Το ανώτατο δικαστήριο του ΟΗΕ, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (CIJ), επιδίκασε χθες, Τρίτη, στη Σομαλία το μεγαλύτερο μέρος μιας πλούσιας σε αλιεύματα και πιθανόν σε υδρογονάνθρακες θαλάσσιας ζώνης του Ινδικού Ωκεανού, την οποία διεκδικούσε επίσης η Κένυα.
Η κενυατική κυβέρνηση «απορρίπτει πλήρως και δεν αναγνωρίζει τα συμπεράσματα» του Διεθνούς Δικαστηρίου, η έδρα του οποίου βρίσκεται στη Χάγη της Ολλανδίας, δήλωσε αργά χθες το βράδυ ο πρόεδρος της Κένυας Ουχούρου Κενυάτα. Η χώρα του είχε δηλώσει πρόσφατα ότι δεν αναγνωρίζει πλέον τη δικαιοδοσία αυτού του δικαστηρίου του ΟΗΕ, το οποίο δημιουργήθηκε το 1946 για να διευθετεί τις διενέξεις μεταξύ των κρατών μελών, και το κατηγόρησε για μεροληψία.
Σε ανακοίνωσή του, ο Κενυάτα δήλωσε πως η απόφαση του CIJ «θα επιδεινώσει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών» και «θα επιδεινώσει εν δυνάμει την κατάσταση της ειρήνης και της ασφάλειας στην ευαίσθητη περιοχή του Κέρατος της Αφρικής», ενώ επανέλαβε την έκκληση του Ναϊρόμπι για μια διευθέτηση έπειτα από διαπραγμάτευση.
Το CIJ αποφάνθηκε πως «δεν υπάρχει συμφωνημένο θαλάσσιο σύνορο» και χάραξε ένα νεό σύνορο κοντά σ’ αυτό που διεκδικούσε η Σομαλία. Η Κένυα διατηρεί ωστόσο ένα μέρος του διαφιλονικούμενου υδάτινου τριγώνου, το οποίο εκτείνεται σε περισσότερα από 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Το Δικαστήριο έβαλε έτσι ένα τέλος στη διαδικασία, την οποία ξεκίνησε το 2014 το Μογκαντίσου και η οποία δηλητηριάζει περαιτέρω τις ήδη θυελλώδεις σχέσεις μεταξύ αυτών των δύο γειτονικών κρατών της ανατολικής Αφρικής. Σε τηλεοπτική ομιλία του αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης του CIJ, ο πρόεδρος της Σομαλίας Μοχάμεντ Αμπντουλάχι Μοχάμεντ ζήτησε από την Κένυα «να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο» και να εγκαταλείψει «τη φιλοδοξία της».
Οι αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης επιβάλλονται στα μέρη και δεν επιδέχονται έφεση, όμως το Δικαστήριο δεν διαθέτει μέσα για να τις επιβάλει. Ένα κράτος μέλος, που κρίνει ότι το άλλο μερος δεν συμμορφώνεται προς μια απόφαση του Δικαστηρίου, μπορεί πάντως να ζητήσει από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να επιβάλει κυρώσεις.
Η Κένυα και η Σομαλία αντιτίθενται εδώ και χρόνια αναφορικά με τη χάραξη των θαλάσσιων συνόρων τους, διεκδικώντας αμφότερες μια εκτεταμένη θαλάσσια ζώνη που μπορεί να έχει κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου.
Η Σομαλία, η οποία βρίσκεται ανατολικά της Κένυας, υποστήριζε πως τα θαλάσσια σύνορά της μ’ αυτή τη χώρα πρέπει να χαραχτούν πάνω στην προέκταση του χερσαίου συνόρου τους, προς νοτιοανατολική κατεύθυνση. Η Κένυα, από την πλευρά της, ήθελε το θαλάσσιο σύνορο να χαραχτεί σε ευθεία γραμμή προς ανατολάς, κάτι που θα της έδινε περισσότερη θαλάσσια έκταση. Υποστηρίζει πως έχει κυριαρχικά δικαιώματα στη διαφιλονικούμενη ζώνη από το 1979, όταν είχε καθορίσει τα όρια της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της. Η Κένυα έχει μαλιστα χορηγήσει στην ιταλική εταιρεία ENI τρεις άδειες για πετρελαϊκές έρευνες στην εν λόγω ζώνη. Τις άδειες αυτές αμφισβητεί η Σομαλία.
Το CIJ χάραξε τελικά μια γραμμή που περνάει πιο κοντά στο σύνορο που ζητεί το Μογκαντίσου. Το δικαστήριο απέρριψε τους ισχυρισμούς της Κένυας, σύμφωνα με τους οποίους η Σομαλία είχε συναινέσει στις διεκδικήσεις της καθώς δεν τις είχε αμφισβητήσει για πολλές δεκαετίες πριν από τη διαδικασία αυτή. Το CIJ απέρριψε επίσης τη χάραξη του συνόρου που ζητούσε η Κένυα από την ακτή.
Οι δικαστές τροποποίησαν πάντως την πρόταση του Μογκαντίσου, υποστηρίζοντας πως τα δικαιώματα της Κένυας στη θάλασσα θα περιορίζονταν πολύ ανάμεσα στη Σομαλία προς βορρά και την Τανζανία προς νότο.
«Το Δικαστήριο θεωρεί συνεπώς πως η προσαρμοσμένη γραμμή που χάραξε ως θαλάσσιο σύνορο (…) καταλήγει σε μια δίκαιη λύση», δήλωσε η πρόεδρος του Δικαστηρίου Τζόαν Ντόναχιου.
Τέλος το CIJ απέρριψε όλα τα αιτήματα της Σομαλίας για αποζημιώσεις λόγω των εργασιών γεωτρήσεων των πετρελαϊκών εταιρειών, τις οποίες είχε επιτρέψει η Κένυα.
Εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών
Το Μάρτιο, η Κένυα είχε κάνει γνωστό πως δεν θα συμμετείχε πλέον στις ακροαματικές συνεδριάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, μετά την άρνηση αυτού του τελευταίου να ορίσει νέες προθεσμίες στην υπόθεση αυτή.
Στη συνέχεια ανακοίνωσε πως δεν αναγνωρίζει πλέον τη δικαιοδοσία του CIJ. Στο τέλος Σεπτεμβρίου, το Ναϊρόμπι ενημέρωσε τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ πως αποσύρει την αναγνώριση εκ μέρους της του CIJ, η οποία είναι υποχρεωτική και χρονολογείται από το 1965.
«Ίσως η απόφαση της Κένυας να μην συμμετάσχει στην προφορική διαδικασία οφειλόταν εν μέρει στο γεγονός πως επρόκειτο για μια μάχη που ήταν χαμένη εξαρχής», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Σέσιλι Ρόουζ, αναπληρώτρια καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στο πανεπιστήμιο του Λάιντεν, στην Ολλανδία.
Το 2009 η Κένυα και η Σομαλία είχαν συμφωνήσει να διευθετήσουν τη διένεξή τους με διμερείς διαπραγματεύσεις. Όμως αυτές οι τελευταίες δεν ολοκληρώθηκαν. Έτσι η Σομαλία προσέφυγε το 2014 στο CIJ το οποίο, παρά τις αντιρρήσεις της Κένυας, έκρινε το 2017 ότι έχει αρμοδιότητα για το θέμα.
