υποχρεωμένος να συντελεί στην άμυνα της Πατρίδας σύμφωνα με τους ορισμούς των νόμων».
Πριν από δύο χρόνια στη ΔΕΘ, είχε ανακοινωθεί η σταδιακή πρόσληψη 15.000 ΕΠΟΠ η οποία πράγματι υλοποιείται, σε συνδυασμό με το ενδεχόμενο αύξησης της θητείας. Η οποία τελικά αυξήθηκε αλλά όχι τόσο ώστε να επιλυθεί το πρόβλημα της λειψανδρίας. Η αύξηση ήταν αποτέλεσμα των έντονων πιέσεων της στρατιωτικής ηγεσίας και μάλλον οι πολιτικοί κατανόησαν ότι οι κρίσιμες «μάχες» τότε με την Τουρκία σε Έβρο, Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο, κερδήθηκαν διότι οι Ένοπλες Δυνάμεις έπραξαν στο ακέραιο την αποστολή τους.
Διαχρονικά λοιπόν, ο μόνος τρόπος που μπορεί να συνετίσει την Τουρκία, είναι η αποφασιστικότητα των Ενόπλων Δυνάμεων, η οποία για να βρίσκεται στο βέλτιστο βαθμό χρειάζεται σύγχρονα οπλικά συστήματα και κυρίως έμψυχο υλικό.
Στις Ελληνικές Ένοπλες δυνάμεις τα στελέχη σε όλο το εύρος της ιεραρχίας, αποτελούν τον κύριο πολλαπλασιαστή ισχύος όπως απεδείχθη τόσο στον Έβρο όσο και στις πρόσφατες αποστολές στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι είναι ικανοποιητική η υλοποίηση της κυβερνητικής απόφασης για την πρόσληψη των ΕΠΟΠ, για το ζήτημα της θητείας, εκφράζονται κάποιοι προβληματισμοί. Καταρχάς η αύξηση σε 12 μήνες, αφορά μόνον τον Στρατό Ξηράς που θητεία ήταν 9 μήνες διότι στο Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία είναι ήδη 12. Και σε αυτό υπάρχει το “παράθυρο” του 9μηνου, σε όσους υπηρετήσουν το σύνολο της θητείας τους στην παραμεθόριο.
Ο ιδανικός όμως χρόνος θητείας θα ήταν οι 14 μήνες, σύμφωνα με παλαιότερες μελέτες ειδικών, διότι οι δύο θα αφορούν την βασική εκπαίδευση και το Σχολείο Προκεχωρημένης Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων και θα απομένουν άλλοι 12 πλήρους θητείας για τις μονάδες εκστρατείας.
Ένα άλλο ζήτημα που ακόμη παραμένει είναι ο περιορισμός των ανυπότακτων. Κάτι που μπορεί να γίνει με την υποχρεωτική στράτευση στα 18 έτη, η οποία όμως δεν νομοθετήθηκε παρά την εξαγγελίες του πρωθυπουργού προ διετίας.
Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως η αύξηση της θητείας
Επίσης κάτι που τελικά δεν «θεραπεύτηκε» λόγω της μικρής αύξησης και αυτή υπό προϋποθέσεις της θητείας, ήταν οι αλλαγές σε ότι αφορά τα κέντρα νεοσυλλέκτων. Αυτά σε μεγάλο βαθμό έχουν τεθεί σε αδράνεια (αρκετά έχουν κλείσει και απλά φυλάσσονται οι εγκαταστάσεις) και το έργο τους έχουν αναλάβει κυρίως οι μονάδες. Υπήρχε η πεποίθηση, ότι μια ικανή αύξηση της θητείας θα τα ενεργοποιούσε τα κέντρα, διότι το σύστημα εκτός των κληρωτών θα αναλάμβανε και τους επιπλέον 17.000 ΕΠΟΠ και ΟΒΑ. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη, προφανώς διότι δεν κρίθηκε απαραίτητο για τον όγκο των νεοσυλλέκτων, ενώ η πρόσληψη των ΕΠΟΠ γίνεται σταδιακά.
Να θυμήσουμε εδώ πως τα κέντρων νεοσυλλέκτων θα λειτουργήσουν και ως έμπεδα σε περίπτωση επιστρατεύσεως, δηλαδή ως κέντρα υποδοχής εφέδρων και κληρωτών, που θα εκπαιδευθούν σε γοργό ρυθμό πριν μεταβούν στις μονάδες πρώτης γραμμής.
Φυσικά, σαφώς και είναι θετικό βήμα η αύξηση της θητείας στους 12 μήνες και διόρθωσε την βεβιασμένη απόφαση του 2009, όπου είχε μειωθεί η θητεία στους 9 μήνες. Και μάλιστα σχεδιαζόταν μέσα στο 2010 να καταργηθεί η θητεία εφέδρων στο Πολεμικό Ναυτικό και την Αεροπορία και όλοι να υπηρετούν στο Στρατό Ξηράς, χωρίς όμως να υπάρχει κανένας σχεδιασμός για προσλήψεις ΕΠΟΠ. Εκ του αποτελέσματος ήταν μια επιζήμια κίνηση για τις Ένοπλες Δυνάμεις αν αναλογισθεί κανείς τις επανδρώσεις των μονάδων στο σύνολό τους.
Με το υπάρχον λοιπόν πλαίσιο ο μόνος τρόπος για να αυξηθούν οι επανδρώσεις είναι να αυξηθεί ο αριθμός των κληρωτών ανά σειρά κατάταξης. Και για να επισυμβεί, είναι μονόδρομος η υλοποίηση της εξαγγελίας του πρωθυπουργού προ διετίας, για υποχρεωτική στράτευση στα 18 έτη.
Υπέρ και κατά
Η υποχρεωτική στράτευση στα 18 είναι ένα αίτημα που έχει υποβληθεί κατά καιρούς από τα Γενικά Επιτελεία προς την πολιτική ηγεσία, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία που σταδιακά η Άγκυρα αυξάνει την ένταση.
Το μέτρο όπως γίνεται στην Κύπρο αλλά και στο Ισραήλ (ισχύει για άνδρες και γυναίκες) έχει σαφή προτερήματα αλλά και μειονεκτήματα. Στα υπέρ είναι η αύξηση του αριθμού των κληρωτών που θα στελεχώνουν τις Ένοπλες Δυνάμεις, διότι μόλις οι μαθητές τελειώσουν το Λύκειο θα καταταγούν για να εκπληρώσουν την 12μηνη θητεία τους, οπότε αυτόματα κόβονται όλες οι αναβολές λόγω σπουδών. Σημειώνεται, ότι στην Κύπρο χρειάζεται ειδική άδεια από το στρατολογικό γραφείο για να ταξιδεύσει κάποιος υπόχρεος θητείας στο εξωτερικό, εφόσον έχει ολοκληρώσει επιτυχώς το στάδιο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Με το δεδομένο αυτό θα επιτευχθεί αρχικά άμεση αύξηση της επάνδρωσης των μονάδων το οποίο την δεδομένη χρονική στιγμή είναι και το ζητούμενο.
Μεγάλο μειονέκτημα ωστόσο αποτελεί η έλλειψη πτυχιούχων, οι οποίοι χρησιμοποιούνται στα αντικείμενα που είχαν σπουδάσει στα ανάλογα Όπλα και Σώματα. Για παράδειγμα οι γιατροί στο Υγειονομικό, τελειόφοιτοι πολυτεχνικών σχολών σε Μηχανικό και Τεχνικό, οι δικηγόροι στο Νομικό Τμήμα διαφόρων στρατιωτικών υπηρεσιών κ.λπ, όπως συμβαίνει σήμερα που η θητεία δεν είναι υποχρεωτική στα 18 έτη.
Παράλληλα οι πτυχιούχοι προτιμούνται και ως ΔΕΑ (Δόκιμοι Έφεδροι Αξιωματικοί) αφενός λόγος της επιστημονικής τους κατάρτισης σε αντικείμενα που έχουν έλλειψη οι Ένοπλες Δυνάμεις και σε επίπεδο αξιωματικών, και αφετέρου διότι η μεγαλύτερη ηλικία αποτελεί προσόν στην άσκηση εξουσίας, υπό το πρίσμα της σχέσης εμπιστοσύνης και σεβασμού που πρέπει να αναπτυχθεί μεταξύ επικεφαλής και διοικουμένων.
Σε παλαιότερες προτάσεις – εισηγήσεις σχετικά με την υποχρεωτική θητεία στα 18 προτεινόταν και μια σειρά ευεργετικών διατάξεων που θα είχαν αντίκτυπο στον μετέπειτα πολιτικό βίο, όπως η εκπαίδευση και πιστοποίηση συγκεκριμένων δεξιοτήτων που θα αποκτηθούν κατά την διάρκεια της θητείας, καθώς και πριμοδοτήσεις για κάποιες θέσεις στα Σώματα Ασφαλείας κάτι που συμβαίνει και σήμερα, αλλά για περιορισμένο εύρος ειδικοτήτων.
Μήπως λοιπόν ήρθε η ώρα να επανεξετασθεί το όλο πλαίσιο για την υποχρεωτική στράτευση στα 18 από την στιγμή που φαντάζει ως ο μόνος άμεσος τρόπος να επιλυθεί το πρόβλημα της λειψανδρίας στις Ένοπλες Δυνάμεις;
