Μια ιδιαίτερη περίπτωση του ελληνο-ιταλικού πολέμου αποτελεί το «Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων». Αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση διότι τα νησιά της Δωδεκανήσου βρισκόταν υπό ιταλική κατοχή (από το 1912), αλλά αυτό δεν εμπόδισε τους Δωδεκανησίους να πάρουν μέρος στον αγώνα για την προάσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας.
Εκατοντάδες Δωδεκανήσιοι κάθε ηλικίας έσπευσαν να καταταγούν στο «Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων», ενώ ευελπιστούσαν ότι το «Σύνταγμα» αυτό θα δραστηριοποιούνταν στα Δωδεκάνησα για την απελευθέρωση των νησιών.
Επικεφαλής της προσπάθειας για τη συγκρότηση του «Συντάγματος» ήταν η δωδεκανησιακή νεολαία Αθηνών που δυναμικά ζητά να καταταγεί στο Στρατό. Η αποδοχή του αιτήματος αρχικά απορρίπτεται. Κατόπιν ορίσθηκε η Κεντρική Δωδεκανησιακή Επιτροπή υπό τον Ιωάννη Καζούλη και μετά από επιμονή ο Ιωάννης Μεταξάς κάνει δεκτή την κατάταξη των ιταλικής υπηκοότητας Δωδεκανησίων και την συγκρότηση «Συντάγματος Δωδεκανησίων» ως τακτικής Μονάδας του Ελληνικού Στρατού παρά τα προβλήματα εξοπλισμού και διοικητικής μέριμνας που υπήρχαν.
Η κατάταξη διήρκεσε από τις 20 Νοεμβρίου μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1940 και παρουσιάστηκαν συνολικά 1.924 εθελοντές κάθε ηλικίας, επαγγέλματος και μορφωτικού επιπέδου, εκ των οποίων κρίθηκαν ικανοί οι 1.665, ενώ αργότερα ο αριθμός αυτός μειώθηκε στους 1.586 άνδρες. Ο αριθμός αυτός δεν αρκούσε για την πολεμική συγκρότηση ενός Συντάγματος έτσι η υπόλοιπη δύναμη συμπληρώθηκε από άλλους στρατιώτες που κυρίως καταγόταν από τα άλλα νησιά του Αιγαίου και από εφέδρους του πολεμικού Ναυτικού. Η σύνθεση του «Συντάγματος Δωδεκανησίων» ανά νησί προέλευσης των εθελοντών καταγράφεται από τον Μάρκο Κλαδάκη ως εξής: Αστυπάλαια 12, Κάλυμνος 433, Κάρπαθος 309, Κάσος 25, Καστελλόριζο 48, Κως 109, Λειψοί 3, Λέρος 98, Νίσυρος 67, Πάτμος 20, Ρόδος 126, Σύμη 262, Τήλος 8, Χάλκη 9, κάτοικοι εξωτερικού 57. Επιπλέον αυτών στο «Σύνταγμα» εντάχθηκαν και ορισμένοι Δωδεκανήσιοι, που είχαν την ελληνική υπηκοότητα και ήδη υπηρετούσαν στον τακτικό Ελληνικό Στρατό.
Με την επιμονή του Κλαδάκη και την αμέριστη βοήθεια όλων των εμπλεκομένων αξιωματικών ξεπεράστηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό οι ελλείψεις σε οπλισμό, ιματισμό, εκπαιδευτές και στελέχη. Όλος ο οπλισμός και τα υλικά των ανδρών διατέθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό η δε υποσχεθείσα βοήθεια σε ατομικό και ομαδικό οπλισμό από τους Άγγλους δεν ήρθε ποτέ.
Έτσι το «Σύνταγμα» προωθήθηκε στο μέτωπο όπου πήρε μέρος σε επιχειρήσεις μαζί με άλλες μονάδες και μετά την εισβολή των Γερμανών άρχισε η υποχώρηση του ελληνικού στρατού τον Απρίλιο του 1941 και οι εθελοντές ταλαιπωρήθηκαν αφάνταστα, αλλά κατόρθωσαν να φτάσουν στην Αθήνα.
Πολλοί από το ιστορικό «Σύνταγμα» μπόρεσαν να καταφύγουν στη Μέση Ανατολή και κατετάγησαν στις ελληνικές συμμαχικές δυνάμεις και στον Ιερό Λόχο.
Με την ευκαιρία της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940 διοργανώνεται σήμερα Τετάρτη 26 Οκτωβρίου στο κινηματοθέατρο «Μετροπόλ» στη Ρόδο, μεγάλη εκδήλωση για να τιμηθεί το ιστορικό «Σύνταγμα Δωδεκανησίων Εθελοντών».
Διοργανωτές και συντελεστές της εκδήλωσης είναι οι μαθήτριες και οι μαθητές των Εκπαιδευτηρίων του νησιού.
Η εκδήλωση θα περιλαμβάνει ιστορικές αφηγήσεις, ποιητικές απαγγελίες, έκθεση φωτογραφίας, οπτικοακουστικό υλικό, συνεντεύξεις, μουσική και τραγούδια.
Ομιλητές στην εκδήλωση θα είναι η Ελένη Κλαδάκη ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος μηχανικός (ανιψιά του διοικητή του Συντάγματος Μάρκου Κλαδάκη), ο Γιώργος Καραβίτης συγγραφέας και ο δημοσιογράφος Γιώργος Ζαχαριάδης.
Λ. Μαστής
