135ΣΜ: Όταν τα Phantom της 339Μ εκτελούσαν Readiness

Η 135 Σμηναρχία Μάχης στη Σκύρο αποτελεί μια από τις βάσεις εξόρμησης μαχητικών της ΠΑ, τα οποία βρίσκονται σε 24ωρη ετοιμότητα 365 μέρες το χρόνο. Χειριστές και υπόλογοι, βρίσκονται στις επάλξεις και φυλάνε Θερμοπύλες. Έτοιμοι να τρέξουν προς τα αεροπλάνα τους μόλις ηχήσει ο συναγερμός.
Μεταφερόμαστε αρκετά χρόνια πίσω για να σας δώσουμε μια γεύση των Readiness στη Σκύρο, όταν τα σχετικά καθήκοντα εκτελούσαν μαχητικά F-4E AUP της 339Μ «ΑΙΑΣ».
Εικόνες που πλέον δεν υπάρχουν καθώς τα Phantom έχουν παραδώσει τη σκυτάλη – σε αυτό το ρόλο – στα μαχητικά F-16C Block 30/50/52+/Advanced και Mirage 2000-5Mk2, τα οποία συνεχίζουν να σηκώνουν επάξια στους ώμους τους, την προστασία των ελληνικών ουρανών.

Η ίδια η 339Μ η οποία ανέστειλε την λειτουργία της, στις 31 Οκτωβρίου 2017 (έπειτα από 65 χρόνια συνεχούς επιχειρησιακής δράσης) είχε ως αποτέλεσμα ολόκληρος ο στόλος των F-4E AUP να συγκεντρωθεί στην 338Μ «ΑΡΗΣ» με κύριο ρόλο την Δίωξη και τον Βομβαρδισμό (Δ/Β) κυρίως με κατευθυνόμενα όπλα κρούσης και βόμβες λέιζερ σε συνδυασμό με το ικανότατο ατρακτίδιο σκόπευσης (TGP) Litening.
Ας γυρίσουμε όμως το ρολόι του χρόνου 15 χρόνια πίσω όταν τα Phantom ήταν κυριολεκτικά στην πρώτη γραμμή των Readiness..

Όταν “χτύπησε” το τηλέφωνο..
Ίσως η πιο αποκαλυπτική στιγμή εκείνης της αποστολής ήταν – όταν κατά τη διάρκεια της συζήτησης μας με χειριστές της 339Μ στο κτήριο που εδρεύουν τα πληρώματα ετοιμότητας – χτύπησε το τηλέφωνο. Από την άλλη άκρη της γραμμής δόθηκε η εντολή για Scramble και αμέσως όλοι οι χειριστές άρπαξαν τις φόρμες αντι G, τρέχοντας μαζί με τους υπολόγους προς τα μαχητικά που βρίσκονταν μέσα στα Shelter.
Τότε ήταν και η κατάλληλη στιγμή για να συνειδητοποιήσει κανείς από πρώτο χέρι τι σημαίνει πραγματικά Readiness. Τότε είσαι μάρτυρας της έντασης στα πρόσωπα των πληρωμάτων και των υπολόγων μέχρι να επιβιβαστούν μέσα σε ελάχιστα λεπτά στα αεροσκάφη τους και να  πραγματοποιήσουν τις διαδικασίες εκκίνησης. Ο χρόνος ήδη μετρούσε εις βάρος τους καθώς τα τουρκικά μαχητικά είχαν πλησιάσει ή βρίσκονταν ήδη «μέσα». στο FIR Αθηνών..

Ήταν η στιγμή που αντιλαμβάνεται κανείς έμπρακτα ότι η Ελλάδα δέχεται επίθεση – έστω και υπό τη μορφή της αμφισβήτησης του εναέριου χώρου μας. Και φυσικά η πρόκληση – ούτε τότε – ούτε τώρα μένει αναπάντητη. Κάθε φορά που οι Τούρκοι χειριστές αποφασίζουν να “δοκιμάσουν την τύχη” τους, βρίσκουν απέναντι, τους καλύτερους επαγγελματίες που υπάρχουν στον κόσμο! Με μερικούς από αυτούς τους «κατάλληλους» ανθρώπους είχαμε τότε την ευκαιρία να μιλήσουμε

Readiness με το Phantom
Κάθε δευτερόλεπτο μετράει καθώς οι χρόνοι που χρειάζεται ένα τουρκικό μαχητικό για να διασχίσει τα όρια του FIR (μέχρις ότου πλησιάσει κάποιο από τα μεγάλα νησιά των Δωδεκανήσων) είναι στην πράξη ελάχιστος. Πίσω στη Σκύρο η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει προκειμένου τα Phantom της 339Μ να βρεθούν στον αέρα και να πετάξουν προς την κατεύθυνση του εισβολέα.

Σε κάθε αεροσκάφος το διμελές πλήρωμα είχε φτάσει μπροστά από το αεροσκάφος και φόρεσε σε ελάχιστο χρόνο τις φόρμες αντι G που βρίσκονταν αναρτημένες στις πτερυγικές δεξαμενές. Σε όλα τα Readiness, οι κάσκες και τα γάντια ιπταμένων βρίσκονται ήδη προτοποθετημένα στο πλάι της θέσης του κυβερνήτη και του χειριστή οπλικών συστημάτων ΧΟΣ για να συντομεύσουν τη διαδικασία επιβίβασης. Έτσι ήταν και τότε..
Την ίδια στιγμή η ομάδα των υπολόγων αφαιρούσε τις σκάλες επιβίβασης, τα καλύμματα Remove Before Flight  και τροφοδοτούσε το αεροσκάφος με πιεσμένο αέρα και ρεύμα. Η γεννήτρια άρχισε με έναν χαρακτηριστικό, δυνατό θόρυβο να δίνει ρεύμα και πεπιεσμένο αέρα για την εκκίνηση. Βεβαίως το Phantom μπορεί -αν χρειαστεί- να εκκινήσει αυτόνομα παίρνοντας ρεύμα από την μπαταρία και πραγματοποιώντας την εκκίνηση κάθε κινητήρα μέσω του μηχανισμού που βρίσκεται στο εμπρός τμήμα του, σε ειδικά διαμορφωμένο κώνο.

Η εντολή για απογείωση ήταν άμεση και το πρώτο F-4E AUP ξεχύθηκε στο διάδρομο με τους κινητήρες J-79 σε πλήρη ισχύ με μετάκαυση. Οι φλόγες από τους μετακαυστήρες με ισχύ 17.000lbs ξεπρόβαλλαν από τα ακροφύσια και έδωσαν σημαντική ώθηση στο βαρύ Phantom μέχρι που απογειώθηκε αφού προηγουμένως χρειάστηκε να διανύσει μια “σεβαστή” απόσταση διαδρόμου….
Ήδη το δεύτερο μαχητικό έχει λάβει γραμμή για απογείωση και μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα ο κυβερνήτης του έβαλε πλήρη στοιχεία με μετάκαυση. Δευτερόλεπτα αργότερα απογειώθηκε ακολουθώντας τον Νο 1 του σχηματισμού. Δεν είχαν περάσει καλά – καλά 5 λεπτά από την ώρα που χτύπησε το τηλέφωνο και τα δύο Phantom της 339Μ ήταν αέρα έτοιμα να αντιμετωπίσουν τους γνωστούς – άγνωστους εισβολείς!

Εμπλοκή
Τα F-4E AUP της 339Μ, σε αποστολές αναχαίτισης πετούσαν πλήρως εξοπλισμένα με πυροβόλο M61 Vulcan των 20mm, 2 βλήματα τύπου AIM-120 AMRAAM για εμπλοκές πέραν του οπτικού ορίζοντα, και 4 βλήματα υπέρυθρης καθοδήγησης AIM-9 P4/ L Sidewinder για κλειστή αερομαχία. Επιπλέον διέθεταν δύο εξωτερικές πτερυγικές δεξαμενές των 1.140 λίτρων έκαστη που παρείχαν μεγαλύτερη αυτονομία καθώς στον αέρα η μέση κατανάλωση φτάνει τις 100 λίβρες (50 κιλά) ανά λεπτό για κάθε κινητήρα χωριστά!
Άλλωστε το Phantom είναι γνωστό για την τάση του να… «πίνει, να καπνίζει και να κάνει θόρυβο». Χάρις το ραντάρ APG-65 το Phantom II έχει την ικανότητα να εγκλωβίσει άμεσα πολλαπλούς εναέριους στόχους από μεγάλες αποστάσεις άνω των 60νμ. Ως αποτέλεσμα οι χειριστές της 339Μ ήταν σε θέση να προχωρούν αυτόνομα σε εμπλοκή BVR παράλληλα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του ΕΑ.

Κατά τη διάρκεια της μετωπικής προσέγγισης με τα αντίπαλα μαχητικά, ο κυβερνήτης του F-4E AUP ασχολείται με τον χειρισμό του μαχητικού ενώ ο ΧΟΣ στην πίσω θέση είναι υπεύθυνος για τη ναυτιλία παράλληλα με το χειρισμό του ραντάρ, την αποκάλυψη και τον εγκλωβισμό των στόχων.
«Λοκάροντας» το στόχο σε dogfight με AIM-9L
Ζητήσαμε τότε από έναν χειριστή της 339Μ να μας «μεταφέρει» σε μια κλειστή αερομαχία και να περιγράψει πως εξελίσσεται η δράση μέσα σε ένα Phantom AUP από τη στιγμή που τα τουρκικά μαχητικά επιλέξουν το «δύσκολο τρόπο» για να αποχωρήσουν. Ο ίδιος μας ανέφερε τα εξής:
«Στις αναχαιτίσεις που εξελίσσονται σε κλειστές εμπλοκές, ο στόχος των Ελλήνων χειριστών είναι να «πιάσουν» την ουρά των τουρκικών μαχητικών προτού προλάβουν να κερδίσουν το τακτικό πλεονέκτημα. Εκεί πλέον χρησιμοποιούνται τα βλήματα Sidewinder σε διαμόρφωση Slave / IR.

 Αυτό σημαίνει ότι με το ραντάρ APG-65, οι χειριστές των Phantom έχουν τη δυνατότητα να εγκλωβίσουν το στόχο τους με την διαμόρφωση “Boresight” που είναι κατάλληλη για «λοκάρει» μέσα σε δέκατα του δευτερολέπτου ένα εχθρικό μαχητικό κατά τη διάρκεια ελιγμών  ενώ παράλληλα η κεφαλή του Sidewinder «κλειδώνει» αυτομάτως στον ίδιο στόχο σε διαμόρφωση “Cage”.
Εφόσον εντοπίσει μια καλή υπέρυθρη πηγή που συνήθως εντοπίζεται στους κινητήρες του αντίπαλου μαχητικού, το βλήμα προειδοποιεί το χειριστή ότι είναι έτοιμο για βολή με ένα οξύ χαρακτηριστικό ήχο. Εφόσον όμως ο αντίπαλος αντιληφθεί ότι είναι εγκλωβισμένος, εκτός από ελιγμούς διαφυγής κατά τη διάρκεια του να ξεφύγει, υπάρχουν περιπτώσεις όπου χρησιμοποιεί ακόμη και αντίμετρα στη μορφή φωτοβολίδων / Flares.
 Το αποτέλεσμα είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις η κεφαλή υπέρυθρης καθοδήγησης του βλήματος ενδέχεται να «χάσει» το στόχο και να ακολουθήσει το Flare που απομακρύνεται από το εχθρικό μαχητικό. Έτσι εάν η απόσταση που μεσολαβεί με το στόχο είναι μικρή, ο χρόνος που η  κεφαλή «αποπροσανατολίζεται» είναι ελάχιστος καθώς το Flare χάνεται γρήγορα από το οπτικό πεδίο. Αντίθετα εάν η απόσταση είναι κάπως μεγαλύτερη, τότε το Flare παραμένει για περισσότερο χρόνο στην οπτική ευθεία εξακολουθώντας να παραπλανεί το Sidewinder από τον πραγματικό στόχο.

 Αναλόγως της περίπτωσης ο χειριστής του Phantom θα πρέπει άμεσα με το πάτημα ενός πλήκτρου στη μανέτα, να επιλέξει διαμόρφωση «Uncage» δηλαδή να «απελευθερώσει» το βλήμα από το στόχο. Εν συνεχεία θα πρέπει ξανά να επιλέξει από τη μανέτα ώσης (η οποία στο F-4 AUP είναι διαμόρφωσης Hand On Throttle and Stick /HOTAS) το πλήκτρο «Cage» κάτι που με τη σειρά του σημαίνει ότι η κεφαλή του AIM-9 «λοκάρει» ξανά το στόχο που εξακολουθεί να διατηρεί εγκλωβισμένο το ραντάρ.
 Δεν θα πρέπει να λησμονείται ότι εκτός από το καθαρά επιχειρησιακό σκέλος, η απερίσκεπτη όσο και προκλητική αυτή τακτική εκ μέρους των Τούρκων χειριστών εν καιρώ ειρήνης περικλείει εγγενείς κινδύνους που άπτονται της ασφάλειας πτήσεως».

 «Νιώθοντας» το καύσιμο..
Κατά τη διάρκεια εμπλοκών σημαντικό ρόλο παίζουν τα καύσιμα, η κατανάλωση των οποίων επηρεάζεται από απόλυτα από τις αποστάσεις και τα ύψη πτήσης σε συνδυασμό με την χρήση μετάκαυσης. Όπως μας εξήγησε ο ίδιος χειριστής:
«Κάτι που λίγοι γνωρίζουν είναι ότι με την πάροδο του χρόνου, οι πιο έμπειροι χειριστές έχουν την ικανότητα να «νιώθουν» το καύσιμο από τη πτητική συμπεριφορά του Phantom στον αέρα χωρίς να κοιτάνε την ένδειξη όπως επίσης «καταλαβαίνουν» και τα G κατά τη διάρκεια των τακτικών ελιγμών εναέριας μάχης.

Αυτό φυσικά δεν αποτελεί υπερβολή αν αναλογιστούμε ότι το F-4E είναι ένας τυπικός εκπρόσωπος μαχητικού 2^ης γενιάς της δεκαετίας του 60 με μηχανικό έλεγχο των επιφανειών ελέγχου, αντί για ψηφιακό σύστημα FBW που διαθέτουν τα νεότερα μαχητικά. Για το λόγο αυτό απαιτούνται συνεχείς διορθώσεις στα χειριστήρια για την τήρηση πορείας και ύψους οπότε και προέκυψε η ρήση ότι το Phantom είναι ένα μαχητικό που οι χειριστές του το πετάνε με το «χέρι».

 Η κληρονομιά της 339Μ..
Βεβαίως με τα χρόνια ο στόλος της ΠΑ ενισχύθηκε με νέα μαχητικά, που διαθέτουν μεγαλύτερες ικανότητες, νέα συστήματα και όπλα που άλλαξαν τη μορφή του εναέριου αγώνα. Το ίδιο έπραξε και ο αντίπαλος με αποτέλεσμα η εναέρια «αρένα μάχης» πάνω από το Αιγαίο να έχει γίνει πιο επικίνδυνη από ποτέ.
Φυσικά ο ρόλος του Phantom σήμερα δεν είναι να εμπλέκεται σε κλειστές αερομαχίες αλλά να εκμεταλλεύεται το ικανότατο ραντάρ που διαθέτει σε συνδυασμό με τη μεγάλη μεταφορική ικανότητα σε οπλικό φορτίο προκειμένου να εκτελέσει κρούση υψηλής ακριβείας με GBU-10/12/24 και βλήματα AGM-65A/B στο πλαίσιο συνδυασμένων πακέτων COMAO. Παράλληλα διατηρείται πάντα η δυνατότητα άφεσης συμβατικών βομβών τα γνωστά “σίδερα” σε περίπτωση που απαιτείται “Carpet Bombing” εναντίον στόχων περιοχής ή εχθρικών εγκαταστάσεων.


Παρόλα αυτά όπως δηλώνουν σήμερα οι ίδιοι οι χειριστές που τα πετάνε στην 338Μ από την 117ΠΜ στην Ανδραβίδα, το Phantom εξακολουθεί να.. κρύβει «εκπλήξεις».
Άλλωστε η έμφαση σε ρόλο Δ/Β ουδέποτε εμπόδισε την μεταφορά βλημάτων ΑΙΜ-120 ΑΜRAAM τα οποία μεταφέρονται σε ζευγη ή 3αδες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανά πάσα στιγμή σε εμπλοκές BVR. Μια ικανότητα που όποιος την υποτιμήσει μάλλον θα βρεθεί θανάσιμα εκτεθειμένος..