Σύμφωνα με δηλώσεις του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελενσκι, η χώρα του προσέφυγε κατά της Ρωσίας στο Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ. Το διεθνές αυτό όργανο επιλύει διαφορές μεταξύ κρατών σχετικά με το διεθνές δίκαιο και σύμφωνα με την σχετική ανακοίνωση: «Η Ουκρανία υπέβαλε την αγωγή κατά της Ρωσίας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η Ρωσία πρέπει να λογοδοτήσει για την διαστρέβλωση της έννοιας της γενοκτονίας για να δικαιολογήσει την επιθετικότητά της. Ζητάμε μια επείγουσα απόφαση που θα διατάξει τη Ρωσία να σταματήσει τη στρατιωτική δράση τώρα και αναμένουμε να ξεκινήσει μια διαδικασία την επόμενη εβδομάδα».
Στην πρόθεση όμως του Κιέβου ίσως υπάρχει ένας τεράστιος σκόπελος που θα κάνει τελικά άγονη την προσφυγή.
Να θυμίσουμε ότι το Καταστατικό της Ρώμης είναι η συνθήκη που ίδρυσε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) και εγκρίθηκε σε διάσκεψη στην ιταλική πρωτεύουσα στις 17 Ιουλίου 1998, ενώ τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2002. Μεταξύ άλλων καθορίζει τις λειτουργίες, τη δικαιοδοσία και τη δομή του δικαστηρίου.
Αναφορικά με τις λειτουργείες και τη δικαιοδοσία του το Καταστατικό της Ρώμης καθιέρωσε τέσσερα βασικά διεθνή εγκλήματα: γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα από την επιθετικότητα (crime of aggression), κανένα από τα οποία δεν υπόκειται σε καμία παραγραφή. Το ΔΠΔ μπορεί να διερευνήσει και να διώξει τα τέσσερα βασικά διεθνή εγκλήματα μόνο σε καταστάσεις όπου τα κράτη «δεν μπορούν» ή «δεν θέλουν» να το κάνουν τα ίδια, ενώ η δικαιοδοσία του δικαστηρίου είναι συμπληρωματική προς τις δικαιοδοσίες των εθνικών δικαστηρίων. Το δικαστήριο έχει δικαιοδοσία για εγκλήματα μόνο εάν διαπράττονται στην επικράτεια ενός κράτους μέλους ή εάν διαπράττονται από υπήκοο κράτους μέλους.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται και ο σκόπελος, διότι η Ρωσία, ενώ προσυπέγραψε αρχικά το Καταστατικό της Ρώμης, αργότερα υπαναχώρησε και αποσύρθηκε. Έτσι το ΔΠΔ δεν έχει δικαιοδοσία για το έγκλημα της άσκησης επιθετικότητας που προβάλει το Κίεβο. Ακόμη όμως και αν ήταν, η έννοια της επιθετικότητας δεν είναι σαφώς καθορισμένη, ακόμη και μετά το συμπληρωματικό Καταστατικό της Καμπάλα, στην Ουγκάντα. Η Ουκρανία επίσης δεν είναι μέλος του ΔΠΔ, αλλά έχει συναινέσει στη διερεύνηση εγκλημάτων από το δικαστήριο το 2013, διαδικασία η οποία είναι ακόμη «ανοικτή».
Ας σημειωθεί ότι και οι ΗΠΑ δεν είναι μέλος του ΔΠΔ, θέση την οποία έχει πάρει για να προστατεύσει τους στρατιωτικούς, υπηκόους της που λαμβάνουν μέρος σε επιχειρήσεις σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
Διεθνείς νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι θεωρητικά υφίσταται και ένας άλλος τρόπος παραπομπής του θέματος στο ΔΠΔ, μέσω του ΟΗΕ, αφού η χάρτα του ΟΗΕ καταδικάζει την εκδήλωση επιθετικότητας από ένα κράτος προς ένα άλλο. Και εκεί όμως το θέμα σκοντάφτει στο ότι η παραπομπή θα πρέπει να περάσει από το Συμβούλιο Ασφαλείας, στο οποίο απαιτείται ομόφωνη ψηφοφορία και δεδομένου ότι η Ρωσία είναι μόνιμο μέλος του συμβουλίου, αυτό φαίνεται… εξαιρετικά απίθανο. Θεωρητικά και πάλι ένα βέτο της Ρωσίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας μπορεί να ξεπεραστεί με πλειοψηφία δυο τρίτων στο γενική συνέλευση, αλλά είναι προφανές ότι η προσπάθεια του Κιέβου για προσφυγή στο ΔΠΣ έχει πολύ μακρύ δρόμο να διανύσει και μικρές πιθανότητες να αποδειχθεί επιτυχημένη.
