Στα πλαίσια του διαλόγου για νέες φρεγάτες για το Πολεμικό Ναυτικό, μία αγαπημένη παράμετρος είναι το αν και κατά πόσο θα έπρεπε αυτές να (μπορούν να) οπλιστούν και με πύραυλους πλεύσης, ώστε το ΠΝ να αναλάμβανε και ρόλο κρούσης στρατηγικών στόχων στο έδαφος του αντιπάλου. Είναι ένα θέμα στο οποίο αξίζει να εμβαθύνουμε και στο οποίο άλλωστε επικρατεί πολλή «μυθολογία».
Οι πύραυλοι «κρουζ» (cruise, ή πλεύσης επί το ελληνικότερον) μπήκαν στη ζωή μας κάποια στιγμή στα μέσα Ιανουαρίου του 1991, όταν οι πρώτοι πύραυλοι BGM-109 Tomahawk άρχισαν να εκτοξεύονται κατά εκατοντάδες από αμερικανικά πλοία και υποβρύχια κατά την διάρκεια της επιχείρησης Καταιγίδα της Ερήμου, εναντίον του Ιράκ, σε ζωντανή σύνδεση από το CNN μάλιστα. Για τους “παλιότερους” βέβαια, θα θυμούνται τους περίφημους Pershing και επίγειους Tomahawk επί φορτηγών που γινόντουσαν πορείες σε όλη την Ευρώπη, αλλά και την Ελλάδα, υποκινούμενες φυσικά από την τότε ΕΣΣΔ, προκειμένου να μην εγκατασταθούν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Τελικά, μετά τη σχετική συμφωνία, οι Pershing διαλύθηκαν και οι Tomahawk κατετάγησαν στο USN.
Από τότε έγιναν συνώνυμο κάθε «σοβαρής» στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ ανά τον πλανήτη αλλά και άλλων μεγάλων δυνάμεων σταδιακά. Ακόμα και η απλή παρουσία πλοίων ή υποβρυχίων σε μία περιοχή που θα ήταν οπλισμένα με τέτοια όπλα θα ήταν αρκετή για να γίνει πρωτοσέλιδα, ως ένα δείγμα κλιμάκωσης της έντασης. Και είναι ένα όπλο που προκαλεί τρόμο μεν, ενώ αποτρέπει τις φίλιες απώλειες (αφού δεν επιχειρούν αεροσκάφη).
Πρόκειται για όπλα τα οποία διακρίνονται από μεγάλη εμβέλεια πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων με ικανότητα να πλήξουν από απόσταση ασφαλείας σημαντικούς στόχους χωρίς κίνδυνο για πληρώματα βομβαρδιστικών αεροσκαφών. Συνήθως διατίθενται για προσβολή σταθερών οχυρωμένων ή υπόγειων στόχων υψηλής αξίας για την προσβολή των οποίων θα έπρεπε υπό άλλες συνθήκες να γίνει χρήση επανδρωμένων βομβαρδιστικών αεροσκαφών.
Παγκοσμίως πολύ λίγες χώρες κατέχουν τέτοιου είδους πυραύλους σε πλοία και υποβρύχια των ναυτικών τους δυνάμεων, ωστόσο τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη της τεχνολογίας έχει καταστεί δυνατόν οι υπάρχοντες πύραυλοι εναντίον πλοίων να τροποποιηθούν κατάλληλα ώστε να μπορούν να πλήξουν και στόχους στην ξηρά. Όμως αυτό μπορεί να συμβεί σε πολύ μικρότερη εμβέλεια, λίγων εκατοντάδων χιλιομέτρων, ενώ η κεφαλή τους δεν θα είναι βελτιστοποιημένη για προσβολή βαριά θωρακισμένων ή υπόγειων στόχων.
Στην περίπτωσή του Πολεμικού Ναυτικού, το κεφάλαιο των πύραυλων πλεύσης άνοιξε όταν παρέλαβε τις νέες του πυραυλάκατους Super Vita (κλάση Ρουσσέν), οι οποίες και ήταν εξοπλισμένες με την έκδοση Block III του αντιπλοϊκού πύραυλου Exocet, ο οποίος στην έκδοση αυτή έχει ικανότητα προσβολής στόχων ξηράς σε αποστάσεις έως 180 (το μέγιστο) χιλιομέτρων.
Στην συνέχεια, κι όταν επί κυβέρνησης Κώστα Καραμανλή το 2008 άρχισε να επωάζεται η διαδικασία προμήθειεας έξι φρεγατών της νέας τότε κλάσης FREMM, άνοιξε και η συζήτηση για το αν και κατά πόσο θα είχε νόημα μαζί με τις φρεγάτες αυτές να γινόταν προμήθεια και αριθμού πυραύλων MdCN, γνωστών αργότερα και ως SCALP Navale. Απλά και μόνο σαν ιδέα φυσικά.
Οι SCALP Navale είναι το ακριβές αντίστοιχο του αμερικανικού BGM-109 Tomahawk. Πρόκειται για έναν πύραυλο πλεύσης που αναπτύχθηκε με σκοπό να δώσει και στο γαλλικό Ναυτικό μία ικανότητα στρατηγικής κρούσης κρίσιμων στόχων βαθιά στην εχθρική ενδοχώρα, μία ικανότητα που μέχρι πρότινος αποτελούσε προνόμιο της γαλλικής Αεροπορίας, με τους εναέριους SCALP EG, και φορείς μαχητικά αεροσκάφη Mirage 2000-5 και Rafale. Ως γνωστόν, η Πολεμική μας Αεροπορία διαθέτει ήδη αεροσκάφη του τύπου αυτού αλλά και αριθμό πυραύλων SCALP EG για αυτά, συνεπώς θεωρήθηκε ως μία φυσιολογική εξέλιξη η ικανότητα αυτή να αποκτηθεί και από το Πολεμικό Ναυτικό με τη ναυτική έκδοση του πύραυλου αυτού.
Ο SCALP Navale βέβαια τότε δεν είχε ακόμα ολοκληρώσει την ανάπτυξή του, συνεπώς η συζήτηση ήταν θεωρητική περισσότερο ως προς το αν θα ήταν διαθέσιμος, καθώς ούτως ή άλλως ακόμα κι αν προωθούνταν η προμήθεια εκείνων των έξι FREMM, το πιθανότερο θα ήταν ότι μέχρι να παραλαμβανόταν η πρώτη, κι ο SCALP Navale θα ήταν μάλλον έτοιμος. Τελικά σε αυτό το χρονικό πλαίσιο όντως είχε ολοκληρωθεί η ανάπτυξή του, πλην όμως δεν είχε ολοκληρωθεί η ελληνική προμήθεια FREMM, ούτε καμία άλλη προμήθεια κανενός οπλικού συστήματος, ελέω του κυκαιώνα της οικονομικής κρίσης της επόμενης δεκαετίας.
Το σενάριο της παράλληλης προμήθειας πυραύλων πλεύσης με τις όποιες νέες φρεγάτες του ΠΝ παρέμενε ένα ιδιαίτερα αγαπημένο. Φυσικά και μεταξύ των αναγνωστών μας. Αξίζει λοιπόν μία περαιτέρω εξέταση του σεναρίου αυτού και των παραμέτρων του. Ουσιαστικά τα επιμέρους ζητήματα είναι τρία και θα τα εξετάσουμε ξεχωριστά:
1) Είναι η επιχειρησιακή αξία αυτών των πυραύλων και του SCALP Navale συγκεκριμένα ΤΟΣΟ μεγάλη, ώστε να δικαιολογεί την προμήθεια συγκεκριμένης προέλευσης (γαλλικών) πλοίων ως φορείς τους; Επίσης θα μας παραδοθούν όντως με εμβέλεια 1000 χιλιομέτρων ώστε να χτυπάμε στόχους και πέρα από την Άγκυρα στα βάθη της Ανατολίας;
Το ερώτημα αυτό έχει μία σύντομη απάντηση που είναι «ΟΧΙ», και μία πιο σύνθετη που είναι «ΝΑΙ υπό (πολλές) προϋποθέσεις».
Η πιο ασφαλής μέθοδος για να διαπιστώσουμε την όποια αξία των πυραύλων αυτού του τύπου, είναι να ανατρέξουμε στην επιχειρησιακή ιστορία τους μέχρι σήμερα. Οι πύραυλοι MdCN έχουν χρησιμοποιηθεί επιχειρησιακά σε πραγματικές πολεμικές συνθήκες μία φορά ως τώρα, στην Συρία. Ωστόσο τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά και σίγουρα όχι αυτά που θα ήθελαν και περίμεναν οι Γάλλοι.
Για το θέμα αυτό όμως έχουμε ήδη αναφερθεί αναλυτικά:
Η επιχειρησιακή αυτή αποτυχία του συγκεκριμένου πύραυλου υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες ενώ σίγουρα ειναι απογοητευτική, δεν μπορεί ωστόσο να θεωρηθεί αντιπροσωπευτική της ικανότητας του. Απεναντίας μπορεί να αιτιολογηθεί και δικαιολογηθεί με μία σειρά επιχειρήματα, κυρίως όσον αφορά την σχεδιαστική του «ανωριμότητα» αφού πρόκειται, τόσο για τον ίδιο τον πύραυλο όσο και για τους φορείς του, για νέα σχέδια με νέες και μάλλον αδοκίμαστες τεχνολογίες και τακτικές χρήσης.
Θεωρείται μάλλον αναμενόμενο και φυσιολογικό ότι ήδη έχουν γίνει διορθωτικές κινήσεις και βελτιώσεις από τους Γάλλους ώστε να εξαλειφθούν τα όποια προβλήματα παρατηρήθηκαν στην πρώτη αυτή χρήση των πυραύλων. Συνεπώς πρέπει να θεωρήσουμε ότι σε όποια μελλοντική θεωρητική αγορά των πυραύλων αυτών από το Πολεμικό Ναυτικό, κατά πάσα πιθανότητα θα παραλειφθούν απροβλημάτιστοι.
Ωστόσο αν πάμε στην απέναντι πλευρά και στον αμερικανικό Tomahawk, θα διαπιστώσουμε ότι ούτε εκεί τα πράγματα είναι όπως θα περιμέναμε ή όπως διαφημίζει ο κατασκευαστής. Κι αυτή τη φορά όχι επειδή υπάρχουν αντίστοιχες «παιδικές» ασθένειες. Η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε σε μάχη ο Tomahawk, οι πύραυλοι «έπεφταν βροχή». Υπολογίζεται ότι πάνω από 1000 πύραυλοι του τύπου εκτοξεύτηκαν εναντίον στρατιωτικών στόχων στο Ιράκ, οι υποδομές του οποίου όμως δέχονταν απανωτά χτυπήματα από κάθε είδους πυρομαχικά, τόσο από στρατηγικά όσο και από τακτικά αεροσκάφη, όχι μόνο από τους νέους τότε πύραυλους πλεύσης.
Ωστόσο το Ιράκ δεν καταβλήθηκε, και παρόλο που σίγουρα πολλές από τις υποδομές του ισοπεδώθηκαν, ήταν σε θέση να συνεχίσει τον πόλεμο, ενώ κι οι ζημιές σε πολλές από τις εν λόγω υποδομές επισκευάστηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Δεν υπήρξε περίπτωση που για παράδειγμα μία κύρια αεροπορική βάση / πτέρυγα δέχτηκε απανωτά χτύπημα να βγήκε εκτός μάχης για τον λόγο αυτό. Κάποιες υποδομές της, διάδρομοι, κτιριακές εγκαταστάσεις ναι, για μικρό χρονικό διάστημα. Ολόκληρη η βάση όχι όμως. Τελικά χρειάστηκε χερσαία επέμβαση για να υποταχτεί το Ιράκ και να περάσει σε δυτικό έλεγχο.
Το ίδιο γνωρίζουμε ότι συνέβη και κατά τον βομβαρδισμό στόχων στην Σερβία, κατά την ίδια δεκαετία, κι αφού υποτίθεται ο πύραυλος αξιοποιώντας όλη την προηγούμενη επιχειρησιακή εμπειρία είχε βελτιωθεί σημαντικά. Περιμένοντας τις αμερικανικές επιθέσεις οι Σέρβοι είχαν μεριμνήσει να διασπείρουν τις δυνάμεις τους αλλά και τα κλιμάκια της ιεραρχίας τους καθώς επίσης και να γεμίσουν την χώρα με ψευδοστόχους. Παρά τη νέα «βροχή» εκατοντάδων πυραύλων Tomahawk, ούτε η Σερβία καταβλήθηκε ή απώλεσε την ικανότητα διεξαγωγής πολέμου.
Στις δε επόμενες επιχειρήσεις που χρησιμοποιήθηκε ο Tomahawk οι αντίπαλοι δεν είχαν καν αξιόλογες υποδομές που θα είχαν ανάγκη να προσβληθούν από ένα τέτοιο εξεζητημένο όπλο. Για του λόγου το αληθές είχε ασκηθεί κι έντονη κριτική για την χρήση ακριβών πυραύλων Tomahawk για την καταστροφή αμφιβόλου αξίας στόχων στην επικράτεια των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν.
Η δε τελευταία φορά που χρησιμοποιήθηκε ο Tomahawk, ήταν από αμερικανικά κι όχι μόνο αντιτορπιλικά στην Μεσόγειο Θάλασσα εναντίον μίας αεροπορικής βάσης στην Συρία. Διαπιστώθηκε όμως εκ των υστέρων ότι αφενός μεν πολλοί πύραυλοι καταρρίφθηκαν από συστήματα αεράμυνας βραχείας εμβέλειας, αφετέρου δε το καθεστώς είχε αρκετό χρόνο προειδοποίησης ώστε να προλάβει να εκκενώσει την βάση από προσωπικό και λειτουργικά αεροσκάφη, με αποτέλεσμα οι επερχόμενοι πύραυλοι να κάνουν περιορισμένες μόνο ζημιές. Η αεροπορική βάση ήταν ξανά λειτουργική μετά από μερικές ημέρες.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Είναι φανερό ότι αν για μία χώρα σαν το Ιράκ επί παντοδυναμίας Σαντάμ Χουσεΐν 1000+ πύραυλοι Tomahawk δεν ήταν αρκετοί για να καταβάλλουν το καθεστώς, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι για μία χώρα με το μέγεθος της Τουρκίας και την πληθώρα στόχων της Τουρκίας, ένας μικρός αριθμός πυραύλων που εκ των πραγμάτων θα είναι εφικτό να αγοραστεί (ίσως 32, 8 σε κάθε μία από υποθετικό αριθμό 4 φρεγατών) θα ήταν μία σταγόνα στον ωκεανό, ακόμα κι αν υποθετικά κάποιος μπορούσε να μας βεβαιώσει ότι κανένας δεν θα καταρρίπτονταν, όλοι θα έβρισκαν τον στόχο τους, ο στόχος θα ήταν πραγματικής αξίας κι όχι παραπλανητικός ή εκκενωμένος κι αφού τον έβρισκαν τον στόχο οι πυροσωλήνες τους θα λειτουργούσαν όπως ήταν σχεδιασμένοι. Που κανείς δεν μπορεί να μας βεβαιώσει κάτι τέτοιο.
Τώρα αν υποθετικά καταφέρναμε να εντοπίσουμε και χτυπήσουμε έγκαιρα κάποιο καταφύγιο στο οποίο θα μας έκανε τη χάρη να βρίσκονταν μαζεμένο όλο το τουρκικό γενικό επιτελείο θα μιλάγαμε οπωσδήποτε σε άλλη βάση, αλλά με «αν» κι «ίσως« κι «εφόσον» δεν γίνεται σοβαρός σχεδιασμός, ούτε σοβαρή συζήτηση.
Επιπλέον, στην εξίσωση θα πρέπει να μπει το γεγονός ότι σε περίπτωση που αγοράζονταν γαλλικά πλοία πακέτο με SCALP Naval (ή αντίστοιχα αμερικανικά με Tomahawk) το γεγονός αυτό πέρα από την εκτόξευση του κόστους, θα μείωνε καταλυτικά τον αριθμό των διαθέσιμων κελιών κατά μείον 8 πύραυλους μεγάλης εμβέλειας Aster 30 (ή SM-2 αντίστοιχα) ή 32 πυραύλων μέσης εμβέλειας MICA NG (ή ESSM Block II αντίστοιχα). Δεν θα επεκταθούμε σε περαιτέρω ανάλυση αφού το πρόβλημα και δίλημμα είναι υπαρκτό και το έχουμε ήδη αναπτύξει εδώ:
Χρειάζεται πραγματικά το ΠΝ φρεγάτες με SCALP Naval ή αυτό είναι αποστολή της ΠΑ και των υποβρύχιων;
Θέλουμε στρατηγική ναυτική κρούση; SCALP Naval (mdCN) για το ΠΝ στα υποβρύχια 209/1100 και 209/1200
2) Είναι αλήθεια ότι αν παίρναμε SCALP Naval θα πέρναμε ένα πραγματικά «μακρύ χέρι» με εμβέλεια 1000 χιλιόμετρα;
Με συντομία, η απάντηση είναι «ΟΧΙ», όσο κι αν απογοητεύουμε πολλούς θιασώτες των γαλλικών όπλων.
Η Ελλάδα είναι συμβεβλημένο μέρος της διεθνούς συνθήκης Missile Technology Control Regime (MTCR) για τον έλεγχο διάδοσης πυραυλικής τεχνολογίας. Όλες τις οι προμήθειες στρατιωτικού υλικού μέχρι στιγμής έχουν κινηθεί εντός των πλαισίων της συνθήκης αυτής, και το ίδιο ισχύει και για όλες τις χώρες που έχουν κατά καιρούς πουλήσει ή ενδιαφερθεί να πουλήσουν πυραυλικά όπλα στην Ελλάδα.
Ο κύριος περιορισμός που επιβάλλει η συνθήκη είναι ότι δεν μπορούν να πουληθούν πύραυλοι που μπορούν να μεταφέρουν πολεμική κεφαλή μεγαλύτερη των 500 κιλών σε απόσταση μεγαλύτερη των 300 χιλιομέτρων. O περιορισμός αυτός σε πρακτικό επίπεδο συνεπάγεται ότι αν ένας πύραυλος έχει μεγαλύτερη εμβέλεια από 300 χιλιόμετρα, η εμβέλεια αυτή θα πρέπει να μειωθεί τεχνητά πριν την εξαγωγή του σε άλλη χώρα. Διαβάστε σχετικά με το θέμα αυτό κι εδώ:
MerEtMarine: Έτσι θα είναι οι ελληνικές BELH@RRA, με ASTER, VL MICA και SCALP NAVAL!
Για του λόγου το αληθές, ο γνωστός μας πύραυλος SCALP EG που έχει αγοραστεί και βρίσκεται σε χρήση με τα αεροσκάφη Mirage 2000-5 Mk2 της ΠΑ είναι γνωστό από ανοιχτές πηγές ότι έχει εμβέλεια 560 χιλιόμετρα. Ωστόσο οι πύραυλοι που έχουν παραδοθεί στην Ελλάδα έχουν εμβέλεια «μόνο» 300 χιλιόμετρα, όπως δηλώνει και η ίδια η Πολεμική Αεροπορία στην επίσημη ιστοσελίδα της. Ο περιορισμός της εμβέλειας έχει επιτευχθεί με απλή μείωση των μεταφερόμενων καυσίμων του πυραύλου. Αντίστροφα, η εμβέλεια του θα μπορούσε να αυξηθεί από τον κατασκευαστή με μείωση της εκρηκτικής ύλης στην πολεμική κεφαλή και εγκατάστασης επιπλέον δεξαμενής καυσίμου.
Οι ίδιοι οι Γάλλοι παρόλο που προφανώς θέλουν να πουλήσουν τον πύραυλο (εφόσον θα έχουν πουλήσει και γαλλικά πλοία, βεβαίως) δεν μπορούν να παρεκτραπούν από το συγκεκριμένο modus operandi και δεν υπάρχει καμία απόδειξη, ή έστω ένδειξη ότι θα ήταν διατεθειμένοι να παραδώσουν μη υποβαθμισμένους εξαγωγικούς πύραυλους SCALP Naval στην Ελλάδα, με τεχνητά μειωμένη εμβέλεια στα «μόλις» 300 χιλιόμετρα.
Και βάζουμε το «μόλις» εντός εισαγωγικών, αφού προφανώς 300 χιλιόμετρα δεν είναι καθόλου λίγο και θα έφερνε και πάλι την πλειοψηφία των σημαντικών τουρκικών στόχων που βρίσκονται συγκεντρωμένοι κοντά στα παράλια της Μικράς Ασίας εντός εμβέλειάς του. Όπως και να το κάνουμε όμως, άλλο 300 χιλιόμετρα, άλλο 1000, αφού στην δεύτερη περίπτωση μιλάμε για υπερτριπλάσια εμβέλεια που θα έθετε σχεδόν ολόκληρη την Τουρκία εντός εμβέλειας του ΠΝ.
Αντιλαμβάνεστε δε, ότι δεν μπορούμε να μπούμε στην διαδικασία ανάπτυξης θεωριών συνωμοσίας για το αν και κατά πόσο είναι εφικτό να «παρακαμφθούν» τυχόν τέτοιοι περιορισμοί, ή αν θα ήταν εφικτό οι Γάλλοι να κάνουν τα «στραβά μάτια» και να μας παρέδιδαν πυραύλους χωρίς περιορισμούς. Μπορεί να το έκαναν, μπορεί όμως κι όχι. Δεν μπορούμε να βασιστούμε σε κάτι τόσο ακραίως υποθετικό για να κάνουμε σοβαρή ανάλυση.
Κι εφόσον λοιπόν με βάση όσα έχουμε στα χέρια μας γνωρίζουμε ότι θα παίρναμε πύραυλους με τόσο μειωμένη εμβέλεια, το ερώτημα του αν και κατά πόσο θα άξιζε τον κόπο να παίρναμε γαλλικά πλοία (αφού μόνο αυτά θα μπορούσαν να ήταν φορείς SCALP Naval) προφανώς τίθεται σε εντελώς νέα βάση.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
Το επιχείρημα ότι με τον SCALP Naval (και μόνο με αυτόν) θα είχαμε πρόσβαση σε ένα στρατηγικό όπλο με πραγματική ικανότητα βαθιας κρούσης σχεδόν παντού στην εχθρική ενδοχώρα αποδεικνύεται έωλο και τελικά άνευ αντικειμένου. Δεν μπορούν οι Γάλλοι να μας πουλήσουν τέτοιο όπλο ακόμα και αν το ήθελαν.
Κι αν κάποιος ισχυρίζεται το αντίθετο, ή μπήκε στην wikipedia, είδε ότι ο SCALP Naval έχει εμβέλεια 1000 χιλιόμετρα, το έκανε ευαγγέλιο και έπειτα… επιχειρηματολογεί ότι θα πάρουμε πύραυλους με 1000 χιλιόμετρα εμβέλεια καλά κάνει μεν (ο καθένας έχει και το κοινό του να ικανοποιήσει), αλλά στην πραγματική ζωή τα ευχολόγια (wishful thinking) δεν έχουν αξία. Όποιος λοιπόν το ισχυρίζεται αυτό θα πρέπει να προσκομίσει και στοιχεία που να αποδεικνύουν τον ισχυρισμό αυτό, ότι δηλαδή οι Γάλλοι θα ήταν διατεθειμένοι να μας έδιναν πυραύλους χωρίς περιορισμούς. Αυτό δεν στοιχειοθετείται από πουθενά μέχρι στιγμής, ίσα ίσα που η ιστορία μέχρι σήμερα (υποβαθμισμένοι SCALP EG) δείχνουν το αντίθετο.
3) Ισχύει το ότι ο SCALP Navale είναι μονόδρομος λόγω του ότι οι αμερικανικοί Tomahawk δεν αποδεσμεύονται για το ΠΝ; Και γιατί να τους έδιναν σε εμάς όταν δεν τους δίνουν σε τόσους άλλους; Κι αν αύριο τους δώσουν και στην Τουρκία;
Αν θέλουμε να δώσουμε απάντηση με τα δεδομένα πριν δέκα ή δεκαπέντε χρόνια, η απάντηση θα ήταν πιθανότατα «ΝΑΙ, δεν μας τους δίνουν». Όπως όμως θα ίσχυε και για πολλές άλλες χώρες, όχι ειδικά για την Ελλάδα. Αν όμως δεν κολλήσουμε στο παρελθόν και θέλουμε να απαντήσουμε για το τι ισχύει σήμερα, η απάντηση θα ήταν ένα μεγαλειώδες «ΟΧΙ». Στο δε δεύτερο ερώτημα η απάντηση είναι πως δεν ισχύει, τους δίνουν σε όποιον τους ζητήσει. Όσο για το τρίτο, δεν υπάρχει μονολεκτική απάντηση.
Πιο αναλυτικά, ο Tomahawk έτσι ή αλλιώς είναι ένα υψηλής αξίας στρατηγικό όπλο που θεωρητικά θα μπορούσε να αλλάξει τις ισορροπίες, συνεπώς η πώλησή του μόνο απλή υπόθεση δεν είναι, ακόμα κι αν πρόκειται για την συμβατική (χωρίς πυρηνική κεφαλή) και με εξαγωγικούς περιορισμούς έκδοσή του.
Δεν θα ήταν δυνατόν οι Αμερικάνοι (ούτε κανένας άλλος φυσικά) να εξέταζε την πώληση ενός τέτοιου όπλου σε χώρες που δεν θα ήταν σοβαροί και αξιόπιστοι σύμμαχοι τους. Μέχρι σήμερα πάντως, αυτό που προκύπτει και αποδεικνύεται από την ειδησεογραφία είναι ότι ο πύραυλος BGM-109 Tomahawk δεν είναι κάποιο «άβατο» ούτε «ιερό δισκοπότηρο». Προσφέρεται για πώληση εκτός ΗΠΑ και έχει πράγματι πουληθεί στο εξωτερικό.
Πιο αναλυτικά τώρα, ο πρώτος εξαγωγικός χρήστης ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο, που αγόρασε πύραυλους του τύπου για να εξοπλίσει τα πυρηνοκίνητα επιθετικά του υποβρύχια. Προφανώς προμηθεύτηκε την έκδοση σε «κάψουλα» που εξαπολύεται από τορπιλοσωλήνα και στην συνέχεια εκκινεί τον πυραυλοκινητήρα του για να ξεκινήσει το προφίλ πτήσης του προς τον στόχο. Η πώληση στο Ηνωμένο Βασίλειο προφανώς είναι κάτι το φυσιολογικό κι αναμενόμενο.
Tί συμβαίνει με τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια του βρετανικού Ναυτικού;
Οι δυο χώρες έχουν διμερή συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής βοήθειας εδώ και δεκαετίες κι οι ΗΠΑ έχουν προμηθεύσει τους Άγγλους ακόμα και με διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πύραυλους Polaris και πλέον και Trident. Οι πύραυλοι πλεύσης δεν θα μπορούσαν να ήταν πρόβλημα. Ωστόσο ακόμα και οι Άγγλοι έχουν υπάρξει φειδωλοί με τις προμήθειες Tomahawk και παρόλο που πολύ θα το ήθελαν (και θα τους επιτρέπονταν) δεν έχουν αγοράσει πύραυλους για χρήση από τα πλοία τους, παρόλο που πολλά, όπως τα αντιτορπιλικά Type 45 τους έχουν προβλέψεις στην σχεδίασή τους για εγκατάσταση συστημάτων VLS Mk41 της strike έκδοσης για μελλοντική χρήση Tomahawk. Οι χώροι αυτοί απλώς παραμένουν άδειοι.
H δεύτερη χώρα που ενδιαφέρθηκε να αγοράσει Tomahawk ήταν η Ισπανία. Σε μία περίοδο ιδιαίτερα θερμής προσέγγισης των δυο χωρών, το 2002 ο τότε Ισπανός ΥΠΑΜ Χοσέ Μπόνο δέχτηκε την υπόσχεση από τον ίδιο τον Αμερικανό ομόλογό του Ντόναλντ Ράμφσελντ ότι οι ΗΠΑ θα αποδεύσμευαν αριθμό πυραύλων Tomahawk για χρήση από τις νέες φρεγάτες αεράμυνας κλάσης Alvaro De Bazan. Πράγματικά, ακολούθησε επίσημο αίτημα της Ισπανίας που εγκρίθηκε από το Κογκρέσο. H Ισπανία θα γινόταν ο δεύτερος χρήστης Tomahawk μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, κι αυτό πια ήταν θέμα χρόνο. Η αρχική συμφωνία ήταν για την πώληση 24 πυραύλων (με προοπτική να φτάσουν τους 60) αρχικού κόστους 70 εκατομμυρίων δολαρίων. Ωστόσο η Κάρμε Τσακόν, η νέα υπουργός Άμυνας της καινούριας σοσιαλιστικής κυβέρνησης Θαπατέρο είχε άλλη άποψη και ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε μόλις παρέλαβε το υπουργείο ήταν να ακυρώσει την αγορά, αναφέροντας ότι οι πύραυλοι αυτοί «δεν ήταν απαραίτητοι».
Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι ακόμα και με αυτή την αλλαγή πλεύσης, η Ισπανία διατήρησε το δικαίωμα προμήθειας κατάλληλων συστημάτων εκτόξευσης τόσο για τις φρεγάτες της όσο και για τα εγχώρια υποβρύχιά της κλάσης S-80, ώστε στο μέλλον να έχει την δυνατότητα να προμηθευτεί Tomahawk και να τους ενσωματώσει στα πλοία κι υποβρύχιά της εύκολα και γρήγορα. Η δυνατότητα αγοράς Tomahawk παραμένει, εφόσον η Ισπανία το θελήσει.
Έπειτα ακολούθησε η Ολλανδία, που την ίδια περίπου περίοδο ενδιαφέρθηκε να αγοράσει κι αυτή Tomahawk για τις νές τότε φρεγάτες της LCF (κλάση De Zeven Provincien). Κι η προμήθεια αυτή θα μπορούσε να είχε προχωρήσει, αφού δεν υπήρχε κανένα εμπόδιο από πλευράς ΗΠΑ. Όπως και με την περίπτωση άλλων εξοπλιστικών προγραμμάτων της Ολλανδίας ωστοσο, κι η προμήθεια Tomahawk αποτέλεσε αντικείμενο διακομματικής αντιπαράθεσης. Πρέπει να επισημανθεί βέβαια ότι παραδοσιακά στο ολλανδικό κοινοβούλιο επικρατούσε μία εύθραυστη πολιτική σύμπλευση. Το 2004 που εξετάζουμε εν προκειμένου, 9 κόμματα είχαν παρουσία στη βουλή ενώ η κυβέρνηση αποτελούσε συνασπισμό 3 εξ αυτών! Σε μία περίοδο έντονων περικοπών και όχι μόνο στον τομέα της άμυνας, η επιθυμία του τότε Ολλανδού υπουργού Άμυνας Χενκ Καμπ να αγοράσει 30 πύραυλους Tomahawk έναντι περίπου 100 εκατομμυρίων ευρώ για το βασιλικό ολλανδικό Ναυτικό προσέκρουσε πάνω σε «τοίχο».
Τελικά, οι σοσιαλιστές βουλευτές του κυβερνόντος συνασπισμού πέτυχαν να ακυρώσουν την αγορά υπερθεματίζοντας ότι δεν γίνεται να αγοράζονται πύραυλοι τη στιγμή που περικόπτεται η δωρεάν οδοντιατρική περίθαλψη των Ολλανδών, ούτε μπορεί η Ολλανδία να κινείται εκτός πλαισίου Ηνωμένων Εθνών και να επιτίθεται μονομερώς σε άλλες χώρες. Οι φρεγάτες LCF θα μπορούσαν πάντωες να εξοπλιστούν εύκολα με Tomahawk, διαθέτοντας ήδη υποδομή για πολλαπλά συστήματα VLS Mk41. Κι αυτή η πώληση ωστόσο δεν προχώρησε, κι όχι επειδή οι ΗΠΑ δεν την ενέκριναν.
Επόμενος σταθμός ήταν η Πολωνία, κι ουσιαστικά ακόμα είναι εφόσον το ενδεχόμενο προμήθειας Tomahawk παραμένει στην επικαιρότητα. Στην περίπτωση της Πολωνίας μάλιστα το ενδιαφέρον δεν ήταν αποκλειστικά για τον Tomahawk, αλλά εξετάστηκε και ο SCALP Naval στην υποβρυχίως εκτοξευόμενη έκδοσή τους προκειμένου να εξοπλιστούν τα νέα πολωνικά υποβρύχια.
ΗΠΑ: Δοκιμή “ορόσημο” επίγειου Tomahawk μετά την παύση της Συμφωνίας INF (βίντεο)
To θέμα αυτό με την Πολωνία παραμένει ανοιχτό, με το μόνο πρόβλημα που να εμποδίζει τυχόν πώληση στην χώρα αυτή να είναι όχι η αμερικανική άρνηση, αλλά οι αντιδράσεις της Ρωσίας, που κάνει ανοιχτά λόγο για στρατιωτικοποίηση της περιοχής και κούρσα εξοπλισμών.
Μετά υπάρχει κι η περίπτωση του Καναδά, που επέλεξε τον εξοπλισμό των καινούριων του φρεγατών κλάσης CSC (Type 26) με πύραυλους Tomahawk. Ούτε σε αυτήν την περίπτωση υπήρξε κάποια αντίρρηση εκ μέρους ΗΠΑ κι έτσι οι καναδικές φρεγάτες θα μπορούν να συνεπιχειρήσουν με αμερικανικά και άλλα συμμαχικά πλοία σε αποστολές κρούσης σε εχθρικό έδαφος. Αυτή η προμήθεια θεωρείται δύσκολο να ακυρωθεί από μελλοντική κυβέρνηση στον Καναδά, αφού η τρέχουσα κυβέρνηση Τριντώ είναι ήδη όσο «αρνητικά» διακείμενη θα μπορούσε απέναντι στις ΗΠΑ και στις αγορές εξοπλισμών.
Το Βασιλικό Ναυτικό του Καναδά παρουσίασε τη νέα του Φρεγάτα CSC
Τέλος και η Ιαπωνία έχει ενδιαφερθεί για προμήθεια Tomahawk, με το ενδεχόμενο αυτό να έχει εξελιχθεί σε εσωτερική διελκυστίνδα μεταξύ των επιτελών των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας, που ενώ μπορούν να αγοράσουν πύραυλους του τύπου για τα πλοία των ιαπωνικών ναυτικών δυνάμεων Αυτοάμυνας, ωστόσο δεν μπορούν να καταλήξουν αν θα είχε επιχειρησιακή αξία στο πλαίσιο του αμυντικού δόγματος της χώρας. Και σε αυτήν την περίπτωση λοιπόν, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με αμερικανικές αντιρρήσεις, που άλλωστε έχουν ήδη εγκρίνει και προωθούν πωλήσεις στρατιωτικού υλικού στην Ιαπωνία αξίας πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, μεταξύ των οποίων δεκάδες μαχητικά αεροσκάφη F-35A και F-35B μαζί με την γραμμή παραγωγής τους. Ασφαλώς δεν ήταν πρόβλημα ένας μικρός αριθμός πυραύλων Tomahawk.
Από όσο έχει γίνει γνωστό, έχουν υπάρξει και δυο περιπτώσεις όπου οι ΗΠΑ πράγματι αρνήθηκαν την εξαγωγή Tomahawk, και μάλιστα σε συμμάχους τους που δεν θα τους λέγαμε αναξιόπιστους και συγκεκριμένα στο Ισραήλ και στην Γαλλία. Ωστόσο και στις δυο αυτές περιπτώσεις φαίνεται ότι η αιτία δεν ήταν κάποιου είδους «εμπάργκο» απέναντι σε αυτές τις δυο χώρες, με τις οποίες εξάλλου υπάρχουν σημαντικές αμυντικές συμφωνίες και τεράστιες πωλήσεις στρατιωτικού υλικού, αλλά μάλλον η αμερικανική επιθυμία να μην υπάρξει βοήθεια κι επιτάχυνση των αντίστοιχων εθνικών προγραμμάτων των δυο αυτών χωρών για ανάπτυξη αντίστοιχων πυραύλων. Για του λόγου το αληθές, και οι δυο χώρες μετά την αμερικανική άρνηση, απλώς προχώρησαν μόνες τους στην ανάπτυξη δικών τους πυραύλων, των γαλλικών SCALP Naval και των ισραηλινών Popeye Turbo αντίστοιχα, αλλά χωρίς τον «τυφλοσούρτη» της κατοχής και μελέτης ενός ήδη υπάρχοντος και δοκιμασμένου όπλου και αναγκαζόμενοι να στρέψουν «δικά τους» κεφάλαια στην εκ του μηδενός ανάπτυξη των νέων αυτών όπλων.
Κι αν αύριο τους δώσουν και στην Τουρκία;
Αυτό το ερώτημα έχει μία προφανή απάντηση που έχει διπλή ανάγνωση: α) αυτό είναι ένα έτσι ή αλλιώς υπαρκτό ενδεχόμενο για όποιο όπλο κι αν μιλούσαμε και β) η ίδια ανησυχία υπάρχει (ή πρέπει να υπάρχει) όχι ειδικά για τις ΗΠΑ αλλά για οποιονδήποτε. Το (β) έχει ξεχωριστή βαρύτητα διότι είναι η βάση ενός άλλου επιχειρήματος ότι δήθεν «η Γαλλία πουλάει μόνο στην Ελλάδα, όχι στην Τουρκία» (οπότε η Ελλάδα απολαμβάνει κάποια ιδιότυπη «αποκλειστικότητα»). Αυτό ισχύει μόνο εν μέρει.
Όπως γνωρίζουμε, η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού, και κάτι που είναι δεν είναι εφικτό σήμερα μπορεί να είναι εφικτό αύριο. Το θέμα είναι ότι το ΠΝ σχεδιάζει με ορίζοντα δεκαετιών, όχι λίγων ετών, στην διάρκεια των οποίων με τυχόν αλλαγές κυβερνήσεων και διεθνών γεωπολιτικών συσχετισμών θα μπορούσαν να αλλάξουν όλα όσα ξέραμε.
Η Γαλλία λοιπόν (όπως κι οι ΗΠΑ) με την Τουρκία αυτή τη στιγμή πράγματι έχουν πολύ κακές μεταξύ τους διμερείς σχέσεις με αποτέλεσμα και σχεδόν απόλυτη ανομβρία στον τομέα των πωλήσεων στρατιωτικού υλικού, πλην ανταλλακτικών για υπάρχοντα συστήματα, όπως τα τουρκικά Super Puma. Κανείς όμως και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να μας εγγυηθεί ότι αυτή η κατάσταση θα υφίσταται εις τους αιώνας των αιώνων, ώστε κι εμείς αντίστοιχα να μπορούσαμε να βασιστούμε σε αυτήν.
Το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ. Σήμερα έχουν πετάξει την Τουρκία έξω από το πρόγραμμα παραγωγής του F-35, της έχουν επιβάλλει ένα άτυπο εμπάργκο εδώ και 3 χρόνια το οποίο πλέον γίνεται κι επίσημο. Κανείς και σε καμία περίπτωση εξίσου δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι αυτή η κατάσταση θα κρατήσει για πάντα. Σχεδόν με βεβαιότητα, όταν κάποια στιγμή ο Ερντογάν βγει από το προσκήνιο οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκία θα βαδίσουν προς εξομάλυνση.
Αυτό για την Ελλάδα είναι άσχετο. Δεν μπορεί να βασίζεται στο πώς θα τα πηγαίνει η Τουρκία με άλλες χώρες, αλλά αντίθετα θα πρεπει να κάνει τον σχεδιασμό της με κριτήριο το τι χρειάζεται η ίδια κι οι Ένοπλες Δυνάμεις μας. Και στα πλαίσια του σχεδιασμού αυτό, πρέπει να προνοεί και υπολογίζει το χειρότερο σενάριο, όχι το καλύτερο.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Από τα παραπάνω λοιπόν μπορεί με ασφάλεια να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι ο πύραυλος πλεύσης Tomahawk δεν είναι κάποιο «ιερό δισκοπότηρο» και διατίθεται για πώληση σε όποιον σύμμαχο των ΗΠΑ τον ζητήσει. Η ιστορία δε, έχει δείξει ότι πιο πιθανό είναι οι ίδιοι οι σύμμαχοι να κάνουν πίσω και να αρνηθούν τελικά να προχωρήσουν με την αγορά Tomahawk, παρά οι ΗΠΑ να αρνηθούν να τον πουλήσουν. Κι όταν οι ΗΠΑ αρνήθηκαν, οι χώρες που δέχτηκαν την άρνηση απλά έφτιαξαν δικούς τους πύραυλους.
Καλά όλα αυτά, αλλά στην Ελλάδα συγκεκριμένα, θα τον πούλαγαν; Οι πληροφορίες μας λένε ότι ναι, θα μας τον πούλαγαν και γνωρίζουμε ότι έχουν υπάρξει και σχετικές κρούσεις από στελέχη του ΠΝ. Αυτό θα συνέβαινε υπό προφανείς προϋποθέσεις βέβαια, όπως την εγκατάστασή του σε αμερικανικά πλοία, ή σε πλοία με αμερικανικό σύστημα διαχείρισης μάχης. Δεν θα δέχονταν φυσικά να εγκρίνουν πιστοποίηση του πύραυλου σε γαλλικό VLS και σύστημα διαχείρισης μάχης, όπως και το ανάποδο. Θα ήταν απίθανο εκ μέρους των Γάλλωννα δέχονταν ποτέ να πιστοποιήσουν SCALP Naval σε κάποια MMSC.
Και λοιπόν;
Θα παίρναμε ποτέ πύραυλους πλεύσης, είτε θα λέγονταν Tomahawk είτε SCALP Naval; Είναι σημαντικό να απαντήσουμε πρώτα αυτό το ερώτημα πριν προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε περαιτέρω ανάλυση. Δεν χρειάζεται να πάμε και πολύ μακριά. Μία τέτοια προμήθεια θα έπαιρνε αρκετό διάστημα από την ώρα που θα διατυπώνονταν το αίτημα, θα εγκρίνονταν από το κογκρέσο μέχρι να ξεκινήσει η παραγωγή και να ολοκληρωθούν οι παραδόσεις. Σε αυτό το διάστημα και δεδομένης της ελληνικής πραγματικότητας στην πολιτική σκηνή μπορούμε να θεωρήσουμε δεδομένο ότι θα έχει αλλάξει παραπάνω από ένας αρχηγός ΓΕΝ και υπουργός Άμυνας, ίσως πολύ παραπάνω από ένας, όπως και κυβέρνηση είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα έχει αλλάξει στο μεσοδιάστημα.
Είναι διαθέσιμος ο SM-2 Standard για την Ελλάδα; Απαντήσεις για να “κλείσει το θέμα”
Συνεπώς και δεδομένης της ιστορίας του Tomahawk (ή του SCALP Naval), είναι πολύ δύσκολο ένας υπουργός να προωθήσει την αγορά του και ο διάδοχός του να επιμείνει και να την συνεχίσει. Είναι κάτι στο οποίο απλά δεν μπορούμε να βασιστούμε.
Επιπλέον, τυχόν αλλαγή κυβέρνησης σε κάποιο νέο ακροαριστερό σχήμα ή συνασπισμό, είναι πιθανό να έβαζε εκ νέου τη χώρα σε περιπέτειες, ίσως όχι (αμέσως) με πτώση σε επίπεδο κράτους παρία, αλλά σίγουρα όχι στο επίπεδο ενός προβλέψιμου κι αξιόπιστου συμμάχου που οι ΗΠΑ (ή η Γαλλία) δεν θα είχαν πρόβλημα να μοιραστούν πυραυλική τεχνολογία αιχμής στρατηγικού επιπέδου.
Οριστική διάψευση των φημών περί άρνησης αποδέσμευσης των AGM-84 Harpoon για τα ελληνικά F-16
Το μόνο βέβαιο είναι ότι το επιχείρημα πως «μόνο οι Γάλλοι μας δίνουν στρατηγικά όπλα» δεν ισχύει, διότι ούτε στρατηγικά όπλα μας δίνουν (ό,τι δοθεί, θα είναι με βάση τους περιορισμούς της συνθήκης MTCR, όπως ήδη έχει συμβεί με τους πύραυλους SCALP EG) ούτε είναι οι μόνοι που μας τα δίνουν. O μόνος κοινός παρονομαστής σε όλα τα παραπάνω είναι ότι κανείς δεν δίνει τίποτα τζάμπα, κι ότι πρώτα εμείς οι ίδιοι πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλουμε και πώς να πορευτούμε.
Το αν το ΠΝ θα ήθελε να αποκτήσει πρόσβαση σε τέτοιους πύραυλους είναι ένα θέμα. Μάλλον θα ήθελε, αλλιώς δεν θα έδειχνε κι ενδιαφέρον. Το πρόβλημα είναι ωστόσο πως μάλλον βρίσκει εφαρμογή το γνωστό γνωμικό «όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα μικρό καλάθι» αφού είτε με SCALP Naval (και γαλλικά πλοία) είτε με Tomahawk (και αμερικανικά ή με αμερικανικά συστήματα πλοία), αυτό που θα μπορούσε να έχει τελικά θα ήταν πύραυλους κρούσης στόχων εδάφους περιορισμένης εμβέλειας της τάξης των 300 χιλιομέτρων, που θα καταλάμβαναν πολύτιμα κελιά από τα μάλλον περιορισμένα VLS που θα διαθέτει όποιο πλοίο κι αν επιλέξει.
Η δυνατότητα αυτή ενδεχομένως να μην έχει τόσο σημαίνουσα προτεραιότητα όμως, δεδομένου ότι α) τέτοια ικανότητα υπάρχει ήδη και από την Πολεμική Αεροπορία και β) τέτοια ικανότητα το ΠΝ μπορεί να αποκτήσει και από τα υποβρύχιά του, ενδεχομένως με ακόμα μεγαλύτερη επιχειρησιακή αξία. Συν ότι τέτοια δυνατότητα, σε περιορισμένο βαθμό διαθέτει ήδη με τους διπλού ρόλου αντιπλοϊκούς του πύραυλους. Το τι μέλλει γενέσθαι μένει να το δούμε το επόμενο διάστημα.
