Το F-35A, στην προοπτική της εισόδου του σε τουρκική υπηρεσία, αντιμετωπιζόταν μέχρι σήμερα μόνο ως η ύστατη απειλή για την ελληνική Άμυνα. Η απόκτηση όμως S-400 από την Άγκυρα και η σταδιακή οικοδόμηση από τη γείτονα ενός ολοκληρωμένου, πολυεπίπεδου και ικανότατου συστήματος αεράμυνας, χωρίς να αναθεωρεί αυτή τη διάσταση του κινδύνου, θέτει πλέον το θέμα του JSF ως «πολιορκητικού κριού» για την ΠΑ. Αναλύουμε και τις δύο «αναγνώσεις» του αμερικανικού στελθ μαχητικού.
Του Βασίλη Παπακώστα. Επιπλέον στοιχεία Φαίδων Γ. Καραϊωσηφίδης και Ηλίας Παπανικολάου
Ένα μέρος των όσων ακολουθούν είχαν ξεκινήσει να γράφονται εδώ και καιρό, στο πλαίσιο της συνεχούς προσπάθειάς μας να σας κρατάμε ενήμερους για λύσεις στο πρόβλημα της αντιμετώπισης της απειλής που αναδύεται από την -προ των πυλών πλέον- είσοδο σε υπηρεσία των στελθ F-35 στην τουρκική πολεμική αεροπορία (TDK). [Στο παρόν άρθρο λαμβάνεται ως δεδομένο ότι η Τουρκία εξακολουθεί πάντα να βρίσκεται πάνω στο άρμα του JSF, αν και την -υπαρκτή- παράμετρο περί του αντιθέτου την έχουμε αναλύσει ήδη με πολλαπλές αναρτήσεις στον ιστότοπό μας www.ptisidiastima.com]
Αναφερόμαστε στον «γόρδιο δεσμό» της αποκάλυψης και αναχαίτισης αεροσκαφών τεχνολογίας VLO (Very Low Observability), ο οποίος όμως έχει πλέον για την Πολεμική Αεροπορία (πέραν της απειλής) και μια άλλη «ανάγνωση» υπό το πρίσμα των πρόσφατων εξελίξεων της προμήθειας του ρωσικού συστήματος SAM S-400, αλλά και τις συνεχιζόμενες προσπάθειες της Τουρκίας να οικοδομήσει ένα ολοκληρωμένο (integrated) σύστημα αεράμυνας χρησιμοποιώντας εισαγόμενα και εγχώρια στοιχεία.
Ένα τέτοιο δίκτυο, όταν ολοκληρωθεί, θα αλλάξει (ακόμη περισσότερο) τα δεδομένα για την ελληνική αποτροπή, αφού θα αφαιρέσει από την ΠΑ τη δυνατότητα διεξαγωγής επιθετικών αεροπορικών επιχειρήσεων OCA (Offensive Counter Air, υπό τη μορφή προσπάθειας καταστροφής των υποδομών της ΤΗΚ), αλλά και των αντίστοιχων αμυντικών DCA (Defensive Counter Air) στο περιβάλλον του Αρχιπελάγους που θα βρίσκεται υπό τη σκιά των τουρκικών S-400. [Από τα δύο συντάγματα «Triumph» που αγοράζει η Άγκυρα, το ένα προορίζεται να τοποθετηθεί στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης και το άλλο να αναπτυχθεί στα σύνορα με τη Συρία. Τίποτε όμως δεν εμποδίζει την THK να τα αναδιατάξει κατά το δοκούν].
Η αντιμετώπιση αυτής της νέας εξέλιξης προστίθεται στην πρόκληση των τουρκικών F-35 για την ΠΑ αναθεωρώντας και αρκετές παραμέτρους από τις πιθανές λύσεις.
F-35A, όπλο πρώτου πλήγματος αλλά όχι μόνο!
Το F-35A είναι ένα μαχητικό κρούσης που θα αποκτηθεί από την Τουρκική Αεροπορία ως αντικαταστάτης του F-4E και ενσωματώνει το επιπλέον χαρακτηριστικό της χαμηλής παρατηρητικότητας (VLO-Very Low Observability), που το διευκολύνει στη διείσδυση στον αντίπαλο εναέριο χώρο, ειδικά στις πρώτες ώρες της σύγκρουσης, όταν το δίκτυο αεράμυνας είναι ενεργό. Είναι δηλαδή ένα αποτελεσματικό όπλο «πρώτου πλήγματος» ή όπλο της «πρώτης ημέρας του Πολέμου», όπως το χαρακτηρίζει η USAF, και εστιάζεται σε χειρουργικά πλήγματα υψηλής ακρίβειας εναντίον στόχων υψηλής αξίας (σταθμοί ραντάρ, κέντρα C2, συστοιχίες αντιαεροπορικών πυραύλων κ.ά.).
Σε αυτήν τη φάση ο όγκος οπλισμού και η δυνατότητα συμμετοχής σε εναέριες εμπλοκές είναι ελάσσονος σημασίας. Το ζητούμενο λοιπόν γι’ αυτόν που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το F-35A είναι η ελαχιστοποίηση των πληγμάτων που θα επιφέρει μέσω του έγκαιρου εντοπισμού και της κατάρριψής του. Σημαντική παράμετρος λύσης του προβλήματος είναι φυσικά και η αποτροπή (για τον αμυνόμενο επίσης) μέσω χρήσης του F-35A ή εναλλακτικά η απόκτηση άλλων μέσων πρώτου πλήγματος (ή δεύτερου πλήγματος με την προϋπόθεση ότι θα επιβιώσουν από το πρώτο πλήγμα του αντιπάλου) που θα αποθαρρύνουν τη χρήση του JSF. Επομένως, το πρόβλημα είναι περίπλοκο και έχει πολλές διαστάσεις. Η ΠΑ πρέπει να επιλέξει σε ποια στρατηγική θα δώσει βάρος και φυσικά ποια στρατηγική είναι οικονομικά εφικτή. Συνοψίζοντας:
- Έγκαιρος εντοπισμός και εξουδετέρωση απειλών στελθ
- Απόκτηση αριθμού F-35A ως μέσο αποτροπής
- Αγορά μαχητικών «4,5 γενιάς»
- Απόκτηση άλλων μέσων πρώτου ή δεύτερου πλήγματος
Αναλυτικά, η απόκτηση μαχητικών «4,5 γενιάς» ως αντίμετρο αποτροπής στα τουρκικά F-35 (με δεδομένο ότι είναι και οικονομικά ανέφικτη) δεν θεωρούμε ότι θα προσδώσει κάτι ουσιαστικό στην παρούσα φάση σε σχέση με τα F-16V Viper. Τα τελευταία εξοπλισμένα με AESA ραντάρ, συσκευή IRST (Infra Red Search & Track, βλέπε εδώ), Link 16, βλήματα AGM-158A, βλήματα AIM-120C7 και μελλοντικά AIM-120D δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από ένα μαχητικό «4,5 γενιάς» και θεωρούμε ότι ειδικά στην εναέρια μάχη μπορούν να αντιπαρατεθούν με το F-35A της THK. Προσθετικά όμως σε αυτήν την πάγια θέση μας, θεωρούμε ότι η μελλοντική προσθήκη F-35A στο ελληνικό οπλοστάσιο που θα συνεπικουρούν τα F-16V είναι και αυτή εντελώς απαραίτητο μέτρο διασφάλισης της ελληνικής αποτροπής.
Χωρίς να θέλουμε να επεκταθούμε στο παρόν άρθρο μας (με την υπόσχεση ότι θα το κάνουμε μελλοντικά), εναλλακτικά μέσα αποτροπής που θα μπορούσαν να εξουδετερώσουν τόσο την απειλή των F-35A της THK όσο και τον απαγορευτικό κλοιό που θα απλώσουν οι S-400 υπάρχουν και άλλα. Θεωρούμε ότι είναι συμπληρωματικά και η προμήθειά τους θα πρέπει να υλοποιηθεί παράλληλα ή να έπεται της στρατηγικής για την απόκτηση μέσων εντοπισμού και κατάρριψης των F-35A (βλέπε παρακάτω). Κάποιες από αυτές τις επιλογές ενέχουν επίσης υψηλό κόστος αλλά σαφώς χαμηλότερο της απόκτησης των F-35A.
Μια λύση θα ήταν η υιοθέτηση βλημάτων MdCN-NCM για την κλάση υποβρυχίων U214HN, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους υφιστάμενους τορπιλοσωλήνες των 533 mm χωρίς άλλες μετατροπές (η ενσωμάτωση του όπλου προϋποθέτει την «ολοκλήρωσή» του με το σύστημα μάχης ISUS-90-15). To βλήμα θα εισέλθει σε υπηρεσία στα υποβρύχια Barracuda το 2018, ενώ ήδη υπηρετεί στις FREMM του Γαλλικού Ναυτικού. Εκτιμάται ότι η μέγιστη εμβέλεια στην έκδοση βαλλόμενη από υποβρύχια φθάνει τα 1000 km και φέρει γόμωση 300 κιλών. Ο συνδυασμός U214HN και MdCN-NCM αποτελεί έναν πραγματικά «στρατηγικό» παράγοντα υπεροχής για την ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου.
Μία άλλη επιλογή είναι η μελλοντική απόκτηση στελθ UCAV. Ενδεικτικά, το πρωτότυπο επίδειξης τεχνολογίας nEURon επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 0,8 mach και διαθέτει δύο εσωτερικούς σταθμούς ανάρτησης όπλων με δυνατότητα άφεσης δύο LGB βάρους 250 κιλών εκάστη, όπως για παράδειγμα δύο GBU-12 Paveway II. Συγκριτικά, ένα F-16 μπορεί να μεταφέρει τέσσερις βόμβες LGB GBU-24/B των 2.000 λιβρών, πλέον των δεξαμενών καυσίμων και των βλημάτων αυτοπροστασίας.
Τα στελθ UCAV θα δράσουν αρχικά εκτελώντας προληπτικά πλήγματα στην υποδομή αεράμυνας του αντιπάλου μέσω αποστολών SEAD, DEAD ή και ηλεκτρονικής καταστολής και θα ακολουθήσει η υποστήριξη των αποστολών των επανδρωμένων αεροσκαφών στο πλαίσιο κοινών επιχειρήσεων COMAO (Combined Air Operations). Σήμερα, ωστόσο, δεν είναι εφικτή η υλοποίηση μιας τέτοιας επιλογής, καθώς δεν υφίσταται στελθ UCAV σε υπηρεσία ή σε τελικό στάδιο ανάπτυξης με σαφή ορίζοντα για είσοδο σε υπηρεσία. Επιπλέον, τέτοια μέσα, ακόμη και όταν εξελιχθούν, είναι μάλλον απίθανο ότι θα μπορούν να αποδεσμευθούν για πώληση σε τρίτες χώρες.
Άλλη επιλογή είναι η απόκτηση βλημάτων TBM (Tactical Ballistic Missiles) όπως το ISKANDER-E, που είναι η εξαγωγική έκδοση του ISKANDER-M. Το ISKANDER-E είναι ένα βλήμα με κινητήρα στερεών καυσίμων ενός σταδίου που επιτυγχάνει εμβέλεια μεταξύ 50 και 280 km, εντός δηλαδή των ορίων της συνθήκης MTCR, και χρησιμοποιεί γόμωση βάρους 480 κιλών. Συγκριτικά, το F-35A μπορεί να μεταφέρει εσωτερικά δύο βλήματα αέρος-αέρος AIM-120C AMRAAM και δύο βόμβες GBU-31 JDAM των 2.000 λιβρών. Συνεπώς, είναι σαφές ότι απαιτείται πολλαπλάσιος αριθμός βλημάτων MdCN-NCM ή TBM για να ισοσκελίσουν το οπλικό φορτίο του F-35A.
Από την άλλη, μέχρι σήμερα, στη «μονόπλευρη ανάγνωση» του F-35 αποκλειστικά και μόνο ως απειλή, η απόκτηση JSF από την Ελληνική Πολεμική Αεροπορία είχε μία και μοναδική διάσταση, αυτή της ενίσχυσης της ελληνικής αποτροπής με την ύπαρξη μέσου «πρώτου πλήγματος» στο ελληνικό οπλοστάσιο. Η θέση αυτή, όσο και αν από στρατηγικής θεώρησης είναι σωστή και απολύτως ενδεδειγμένη, σκοντάφτει στη ρεαλιστική πραγματικότητα ότι η Ελλάδα (αντίθετα με την Τουρκία) δεν είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει μέσο «πρώτου πλήγματος», ακόμη και στην περίπτωση που έχει την οικονομική δυνατότητα να το αποκτήσει. Αυτή η παραδοχή αποδυνάμωνε τη θέση τής απόκτησης F-35 απέναντι στην απειλή των τουρκικών F-35, όπως την είχαμε αναπτύξει στο τεύχος μας Π&Δ Νο 367, «F-35, Οδηγός προς… υποψήφιους αγοραστές».
Η κατάσταση όμως έκτοτε έχει μεταβληθεί και πρέπει να ιδωθεί μέσα από το γεγονός ότι νωρίς μέσα στην επόμενη δεκαετία η τουρκική αεράμυνα θα έχει αξιοποιήσει δύο συντάγματα S-400 μεγάλου/πολύ μεγάλου βεληνεκούς, θα έχει ενισχύσει όλα τα ενδιάμεσα επίπεδα της επίγειας αεράμυνάς της με τουρκικής σχεδίασης και κατασκευής μέσα, θα εργάζεται στην επόμενη φάση του προγράμματος T-LORAMIDS (πιθανότατα ως πολυεθνική προσπάθεια), αλλά -κυρίως- θα έχει ολοκληρώσει αρκετές φάσεις δημιουργίας ολοκληρωμένης αεράμυνας (integrated air defence).
Η πρόκληση για την ΠΑ δεν θα είναι πλέον μόνο η αντιμετώπιση της απειλής πρώτου πλήγματος από τα F-35 της ΤΗΚ, αλλά και η ρεαλιστική πιθανότητα όσα μέσα επιβιώσουν από αυτό να μην διαθέτουν ικανότητα ανταποδοτικού πλήγματος. Άρα, η όποια ελληνική αποτροπή παύει να υφίσταται. Με τις παραπάνω συνθήκες το F-35 είναι πιθανότατα το μοναδικό μέσο που μπορεί να εγγυηθεί σε υψηλό βαθμό τη διατήρηση τέτοιας ικανότητας. Θα γίνει ο «πολιορκητικός κριός» που θα μπορέσει να ανοίξει ρήγματα στο τουρκικό δίκτυο αεράμυνας, όπως είναι σήμερα σχεδιασμένο να κάνουν τα ελληνικά μαχητικά κρούσης (αν και το έργο τους έχει γίνει πολύ πιο δύσκολο από την παρουσία των πλήρως εκσυγχρονισμένων τουρκικών F-16 Block 40/50 υπό τον συντονισμό των ικανότατων AEW&C E-7T), αλλά δεν θα μπορούν να συνεχίσουν να το κάνουν και στο μέλλον. Τη διατήρηση της ικανότητας αυτής δεν εγγυάται απολύτως ούτε και η αναβάθμιση των ελληνικών Viper σε F-16V, μετά την απόκτηση των S-400, αν και φυσικά η υλοποίηση του προγράμματος αυτού το συντομότερο δυνατόν είναι απολύτως επιβεβλημένη.
Επομένως, η προσθήκη του F-35 στο ελληνικό οπλοστάσιο, υπό το σκεπτικό ότι οι ικανότητες στελθ που διαθέτει θα εξουδετερώσουν τη ραγδαία κλιμάκωση της τουρκικής πυραυλικής GBAD, γίνεται πρακτικά μονόδρομος. Με τη σημερινή τους αρχική διαμόρφωση τα JSF μπορούν να μεταφέρουν το καθένα από δύο AGM-154C JSOW με κεφαλή BROACH 225 κιλών, και αν διεισδύσουν σε χαμηλό ύψος και πραγματοποιήσουν άφεση από τα 500 πόδια, θα επιτύχουν εμβέλεια 22 km, ενώ με άφεση από τα 40.000 πόδια θα επιτύχουν εμβέλεια 130 km.
Μελλοντικά θα είναι διαθέσιμο και το βλήμα JSM (Joint Strike Missile) με μέγιστη εμβέλεια 300+ ν.μ. ή 555 km σε προφίλ Hi-Hi-Lo. Σε κάθε περίπτωση η αδρανοποίηση των S-400 προϋποθέτει και απαιτεί τον προστατευτικό μανδύα της τεχνολογίας στελθ/VLO. Είναι τραγική ειρωνεία αλλά η ΠΑ με την τουρκική προμήθεια S-400 αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα που είχε (και σε κάποιο βαθμό εξακολουθεί να έχει) η THK απέναντι στους ελληνικούς S-300, μόνο που το ελληνικό πρόβλημα είναι ακόμη πιο δυσεπίλυτο!
Για τον λόγο αυτό, η Τουρκική Αεροπορία κατέφυγε τότε στην αξιοποίηση των ισραηλινών AGM Popeye και εκπόνησε το πρόγραμμα των εγχώριων πυραύλων κρουζ SOM (ήδη σε αρχική υπηρεσία). Θεωρητικά, ένα ισοδύναμο αποτέλεσμα πυρός θα μπορούσε να επιτευχθεί από ένα αεροσκάφος που δεν είναι στελθ αλλά διαθέτει βλήματα stand off εμβέλειας, μεγαλύτερης από τα όπλα που μπορεί σήμερα να μεταφέρει το F-35A. Η ΠΑ ήδη διαθέτει έναν ανάλογο συνδυασμό που είναι τα Mirage 2000-5 Mk2 και τα βλήματα SCALP-EG (ένα βλήμα ανά αεροσκάφος), αν και θα ήταν εφικτό τα F-16V να οπλιστούν με AGM-158 JAASM/-ER, που εκτιμούμε ότι μπορούν να αποδεσμευθούν για την Ελλάδα.
Και τα δύο βλήματα έχουν σχεδιαστεί με χαρακτηριστικά στελθ (άρα ίσως επιβιώσουν έναντι του S-400): για το SCALP EG η MBDA αναφέρει εμβέλεια «μεγαλύτερη» των 250 km (η RAF αποδίδει στο Storm Shadow εμβέλεια 300+ ν.μ. ή 555 km) και στο AGM-158A η Lockheed Martin αποδίδει εμβέλεια 370+ km. Για την ανάγκη εκσυγχρονισμού του οπλοστασίου αέρος-εδάφους της ΠΑ όμως με κατάλληλα όπλα PGM/stand off υπάρχει άρθρο στο τρέχον τεύχος μας ΜΑΡΤΙΟΥ.
