Με τη σύγκρουση στην Ουκρανία να εισέρχεται στην τέταρτη εβδομάδα από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, οι εξελίξεις δεν είναι καθόλου όπως τις περίμενε το Κρεμλίνο και ελάχιστα όπως τις ανέμενε -λιγότερο ή περισσότερο- η Δύση. Οι ρωσικές δυνάμεις, ευμεγέθεις, με σύγχρονο γενικά οπλισμό και ανανεωμένες τακτικές, αναμενόταν να πραγματοποιήσουν έναν στρατιωτικό περίπατο. Ανάλογο των μεγάλων επιχειρήσεων μηχανοκίνητου πολέμου που έχτισαν τον μύθο του Κόκκινου Στρατού κατά το δεύτερο ήμισυ του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και αποτέλεσαν το σοβιετικό φόβητρο κατά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Μια γεύση των δυνατοτήτων του Ρωσικού Στρατού και των επιθετικών τακτικών του πήραμε το 2008 κατά τον σύντομο πόλεμο της Γεωργίας. Σε εκείνη την περίπτωση οι διαστάσεις και οι αριθμοί ήταν περιορισμένοι (μόλις 23 χιλιάδες άνδρες των τοπικών δυνάμεων που σάρωσαν τη μισή Γεωργία σε 10 μέρες), ενώ χρησιμοποιήθηκε υλικό γνωστής τεχνολογίας. Ακόμη, η επιχείρηση κατάληψης της Κριμαίας το 2014 και οι επιχειρήσεις των Ρώσων στη Συρία, προϊδέαζαν για έναν πόλεμο που θα συνδύαζε μεγάλη ταχύτητα ενεργειών, πρωτοτυπία στον τακτικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό και χρήση σύγχρονων μέσων, από τους πλέον των 150.000 ανδρών που είχαν παραταχθεί κατά μήκος των βορείων, ανατολικών και νοτίων συνόρων της Ουκρανίας.
EKTAKTO: Τα ρωσικά άρματα μάχης πλησιάζουν το Κίεβο, οι Ουκρανοί ανατινάζουν γέφυρες
Το περιβάλλον μάχης
Αυτή τη φορά, πεδίο της ρωσικής επιχείρησης θα ήταν η ανοιχτή ουκρανική πεδιάδα, ένα περιβάλλον που έδειχνε φτιαγμένο στα μέτρα του πολυάριθμου και αποτελούμενου από άφθονα μηχανοκίνητα και πυροβολικό, ρωσικό στράτευμα. Αυτό όμως που είδαμε στις δορυφορικές εικόνες, τις φωτογραφίες και τα σύντομα βίντεο από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και επιβεβαίωσαν και δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών, ήταν πως η ρωσική τακτική οδήγησε σε σοβαρά προβλήματα. Αρχικά εξελίχθηκε ως επιχείρηση-αστραπή με αεραποβατικές ενέργειες και ταχείες προελάσεις τεθωρακισμένων για να συνενωθούν με τους αλεξιπτωτιστές σε τρείς βασικούς άξονες, στοχεύοντας στην ταχεία κατάληψη των πόλεων του Κιέβου, του Χαρκόβου και της Μαριουπόλεως.
Γιατί η Ουκρανία θέλει “απελπισμένα” τους αμερικανικούς Α/Τ πυραύλους Javelin
Όμως τα τεθωρακισμένα του Ρωσικού Στρατού σταδιακά έπεσαν σε ενέδρες των Ουκρανών που εφαρμόζοντας τυπικά δόγματα αγώνα μικρών κλιμακίων, τα απομόνωσαν, τα χτύπησαν με αντιαρματικά από πολλαπλές κατευθύνσεις, καθυστερώντας και ανακόπτοντας την ορμή των επιθέσεων προξενώντας σημαντικές απώλειες. Πώς συνέβη αυτό; Η απάντηση είναι σύνθετη, αφού περιέχει ουκρανικά ατού και ρωσικά σφάλματα.
Στα πρώτα εντάσσονται οι πρωταγωνιστές του πολέμου: τα δυτικής προέλευσης σύγχρονα αντιαρματικά. Πύραυλοι Javelin, NLAW, AT4 και Panzerfaust 3 έφθασαν από τη Δύση οπλίζοντας τους Ουκρανούς στην κρίσιμη ώρα.
Οι Ρώσοι είχαν αντίμετρα στα δυτικά μέσα, με συστήματα παραπλάνησης πυραύλων, “γρίλιες” στα άρματα τους για να προκαλούν πρόωρη έκρηξη των αντιαρματικών και ενεργητικές θωρακίσεις σε μορφή “τούβλων” που περιέχουν εκρηκτικά. Στην ενεργητική θωράκιση το βλήμα χτυπά τα “τούβλα”, τα εκρηκτικά ανατινάσσονται και η αντίρροπη φορά της εκτόνωσής τους εξουδετερώνουν τη διατρητικότητα του βλήματος. Όμως, τα Javelin και τα NLAW έχουν διπλή κεφαλή και μετά την εξουδετέρωση του πρώτου γεμίσματος, το δεύτερο τρυπά το άρμα.
Αναποτελεσματική η προηγμένη θωράκιση των ρωσικών αρμάτων στην Ουκρανία
Θα αναρωτηθεί κανείς αν αυτό είναι αρκετό. Ο Ρωσικός Στρατός έχει τη φήμη σκληροτράχηλου σχηματισμού που δεν φείδεται μέσων -και ανδρών- για να πετύχει τους σκοπούς του. Μπορεί τα δυτικά αντιαρματικά να κατανίκησαν τις “γρίλιες” και τα “τούβλα” ενεργητικής θωράκισης των ρωσικών αρμάτων αλλά οι απώλειες από μόνες τους δεν αρκούν για να εξηγήσουν τη ρωσική δυστοκία, τη στιγμή που μάλιστα, φάνηκαν να προσεγγίζουν τους βασικούς στόχους τους σχεδόν από την πρώτη μέρα.
Ρωσικοί σχηματισμοί μάχης
Ας αναζητήσουμε, λοιπόν, τις απαντήσεις στον τρόπο που οι Ρώσοι προσπάθησαν να πάρουν την Ουκρανία. Όπως είπαμε, το γενικό σχέδιο καλούσε για έναν πόλεμο-αστραπή που θα έφερνε τα ρωσικά στρατεύματα στους δρόμους της πρωτεύουσας και θα παρέλυε τη χώρα, αποκεφαλίζοντας την ηγεσία της.
Οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν ως αιχμή τα νέα τους μικτά συγκροτήματα ταγμάτων, που προέλθαν μετά τη μεγάλη τακτική αναδιοργάνωση του 2012. Κάθε συγκρότημα διαθέτει μια ίλη αρμάτων (3 ουλαμοί των 3 αρμάτων και ένα διοικητικό), 2-3 μηχανοκίνητους λόχους πεζικού με οχήματα BTR (3 διμοιρίες με 3 ΤΟΜΠ έκαστη και δύο διοικητικά οχήματα), 2-3 πυροβολαρχίες με 12-18 αυτοκινούμενα οβιδοβόλα, μία με ρουκετοβόλα ΠΕΠ και 2 αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες με 6 οχήματα. Η βασική αυτή μονάδα αριθμεί περί τους 400-500 άνδρες και είναι πλήρως επαγγελματική, αποτελούμενη από προσωπικό μονίμων αξιωματικών και υπαξιωματικών και συμβασιούχων οπλιτών.
Αμέσως, μπορούμε να εντοπίσουμε κάποιες αδυναμίες που συνδέονται με την απόδοσή τους στο πεδίο. Η μονάδα δεν έχει αρκετό πεζικό, βασισμένη σε έναν Μ/Κ λόχο με 200 ίσως στρατιώτες. Είναι αρκετά βαριά, παρατάσσοντας 70 τουλάχιστον τεθωρακισμένα διαφόρων τύπων με τις ανάλογες απαιτήσεις σε αναλώσιμα, χώρο κίνησης, κ.λπ. Επιπλέον, η μονάδα στερείται ουσιωδών σχηματισμών, όπως τμήματος αναγνώρισης, που θα έπρεπε να προηγείται της δύναμης και μονάδων μηχανικού για άρση εμποδίων και περισυλλογή οχημάτων. Το μεγαλύτερο ζήτημα είναι πως η μονάδα δεν προικοδοτείται επαρκώς με οργανικά φορτηγά και μονάδες επιμελητείας για να προμηθεύσουν καύσιμα, νερό, λιπαντικά, πυρομαχικά, φαγητό και ό,τι γενικά χρειάζεται κάθε στρατός σε επιχειρήσεις. Υπολογίζεται ότι από τα 170 Μικτά Συγκροτήματα Τάγματος του ρωσικού στρατού, τα 100 περίπου αναπτύχθηκαν στην Ουκρανία.
Αισιόδοξες τακτικές
Ο επόμενος παράγοντας είναι η τακτική ανάλυση. Προβλέποντας έναν σύντομο πόλεμο, όπου οι Ουκρανοί δεν θα προέβαλαν ισχυρή αντίσταση και οι αριθμοί θα λύγιζαν τις άμυνες γρήγορα, οι Ρώσοι δεν ασχολήθηκαν ούτε με την κυριαρχία στον αέρα, ούτε με την αναγνώριση, ούτε με την υποστήριξη των μονάδων τους.
Δύσκολοι καιροί για εισβολές! Μια ρωσική ίλη αρμάτων κολλημένη στη λάσπη
Όμως η προέλαση μέσα στο Φεβρουάριο από τα λασπώδη χωράφια αποδείχθηκε προβληματική για τα τεθωρακισμένα, οδηγώντας σε σημαντική αργοπορία και σε εγκαταλείψεις οχημάτων από φθορές. Έτσι, για να επιτευχθεί η αναγκαία ταχεία διείσδυση, τα συγκροτήματα διοχετεύτηκαν μέσα από μεγάλους αυτοκινητοδρόμους. Αυτό έκανε την ρωσική προέλαση προβλέψιμη στην πορεία της και σχετικά αργή, εφόσον το πλάτος προέλασης ήταν ίσο με το πλάτος του δρόμου. Ακόμη άφησε ανενόχλητες τις ουκρανικές ομάδες με τα αντιαρματικά να στήσουν ενέδρες και να αναχαιτίσουν τις ρωσικές φάλαγγες, που αβοήθητες από αέρος, αιφνιδιασμένες και χωρίς οχήματα μηχανικού εγκατέλειπαν τα οχήματά τους και έφευγαν.
Κεντρικό σημείο κριτικής αποτελεί ότι οι Ρώσοι δεν αποζήτησαν να αποκτήσουν την πλήρη κυριαρχία στον αέρα, παράγοντας που τους έδωσε το πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις στη Συρία. Η καταστροφή των ουκρανικών αεροσκαφών στο έδαφος δεν έγινε ολοκληρωμένα, με αποτέλεσμα οι Ρώσοι να μάχονται έναντι αποφασισμένων Ουκρανών χειριστών και να υφίστανται απώλειες, ακόμα και εβδομάδες μετά την αρχική εκδήλωση της επίθεσης.
Ισως, η ρωσική αισιοδοξία πως η υπόθεση θα έληγε προτού τα ουκρανικά Sukhoi ανάψουν τους κινητήρες τους να συνέτεινε σε αυτήν την επιλογή, αλλά πλέον αεροπορία δεν είναι μόνο τα μαχητικά αεροσκάφη. Η Ουκρανία διέθετε αριθμό Μη-Επανδρωμένων Αεροσκαφών Κρούσης (UCAV) Bayraktar TB2 από την Τουρκία και πήρε και άλλα κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Οπλισμένα με κατευθυνόμενες βόμβες, αλλά και ως ιπτάμενα “παρατηρητήρια”, έδωσαν το υποκατάστατο της αεροπορίας που ζητούσε η Ουκρανία, ενώ το γεγονός ότι τηλεκατευθύνονται από μεγάλες αποστάσεις, διαφύλασσε το κέντρο διεύθυνσης τους από κάθε αντίμετρο των ρωσικών δυνάμεων. Ενώ συμπληρωματικά, οι Ουκρανοί φαίνεται να χρησιμοποιούν έξυπνα και κάθε είδους μικρό -εμπορικό- drone, για να στοχοποιήσουν τα ρωσικά στρατεύματα.
Τέλος, έχουμε τα φορητά αντιαεροπορικά συστήματα. Και πάλι από τη Δύση, οι πύραυλοι Stinger, Piorun και σύντομα Starstreak, μετατρέπουν έναν ή δύο χειριστές σε αρνητές περιοχής για χαμηλά ιπτάμενα αεροσκάφη. Όπως και στο Αφγανιστάν, το καθοριστικό στοιχείο τέτοιων όπλων δεν είναι η πλήρης προστασία μιας ζώνης αλλά η ανάσχεση που μπορεί να προκαλέσει. Με τις ρωσικές μονάδες εδάφους να δοκιμάζονται σκληρά από τον καιρό, την τοπική αντίσταση και την έλλειψη εφοδίων, η αεροπορία γίνεται το ιπτάμενο ιππικό για να διασωθούν πολλές ζωές, υλικό και να μην ανακοπεί η προέλαση για μέρες. Όμως η έλλειψη κατευθυνομένων όπλων στο ρωσικό οπλοστάσιο, εξαναγκάζει τα αεροσκάφη και τα επιθετικά ελικόπτερα να πετούν χαμηλά και αργά, όπως έχουν δείξει πλάνα από το πεδίο. Με τον τρόπο αυτό, τα ρωσικά αεροσκάφη μπαίνουν ακριβώς στο φάκελο τέτοιων όπλων, αφού με εμβέλεια 3-6 χιλιόμετρα μπορούν να αποτελούν διαρκές αγκάθι σε κάθε επιχείρηση.
Τουλάχιστον 28 ρωσικά αεροσκάφη έχουν χαθεί στις τρεις εβδομάδες μαχών πάνω από την Ουκρανία με μόνο το 1/3 αυτών από αερομαχίες με ουκρανικά. Η υπερβολική τακτική χρήση των αεροπορικών μέσων για την προστασία των φαλαγγών έχει αναγκάσει τη Ρωσική Αεροπορία να εμπλέξει το σύνολο σχεδόν των μέσων της για τέτοιες αποστολές, στερώντας το ρωσικό επιτελείο από τον συστηματικό αεροπορικό βομβαρδισμό στα μετόπισθεν των Ουκρανών και τη συλλογή πληροφοριών από το πεδίο μάχης.
Συνολικά, η ρωσική επέλαση αν και με σημαντικά εδαφικά κέρδη μέχρι στιγμής, δεν έχει γίνει η “αστραπιαία” κατάληψη που πολλοί υπέθεταν. Η κακή επιμελητεία, η έλλειψη εναλλακτικών οδών προώθησης, ο γενικότερα αισιόδοξος σχεδιασμός, η τακτική “αντάρτικου” των Ουκρανών και η συσπείρωση τους γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα, έχουν στερήσει από το ρωσικό στρατό την ταχύτητα και την ισχύ κρούσης του, που μπορεί να ανατρέψει κάθε εχθρό στο ανοιχτό πεδίο, εφόσον όμως υπάρχει τέτοιος εκεί. Τα αποτελέσματα; Παράταση του πολέμου, πολλές απώλειες από φθορές και αψιμαχίες, μπλοκάρισμα του ανεφοδιασμού και γενικά μια καθυστέρηση που μετρά ανάποδα για τη ρωσική επέλαση, όχι μόνο στρατιωτικά και και πολιτικά και οικονομικά.
