Τα δυο αεροπλανοφόρα κλάσης Queen Elizabeth (QE) με μήκος 280 μέτρα και εκτόπισμα 65.000 τόνους είναι τα μεγαλύτερα με τα οποία θα έχει επιχειρήσει ποτέ το βασιλικό Ναυτικό.
Ωστόσο η πρόωσή τους βασίζεται σε συμβατικούς κινητήρες που βασίζονται στην κατανάλωση πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που με την σειρά της κινεί τις προπέλες και όχι σε πυρηνικούς αντιδραστήρες, αν και το μέγεθος του πλοίου θα δικαιολογούσε κάτι τέτοιο.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που προβάλλονται για την αιτιολόγηση της συγκεκριμένης επιλογής. Παραθέτουμε ορισμένους από αυτούς, όπως αποτυπώνονται στην ιστοσελίδα «savetheroyalnavy», που παρά το ότι όπως μαρτυρεί ο προσανατολισμός της μάλλον θα υποστήριζε και δικαιολογούσε οποιαδήποτε επιλογή για την πρόωση των συγκεκριμένων αεροπλανοφόρων, φαίνεται ότι οι λόγοι που επικαλείται έχουν βάση.
1) Τακτικοί λόγοι
Το κύριο πλεονέκτημα ενός πυρηνικού αντιδραστήρα είναι η πρακτικά απεριόριστη εμβέλεια και ηλεκτρική ενέργεια που παρέχει στο πλοίο. Τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα είναι μερικούς κόμβους πιο γρήγορα από τα αεροπλανοφόρα QE με αποτέλεσμα να είναι λίγο πιο εύκολο να εξαπολύσουν βαριά φορτωμένα αεροσκάφη κόντρα στον άνεμο. Αυτό δεν είναι όμως απαραίτητο για αεροσκάφη F-35B τύπου VSTOL.
2) Διοικητική Μέριμνα
Σε περίοδο επιχειρήσεων, τα αερομέσα του αεροπλανοφόρου καταναλώνουν μαζικά αεροπορικό καύσιμο. Οπότε ακόμη και αν το πλοίο τροφοδοτείται με πυρηνική ενέργεια, πρέπει να συνοδεύεται από δεξαμενόπλοιο στόλου για την προμήθεια νέου καυσίμου για τα αεροσκάφη. Εφόσον το αεροπλανοφόρο θα πρέπει να κάνει επιχείρηση RAS (Replenishment At Sea) ούτως ή άλλως για τα αεροσκάφη του δεν είναι κόπος να κάνει και για το ίδιο.
Εξάλλου το ίδιο ισχύει και για τα πλοία συνοδείας του αεροπλανοφόρου, που δεν είναι πυρηνοκίνητα και θα χρειάζονται κι αυτά ανεφοδιασμό εν πλω σε καύσιμα. Επιπλέον, η απεριόριστη ενέργεια έχει νόημα για επιχειρήσεις σε απέραντους ωκεανούς όπως ο Ειρηνικός, κάτι που όμως δεν είναι στις προβλεπόμενες περιοχές ενδιαφέροντος του βασιλικού Ναυτικού στον ίδιο βαθμό που ήταν παλαιότερα.
3) Κόστος
Ένα πυρηνικός αντιδραστήρας θα είχε μεγαλύτερο κόστος τόσο για την σχεδίαση και κατασκευή, όσο και για την απόρριψή του με το τέλος της επιχειρησιακής ζωής του σκάφους, είναι άλλωστε ενδεικτικό το κόστος διάλυσης του αποσυρθέντος USS Enterprise (CVN-65) έχει φτάσει το 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια!
Οι ΗΠΑ θα χρειαστούν 15 χρόνια και $1,5 δισ. για να διαλύσουν το αεροπλανοφόρο Enterprise
Η αρχική δαπάνη ναυπήγησης αλλά και το συνολικό κόστος συντήρησης, υποστήριξης, ανεφοδιασμού και λειτουργίας ενός πυρηνικού αντιδραστήρα κατά τη διάρκεια ζωής του πλοίου θα υπερβαίνει κατά πολύ το κόστος του αναλώσιμου πετρέλαιου ενός συμβατικού ναυτικού κινητήρα.
4) Τεχνικοί περιορισμοί
Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες δεν μπορούν να «πάρουν μπροστά» ταχέως σε συνθήκες χαμηλής θερμοκρασίας. Απαιτείται προσεκτική ακολουθία διαδικασιών για την εκκίνηση του αντιδραστήρα προκειμένου να μην γίνει ζημιά από υπερβολική παραγωγή θερμότητας. Αντίθετα, συμβατικοί αεριοστροβίλοι και πετρελαιοκινητήρες μπορούν να ξεκινήσουν και να σβήσουν πολύ γρήγορα. Αυτό είναι ένα χρήσιμο τακτικό πλεονέκτημα που επιτρέπει άμεσο απόπλου από το λιμάνι όταν χρειάζεται, ενώ έχει και χαμηλότερες απαιτήσεις σε ανθρώπινο δυναμικό καθώς οι πυρηνικές εγκαταστάσεις απαιτούν συνεχή παρακολούθηση, ακόμα και όταν δεν λειτουργούν.
5) Καταπέλτες και ατμός
Εκτός από το καινούριο USS Gerald R Ford, όλα τα προηγούμενα αμερικανικά αεροπλανοφόρα χρησιμοποιούν καταπέλτες ατμού για την εξαπόλυση αεροσκαφών. Όμως τα αεροπλανοφόρα QE καθώς θα εξοπλιστούν με μαχητικά VSTOL δεν έχουν ανάγκη καταπέλτες.
Ακόμα και αν χρησιμοποιούνταν καταπέλτες, αυτοί θα ήταν νέας γενιάς ηλεκτρομαγνητικοί καταπέλτες (EMALS) όπως στα νέα Ford που απαιτούν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας αλλά όχι ατμό, πράγμα που καθιστά τους πυρηνικούς αντιδραστήρες λιγότερο κρίσιμο παράγοντα.
Έτσι ακόμα και με συμβατική πρόωση, είναι απόλυτα εφικτό στο μέλλον τα βρετανικά αεροπλανοφόρα να αποκτήσουν καταπέλτες, αν χρειαστεί.
6) Βιομηχανικά προβλήματα
Οι μόνες εγκαταστάσεις Ηνωμένο Βασίλειο με ικανότητα κατασκευής ναυτικών πυρηνικών αντιδραστήρων είναι τα ναυπηγεία BAE Systems στο Μπάροου με τους πυρήνες (cores) να κατασκευάζονται από την Rolls Royce στο Ντέρμπι.
Αυτές οι εταιρείες όμως δεν έχουν φτιάξει ποτέ αντιδραστήρες για την πρόωση μεγάλων πλοίων όπως αεροπλανοφόρα. Εκτός του ότι τα απάρτια των πυρηνικών αντιδραστήρων θα έπρεπε να μεταφερθουν στα ναυπηγεία των αεροπλανοφόρων για συναρμολόγηση (ενώ τα υποβρύχια ναυπηγούνται κι αυτά στο Μπάροου) κάτι τέτοιο δεν έχει ξαναγίνει ποτέ.
Θα απαιτούνταν είτε τουλάχιστον τρεις αντιδραστήρες τύπου PWR2 ταυτόχρονα σε κάθε αεροπλανοφόρο, είτε ένας νέος μεγαλύτερος καινούριας σχεδίασης. Ο κάθε αντιδραστήρας PWR2 παράγει ιπποδύναμη 27.500 ίππων, ενώ το υπάρχον συμβατικό σύστημα πρόωσης των αεροπλανοφόρων παράγει πάνω από 100.000 ίππους.
7) Αποφυγή της γαλλικής εμπειρίας
Η Γαλλία τελείωσε το το μοναδικό της πυρηνοκίνητο αεροπλανοφόρο, το Charles de Gaulle το 2001, αλλά χρειάστηκε πάνω από 11 (ενώ το QE ναυπηγήθηκε σε 8). Το De Gaulle παραδόθηκε με καθυστέρηση 5 ετών, με υπερβάσεις κόστους και με πολλά τεχνικά προβλήματα, εξ αιτίας του καινούριου αντιδραστήρα K15, που προέρχεται σχεδιαστικά από πυρηνικούς αντιδραστήρες γαλλικών υποβρυχίων, αλλά αποδείχθηκε ανεπαρκής για αεροπλανοφόρο, όπως ανεπαρκής ήταν κι η μόνωση των διαμερισμάτων του αντιδραστήρα από διαρροές ραδιενέργειας μεγαλύτερης του επιτρεπτού. Για του λόγου το αληθές, η Γαλλία εξετάζει σοβαρά το επόμενό της αεροπλανοφόρο να είναι συμβατικής πρόωσης. Το de Gaulle εξάλλου από τότε που μπήκε σε υπηρεσία έχει περάσει περισσότερο καιρό ελλιμενισμένο ή σε συντήρηση, παρά σε επιχειρήσεις.
8) Ανεπάρκεια επιστημονικού προσωπικού
Η Γαλλία είχε τα παραπάνω προβλήματα με το δικό της αεροπλανοφόρο αν και διαθέτει πολύ πιο ανεπτυγμένη πυρηνική βιομηχανία από το Ηνωμένο Βασίλειο, περισσότερους πυρηνικούς επιστήμονες, μηχανικούς και τεχνικούς. Αν στο Ηνωμένο Βασίλειο ακολουθούσαν κι αυτοί τον ίδιο δρόμο για τα αεροπλανοφόρα του βασιλικού Ναυτικού, θα έπρεπε πιθανότατα να γίνει εισαγωγή τεχνογνωσίας κι επιστημονικού προσωπικού από τη Γαλλία ή τις ΗΠΑ με μεγάλο κόστος, δεδομένου ότι ήδη το βασιλικό Ναυτικό δυσκολεύεται να υποστηρίξει με τεχνικό προσωπικό τα υπάρχοντα δέκα πυρηνοκίνητα υποβρύχιά του.
9) Ελκυστικές συμβατικές επιλογές
Παρά την ατυχή εμπειρία με το προωστήριο σκεύος των αντιτορπιλικών Type 45, η διάταξη ρύθμιση CODLAG (Combined diesel-electric and gas συνδυασμός ντίζελ-ηλεκτροκινήτρα και αεριοστρόβιλου) που υιοθετήθηκε από τα αεροπλανοφόρα QE θεωρείται ιδιαίτερα αξιόπιστη, υιοθετείται από όλο και περισσότερες κλάσεις πλοίων σε όλο τον κόσμο και έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως την δυνατότητα τοποθέτησής τους οπουδήποτε στο κύτος του σκάφος, αλλά και της ταχείας αντικατάστασής τους μέσα σε λίγες μόνο μέρες σε περίπτωση που χρειαστεί.
Ο αντιδραστήρας PWR2 των βρετανικών υποβρυχίων σχεδιάστηκε για να μην χρειάζεται ανεφοδιασμό και να έχει ζωή περίπου 30 ετών. Δυστυχώς στην πραγματικότητα αποδείχθηκε ότι π.χ. ο αντιδραστήρας του HMS Vanguard ζήτησε ανεφοδιασμό του πυρηνικού του καυσίμου μετά από 22 χρόνια υπηρεσίας με πολύ μεγάλο κόστος, επειδή ότι ο πυρήνας του PWR2 δεν άντεξε όσο αναμενόταν.
Δεδομένου ότι τα αεροπλανοφόρα QE έχουν διάρκεια ζωής έως και 50 έτη, εάν ήταν πυρηνοκίνητα θα ανεφοδιασμό του αντιδραστήρα τουλάχιστον δυο φορές με αυτά τα δεδομένα. Παρόλο που και 20-22 χρόνια ζωής για έναν πυρηνικό αντιδραστήρα είναι πολύ μεγάλο διάστημα, ο ανεφοδιασμός του είναι πολύ ακριβός και μπορεί να κρατήσει το αεροπλανοφόρο εκτός υπηρεσίας μέχρι 3 χρόνια.
10) Πολιτικοί λόγοι
Ορισμένα έθνη δεν επιτρέπουν τον ελλιμενισμό πυρηνοκίνητων σκαφών ή την παρουσία τους εντός των χωρικών τους υδάτων. Αυτό δεν θα αποτελούσε ιδιαίτερο πρόβλημα, αλλά υπογραμμίζει τις πρόσθετες πολιτικές παραμέτρους και προβλήματα που συνδέονται με πυρηνοκίνητα πλοία. Τα αεροπλανοφόρα αερομεταφορείς είναι πλοία υψηλού προφίλ και προορίζονται ως εργαλείο προώθησης εμπορικών σχέσεων και διπλωματίας με τρόπο που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν π.χ. τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια.
Γενικότερα υπάρχει ένα ισχυρό και αναδυόμενο αντι-πυρηνικό κίνημα και ένα πυρηνοκίνητο QE θα έφερνε αναπόφευκτα ανεπιθύμητη δημοσιότητα, αντιπαράθεση και διαμαρτυρίες. Στην σπάνια αλλά όχι απίθανη περίπτωση που το πλοίο θα βυθιζόταν ή θα πάθαινε ζημιές από εχθρική ενέργεια ή έστω από σοβαρή σύγκρουση ή προσάραξη, η ύπαρξη πυρηνικού αντιδραστήρα θα ήταν ένας επιπρόσθετος περιβαλλοντικός κίνδυνος διαρροής ραδιενέργειας στη θάλασσα.
Ενώ αυτός ο κατά τα άλλα υπολογισμένος κίνδυνος δεν είναι πρόβλημα για υποβρύχια όπου δεν υπάρχει εναλλακτική επιλογή προωστήριου σκεύους ανεξάρτητου του αέρα, για ένα πλοίο επιφάνειας αυτό είναι ένας κίνδυνος που μπορεί να αποφευχθεί.
Εν κατακλείδι, για τους Βρετανούς επιτελείς φαίνεται ότι η πυρηνική πρόωση θα χρειαζόταν σε εξαιρετικά λίγα σενάρια, θα δημιουργούσε πολλά προβλήματα και θα έλυνε πολύ λίγα.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, φαίνεται ότι η συμβατική πρόωση κρίθηκε ως καλύτερη επιλογή. Το κατά πόσο θα είναι όντως έτσι θα φανεί και θα το κρίνει η ιστορία…
