Του Παναγιώτη Α. Καράμπελα*
Η χωρίς αποτέλεσμα, ως τώρα, προσπάθεια της Τουρκίας να βρει εκ νέου σημείο επαφής με την Ουάσιγκτον μετά την εκλογή Μπάιντεν, έφερε ξανά στο προσκήνιο το θέμα των τουρκικών S-400, και της μη αγοράς των Patriot, με δηλώσεις εκατέρωθεν. Αυτό αποτελεί μια καλή αφορμή για να προσεγγίσουμε ένα ερώτημα που λίγο έχει εξεταστεί, δημόσια τουλάχιστον. Για ποιο λόγο επιμένει τόσο πολύ η Τουρκία στην αγορά των ρωσικών πυραύλων εις βάρος των F-35;
Σίγουρα, ως ένα βαθμό, η Τουρκία δεν θέλει να υποχωρήσει για λόγους γοήτρου. Όμως, αυτό από μόνο του δεν αποτελεί επαρκής εξήγηση, για τον απλούστατο λόγο ότι με πολύ μικρότερες συνέπειες η Τουρκία δεν δίστασε να απολογηθεί στην Ρωσία για την κατάρριψη του ρωσικού Su-24 πάνω από τη Συρία το 2015 προκειμένου να ξαναφτιάξει τις σχέσεις της με τη Μόσχα.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο βαθύτερος λόγος για τον οποίο η Τουρκία επιμένει με τους S-400 και προτιμάει να χάσει τα F-35, στα οποία είχε επενδύσει και στρατιωτικά και οικονομικά και βιομηχανικά, αλλά και να χαλάσει σε τεράστιο βαθμό τις σχέσεις της με τις Η.Π.Α. με απρόβλεπτες έως τώρα προεκτάσεις;
Σίγουρα οι S-400 είναι ένα ικανότατο σύστημα και κατά αρκετούς αναλυτές, ανώτερο από το Patriot. Αλλά δεν είναι αυτό το μείζον.
Αν θέλουμε, λοιπόν, να απαντήσουμε ικανοποιητικά το ερώτημα, θα πρέπει πιο πριν να αντιληφθούμε ποιος είναι ο κίνδυνος έναντι του οποίου η Τουρκία θέλει να προστατευτεί. Και αυτός δεν είναι τόσο η Ελλάδα, όσο το Ισραήλ.
Υπάρχει περίπτωση γενικευμένου πολέμου των δύο χωρών; Μάλλον όχι. Για να γίνει, λοιπόν, αντιληπτό το διακύβευμα θα πρέπει να αναρωτηθούμε, τι θα μπορούσε να είναι αυτό που θέλουν τόσο απελπισμένα να προστατέψουν οι Τούρκοι και που θα ήθελαν τόσο πολύ να χτυπήσουν οι Ισραηλινοί;
Η απάντηση προκύπτει σχετικά εύκολα αν κοιτάξει κανείς τους χάρτες που έχουν κατά καιρούς κυκλοφορήσει με τις προτεινόμενες θέσεις των S-400 στην τουρκική επικράτεια. Εκεί μπορούμε να δούμε με σαφήνεια ότι τουλάχιστον η μία πυροβολαρχία προορίζεται για τα νότια παράλια απέναντι από τη Κύπρο, μια σκέψη που έπεσε ξανά στο τραπέζι πριν μερικές ημέρες, όπου γινόταν αναφορά στην εκτός CFE ζώνη στα νότια της χώρας. Ο στόχος που πρέπει να προστατέψουν είναι το Ακουγιού, ο υπό κατασκευή από τους Ρώσους πυρηνικός αντιδραστήρας.
Ο Ερντογάν δεν έχει κρύψει την πρόθεσή του να αποκτήσει η Τουρκία πυρηνικά όπλα. Από την άλλη, όμως, και το Ισραήλ δεν έχει κρύψει την απόφασή του να μην επιτρέψει κοντινές εχθρικές προς αυτό χώρες να αποκτήσουν πρόσβαση σε τέτοια όπλα μαζικής καταστροφής.
Ανατρέχοντας στην προϊστορία της υπόθεσης των S-400, βλέπουμε ότι αρχικά η Τουρκία διαπραγματευόταν με τις Η.Π.Α. την προμήθεια των Patriot. Η συμφωνία ναυάγησε όταν οι Η.Π.Α. αρνήθηκαν να αποδεσμεύσουν τους πηγαίους κώδικες του συστήματος. Μετά την άρνηση των Η.Π.Α. η Τουρκία ανακοίνωσε ότι θα προμηθευτεί το HQ-9 από την Κίνα, για να αναδιπλωθεί σύντομα υπό την απειλή κυρώσεων από την Ουάσιγκτον.
Τι είναι, όμως, ο πηγαίος κώδικας; Με απλά λόγια, αποτελεί το DNA του λογισμικού του συστήματος. Δηλαδή, ο έχων τον πηγαίο κώδικα μπορεί να διαβάσει και να παρέμβει στο λογισμικό. Για να γίνει περισσότερο κατανοητή η αξία του, είναι ελάχιστες οι χώρες που έχουν “γράψει” πηγαίους κώδικες για τόσο πολύπλοκα οπλικά συστήματα και, όπως είναι φυσικό, δεν τους αποδεσμεύουν ποτέ, σε κανέναν και για κανένα λόγο. Αποτελεί, τρόπον τινά, το “Ιερό Δισκοπότηρο” στην ανάπτυξη λογισμικού.
Ποιος είναι ο λόγος που η Τουρκία επέμεινε στην απόκτηση του πηγαίου κώδικα; Οι λόγοι είναι δύο:
Ξεκινώντας από το δεύτερο και λιγότερο σημαντικό λόγο, ήταν η πρόθεσή τους να προχωρήσουν σε αντίστροφη μηχανική (reverse engineering) για να πάρουν χρήσιμες ιδέες και know-how που θα χρησιμοποιούσαν με τις απαραίτητες προσαρμογές στο δικό τους μελλοντικό αντιαεροπορικό-αντιβαλλιστικό σύστημα μεγάλου βεληνεκούς.
Ο πρώτος, όμως, και πιο σημαντικός λόγος, είναι ότι δεν θέλουν να έχουν οποιασδήποτε μορφής…“ξαφνικές” ανεπιθύμητες βλάβες/δυσλειτουργίες όταν απαιτηθεί να χρησιμοποιήσουν το σύστημα.
Τι εννοούμε, όμως, με αυτό; Είναι κοινός τόπος -αν και ουδέποτε το έχει παραδεχτεί κανείς επίσημα- ότι ειδικά μετά την πτώση του Σάχη του Ιράν με την Ισλαμική Επανάσταση, υψηλής τεχνολογίας για την εποχή αμερικανικά οπλικά συστήματα βρέθηκαν στα χέρια εχθρών της Αμερικής. Η Ουάσιγκτον θορυβημένη από το ενδεχόμενο σε περίπτωση σύγκρουσης να χρειαστεί να αντιμετωπίσουν τα στρατεύματά της τα ίδια της τα συστήματα, αποφάσισε στο εξής να βάλει κάποιες “δικλείδες ασφαλείας” που θα επέτρεπαν πρακτικά την εξουδετέρωση των συστημάτων αυτών. Ας μη ξεχνάμε ότι αντίστοιχη απειλή πρόκυψε, σε μικρότερη κλίμακα, με τη Βενεζουέλα η οποία όντας εξοπλισμένη με αρκετά αμερικανικά οπλικά συστήματα, π.χ. F-16, βρέθηκε ξαφνικά με την επικράτηση Τσάβες απέναντι στις Η.Π.Α. Ανάλογες προβλέψεις έχουν προσθέσει κι άλλες χώρες σε ευαίσθητα οπλικά συστήματά τους, με τις σχετικές πληροφορίες όμως να είναι φυσικά ελάχιστες, συγκεχυμένες και σε κάθε περίπτωση χωρίς κάποια επίσημη επιβεβαίωση.
Είναι σίγουρο ότι οι Αμερικανοί θα χρησιμοποιούσαν τέτοιου είδους τεχνικές προβλέψεις καταρρακώνοντας τη φήμη του συστήματός τους; Η αλήθεια είναι ότι αυτές οι δικλείδες ασφαλείας υπάρχουν εκεί για υπερβολικά ακραία σενάρια όπου Αμερικανικά στρατεύματα θα κινδυνεύσουν άμεσα και σε μεγάλη κλίμακα. Όμως, ως γνωστόν, οι σχέσεις Η.Π.Α.-Ισραήλ δεν είναι σαν όλες τις άλλες, με ότι αυτό συνεπάγεται… Άλλωστε, μάλλον δεν θα ήθελαν να δει ο κόσμος όλος μια αληθινή μάχη Patriot εναντίων F-35.
Η Τουρκία, λοιπόν, έπρεπε να είναι σίγουρη ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως σχετική πρόβλεψη στα δικά της συστήματα. Ότι είναι κυρίαρχος και πραγματικός ιδιοκτήτης των συστημάτων αυτών χωρίς περιορισμούς και αστερίσκους που εκπορεύονται από οπουδήποτε αλλού εκτός Τουρκίας. Μεταξύ άλλων, φυσικά, και για λόγους γοήτρου. Και εφόσον οι Η.Π.Α. δεν αποδέσμευσαν το πηγαίο κώδικα των Patriot για να τον διαβάσουν και να απαλείψουν καθετί το ανεπιθύμητο τυχόν υπάρχει, η Άγκυρα εστράφη στους S-400, και αυτή τη φορά οι αμερικανικές απειλές δεν έπιασαν.
Λογική ερώτηση 1η: Οι Ρώσοι δεν έχουν προσθέσει τέτοιες δικλείδες ασφαλείας;
Απάντηση: Κατά πάσα πιθανότητα, ναι.
Λογική ερώτηση 2η: Και τους έδωσαν οι Ρώσοι τους πηγαίους κώδικες των S-400;
Απάντηση: Φυσικά και ΌΧΙ!
Όμως, “ξαφνικές” “βλάβες” τέτοιου είδους είναι λίγο δύσκολο να παρουσιάσουν τα συγκεκριμένα συστήματα που αγόρασε η Τουρκία. Όχι γιατί είναι…καλύτερης ποιότητας, αλλά επειδή δεν θα ήθελε κανείς στη Μόσχα να δει το Ακουγιού, μια επένδυση 20δις(!) δολαρίων να γίνεται στάχτη και συντρίμμια, κάτω από τα οποία θα είναι θαμμένοι ενδεχομένως και δεκάδες Ρώσοι υπερπολύτιμοι επιστήμονες.
Το Ισραήλ χτύπησε τον Ιρακινό πυρηνικό αντιδραστήρα Osirak το 1981 με την περίφημη Επιχείρηση Όπερα. Δεν δίστασε να κάνει το ίδιο και στη Συρία το Σεπτέμβριο του 2008. Σκέφτεται πολύ σοβαρά να το επαναλάβει αν χρειαστεί και με το Ιράν. Πιστεύει κανείς στα σοβαρά ότι θα επιτρέψει να γίνει πράξη τόσο κοντά της κάτι που προσπαθεί με κάθε μέσο να αποτρέψει τόσα χρόνια; Και μάλιστα να υλοποιηθεί η απειλή αυτή από μια χώρα που είναι και ισχυρή και ευθέως εχθρικά διακείμενη προς το Ισραήλ;
Είναι αρκετοί οι S-400 για να σώσουν το Ακουγιού; Από μόνο του κανένα οπλικό σύστημα δεν είναι αρκετό. Όμως, ως γνωστόν, όσο καλύτερες είναι οι επιλογές σε κάθε τομέα ξεχωριστά, τόσο καλύτερο είναι συνδυαστικά και το τελικό αποτέλεσμα στο σύνολό του.
Δικαίως, δεδομένων των μεγεθών και των λοιπών γεωπολιτικών ισορροπιών, θα αναρωτηθεί κάποιος: Μα είναι σίγουρο ότι θα επιλέξει έναν τόσο δραστικό τρόπο αντίδρασης το Ισραήλ; Όχι, σίγουρο δεν είναι τίποτα. Όμως, λογικά σκεπτόμενοι στην Άγκυρα, θέλησαν να είναι καλυμμένοι για παν ενδεχόμενο. Και στο δίλλημα “Τουρκία πυρηνική δύναμη vs F-35” ο νικητής ήταν…οι S-400.
* Ο Παναγιώτης Α. Καράμπελας είναι Γραμματέας Εξωτερικής Πολιτικής της ΝΕΑΣ ΔΕΞΙΑΣ του Φαήλου Κρανιδιώτη και Διεθνολόγος με εξειδίκευση στην Διαχείριση Κρίσεων.
