Μια ιδιαιτέρως αξιόλογη ιστορική έρευνα, κατόπιν ενδελεχούς μελέτης και καταγραφής σπανίων πηγών. Στο νέο του βιβλίο, ο Σμήναρχος ε.α. Ηλίας Δημητρόπουλος, ρίχνει φως στην άγνωστη στο ευρύ κοινό, καταστροφική παρουσία στη Ναυπακτία αλλά και στη Ρούμελη γενικότερα, του διαβόητου πειρατή από τη Μάνη, Λιμπεράκη Γερακάρη, την περίοδο 1689- 1697 μ.Χ.
«Η Ναυπακτία υπό το πέλμα του Λιμπεράκη Γερακάρη (Μάρτ. 1689 – Οκτ. 1697)»
Αυτοέκδοση, σελ. 200, Πάτρα 2022
Ας δούμε όμως τι αναφέρει ο ίδιος ο συγγραφέας:
Στο νέο μου βιβλίο (8ο στη σειρά) καταπιάστηκα να ρίξω φως στην καταστροφική παρουσία στη Ναυπακτία αλλά και στη Ρούμελη γενικότερα, του διαβόητου πειρατή από τη Μάνη, Λιμπεράκη Γερακάρη, την περίοδο 1689- 1697 μ.Χ.
Γεννημένος το 1645 στο χωριό Βάθεια του Οιτύλου (Έξω Μάνη), αναδείχθηκε στο ιστορικό προσκήνιο κατά τον 6ο Βενετουρκικό πόλεμο (1694- 1699).
Ατρόμητος, οξυδερκής, αδυσώπητα σκληρός και αγράμματος, από κουρσάρος των θαλασσών, βρέθηκε για εννέα συνολικά χρόνια, στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης, τις λεγόμενες κατ’ ευφημισμό και «μπάνιο».
Ο μεγάλος Βεζίρης μπροστά στο αδιέξοδο της κατάστασης με τις συνεχείς νίκες των Βενετών, με εισήγηση του Φαναριώτη μεγάλου Δραγουμάνου, Παναγιώτη Νικούση, ο οποίος είχε ως Γραμματέα του τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, προπάππου του συνώνυμου πολιτικού του 1821, τράβηξε τον κρυμμένο «Άσο» στο μανίκι του. Έδωσε διαταγή και ανέσυραν τον Γερακάρη από τα κάτεργα, ως τον κατάλληλο άνθρωπο για να επαναφέρει στο Δοβλέτι τους αποστάτες ραγιάδες, που είχαν προσχωρήσει στους Βενετούς τόσο στη Μάνη, όσο και στην υπόλοιπη Πελοπόννησο και στη δυτική Στερεά Ελλάδα.
Τον ανακήρυξαν με τιμές και μεγαλεία Μπέη της Μάνης «γκιαούρ Μπέη» για τους Έλληνες, τον εφοδίασαν με πουγκιά με γρόσια και με δύναμη 3.000 ανδρών, ένα συνονθύλευμα Τούρκων, πειρατών, Πυλαρινών, Χειμαρριωτών και άλλων, κατέβηκε και εγκατέστησε το στρατηγείο του στο Καρπενήσι τον Μάρτιο του 1689.
Οι φοβερές επιδρομές του στους αρνούμενους να καταβάλλουν το χαράτσι και γενικότερα στα φιλοενετικά μέρη, επέφεραν τέτοιες καταστροφές, ειδικά στην ύπαιθρο χώρα, που δεν συγκρίνονται με εκείνες όλης της υπόλοιπης περιόδου της Τουρκοκρατίας. Ενδεικτική είναι η ολοκληρωτική καταστροφή του περιφερειακού βενετικού φρουρίου στο Νεόκαστρο (Παλιοκάστελλα) και του χωριού ‘’Παλαιοχωράκι’’ (παρέμεινε ισχνά στη μνήμη ως «ο ματωμένος γάμος»). Στο στράτευμά του οφείλεται η πυρπόληση των μοναστηριών του Αγιάννη Πρόδρομου Βομβοκούς και της Παναγίας Φιλοθέου Νεοκάστρου (ανακαινίσθηκαν εκ «βαράθρων» και τα δύο τον Απρίλιο, Μάιο 1695, αντίστοιχα). Ζημιές επέφερε στη Βυζαντινή μονή Βαρνάκοβας Δωρίδας και στον ναό του Αγίου Αθανασίου στο Νεοχώρι Τυμφρηστού. Να σημειωθεί ακόμη ότι μετείχε στην ανεπιτυχή πολιορκία της Ναυπάκτου το 1692.
Η έρευνα φέρνει στην επιφάνεια μέρος από τα αποτυπώματά του κατά το πέρασμά του. Έτσι στη ρεματιά του παραπόταμου του Εύηνου, Κότσαλου, κάτω από τη Δορβιτσά Ναυπακτίας, έκτισε την Παναγία Γερακαριώτισσα, ταμένος να γιατρευτεί από την ποδάγρα που τον βασάνιζε. Ο ναΐσκος γιορτάζει κάθε χρόνο τη Δευτέρα της Διακαινησίμου. Στο Παλαιοχωράκι στρατοπέδευσε σε ένα ξέφωτο (λάκα), που σήμερα ονομάζεται στου «Γερακάρη». Στο υπερκείμενο βουνό του χωριού Ελατού Ναυπακτίας, πάνω στο σταυροδρόμι, εγκατέστησε σταθμό καταβολής φόρων και έκτοτε η θέση λέγεται «Χαρατσί» και το βουνό ‘’Γερακάρη’’. Έντονες μνήμες και τοπωνύμια παραμένουν και στην Ευρυτανία, Φωκίδα και Φθιώτιδα.
Το καλοκαίρι του 1696 πείστηκε να αφήσει τους Τούρκους και να προσχωρήσει στους Βενετούς που τον υπολόγιζαν πολύ για τις ικανότητές του. Η μεγάλη απόφαση πάρθηκε τον Ιούλιο του 1696, στο μοναστήρι της Βαρνάκοβας, με τις ευλογίες του υπερδραστήριου Ηγουμένου Ιακώβου.
Του αποδόθηκαν μεγάλες τιμές από τους Βενετούς και κατ’ απαίτησή του έλαβε τον μέγιστο τίτλο «Ιππότης του Αγίου Μάρκου» και πολλές άλλες παροχές, μεταξύ των οποίων και απονομή στον μικρότερο αδερφό του Γιώργο, που τον ακολουθούσε, τον βαθμό του συνταγματάρχη. Στο πλευρό πλέον των Βενετών και εναντίον των τέως συμμάχων του, εγκατέστησε το στρατηγείο του στο νησάκι του Κορινθιακού κόλπου «Τριζόνια», με ανέγερση μικρού παλατιού και 50 περίπου οικίσκων για τη σωματοφυλακή του, ενώ παράλληλα διατηρούσε και σπίτι στην πόλη της Ναυπάκτου.
Στην υπηρεσία του στους Βενετούς, πάντα αμείλικτος σε Χριστιανούς και Τούρκους, όμως, δεν είχε μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες. Εκδικητικά καταλήστεψε την Άρτα, σκοτώνοντας και αποκομίζοντας κάπου 50.000 ρεάλια, ποσό τεράστιο, παρ’ όλο που η πόλη μόλις είχε προσχωρήσει στη βενετική πλευρά. Δεν έμελλε όμως να μακροημερεύσει στην υπηρεσία των Βενετών. Η νικηφόρα, για τους δυτικούς, μάχη της Ζένας (Σερβία) το 1697 άλλαξε άρδην το τοπίο. Εξάλλου, οι Βενετοί είχαν πάγια θέση να μην επιτρέψουν ποτέ στον Γερακάρη να επιστρέψει και ανακατευτεί στα πράγματα της Μάνης.
Το καίριο χτύπημα ήρθε από τον Γραμματικό του Λασκαράκη, που τον κατάγγειλε αιφνιδιαστικά στις βενετικές αρχές, ότι βρισκόταν σε επαφές με τους Τούρκους για να επανέλθει σ’ αυτούς. Ισχυριζόταν δε, ο γραμματικός, ότι είχε στα χέρια του σχετικές επιστολές. Τέθηκε υπό περιορισμό από τους Βενετούς, χωρίς να του αφαιρεθεί ο τίτλος και στη συνέχεια οδηγήθηκε στη Βενετία για να παρουσιαστεί στον Δόγη. Ακολούθησαν ανακρίσεις, κλήθηκαν στη Βενετία, μεταξύ άλλων, και μερικοί Ναυπάκτιοι, ως μάρτυρες, πλην η δίκη του ουσιαστικά δεν έγινε ποτέ αλλά περιέπεσε στις πολιτικές καλένδες μέχρι τον θάνατό του το 1710, στο φρούριο Σαν Πιέτρο της Βερόνας, σε ηλικία 65 ετών.
Από τους δύο εκ των τριών γάμων του άφησε πέντε παιδιά Τέσσερα αγόρια και τη Σταθούλα που παντρεύτηκε στην Καλαμάτα τον Μπένο). Ο αδερφός του, συνταγματάρχης Γεώργιος, έβαλε τέλος στη ζωή του στις φυλακές της Πάρμα και ο γραμματέας του, Πρίγκηπος Λασκαράκης παρέμεινε φυλακισμένος στο κάστρο της Μπρέσια.
Ως επιμύθιο επέλεξα το ερώτημα :
Γιατί οι αναγνωρισμένοι ιστορικοί και τα αντίστοιχα συγγράμματα, ενώ για τον 6ο Βενετουρκικό πόλεμο έχουν αφιερώσει κάποιες σελίδες, η ολέθρια δράση του Γερακάρη δεν καλύπτεται παρά σε λίγες γραμμές ;
Η άποψή μου πάνω στο θέμα είναι ότι δεν είχαν ή μάλλον δεν μπορούσαν να έχουν επαφή με την ύπαιθρο, για να συνδέσουν την προφορική παράδοση, τα τοπωνύμια και άλλα αποτυπώματα που άφησε στο πέρασμά του, ώστε να συσχετίσουν στοιχεία και παραδόσεις και κατ’ επέκταση να αξιολογήσουν τις επιπτώσεις από την ολέθρια παρουσία του Γερακάρη.
Προς επίρρωση της άποψής μου παραθέτω την αφήγηση ενός 100ετούς Νιοκαστρίτη, αγράμματου γέροντα :
Στον χαλασμό στα «Παλιοκάστελα» πρωτοστάτησε ένας που λεγόταν Καρδερίνης !
Πράγματι, όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Σάθας, Υπασπιστής του Γερακάρη ήταν ο Λεονάρδος Καρδερίνης, πρ. Πρόξενος των Βενετών στη Σκόπελο !
ΥΓ. Το βιβλίο διατίθεται από τον συγγραφέα προς 10 Ε (τηλ. 6945 563238, email: iliasdimitropoulos393@gmail.com), στην Πάτρα, Φαρμακείο Γεωργίας Μιχαλοπούλου, Ρήγα Φεραίου 103 και στη Ναύπακτο, Καφέ- Βιβλιoπωλείο ‘’ ADAGIO ii’’, Νότη Μπότσαρη 10 (κοντά στο Λιμάνι).
Η επίσημη παρουσίασή του στη Ναύπακτο και την Πάτρα θα ανακοινωθεί προσεχώς.
