Η απώλεια του μαχητικού F-35B «ZM152» (msn BK-18), της ιστορικής 617 Μοίρας Dambusters, που κατέπεσε στην προσπάθεια απονήωσής του από το αεροπλανοφόρο HMS Queen Elizabeth (R08) στην ανατολική Μεσόγειο στις 17 Νοεμβρίου 2021 και το βίντεο που την κατέγραψε, κατατρέχει ακόμη και σήμερα το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό αλλά και την Βασιλική Αεροπορία.
Το βίντεο αυτό μάλιστα διέρρευσε στο διαδίκτυο, λίγες ημέρες μετά το περιστατικό και δείχνει το αεροπλάνο να μην έχει αρκετή ισχύ για να βρεθεί στον αέρα, στο τέλος της διαδρομής τροχοδρόμησης πάνω στην ski-ramp του βρετανικού αεροπλανοφόρου.
Ο πιλότος του εκτινάχθηκε έγκαιρα και διασώθηκε (έπεσε στο κατάστρωμα), αλλά το αεροπλάνο κατέληξε σχεδόν ακέραιο στο βυθό, από όπου ανελκύστηκε αργότερα, από βάθος 2.000 μέτρων (με κόστος 2,63 εκατ. λιρών), σημειώνοντας την πρώτη απώλεια βρετανικού Lightning II.
H αιτία της συντριβής, που προκάλεσε δηλαδή την απώλεια ισχύος, είχε ήδη επισημανθεί σε ενδιάμεσο πόρισμα (βλέπε παρακάτω) αλλά το τελικό που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα ρίχνει άπλετο φως στο ατύχημα, με πολλά ευρήματα κακής σχεδίασης, παραλείψεων όπως και έλλειψης κουλτούρας ασφάλειας στους κόλπους της RAF και του RN.
To 148 σελίδων τελικό πόρισμα όμως (που μπορεί να βρεθεί εδώ και πραγματικά αξίζει τον κόπο να το διαβάστε) δείχνει και τον τρόπο διερεύνησης για το περιστατικό, στο οποίο ένα από τα καλύμματα των εισαγωγών των κινητήρων (air intake blanks) δεν είχε αφαιρεθεί πριν την απονήωση, με αποτέλεσμα να περιορίσει την ροή αέρα και να μειώσει σημαντικά την απόδοση του κινητήρα F135, σε σημείο που να μην είναι δυνατή η ολοκλήρωση της διαδικασίας. [Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι όταν το αεροπλάνο γέμιζε νερό και βυθιζόταν δίπλα στο αεροπλανοφόρο, το κάλυμμα βγήκε από την εισαγωγή, επέπλευσε και περισυνελλέγει.]
Τα καλύμματα ήταν μέρος του αποκαλούμενου εξοπλισμού «red gear» (από το κόκκινο χρώμα του για να είναι ευδιάκριτο) που τοποθετείται σε διάφορα «ευαίσθητα σημεία» του αεροσκάφους για προστασία, όταν είναι σταθμευμένο. Φυσικά αφαιρείται από τους υπολόγους, αν και αβλεψίες στα καθήκοντα αυτά έχουν οδηγήσει και άλλες φορές σε ατυχήματα και δυστυχήματα. Στην προκειμένη περίπτωση τα «air intake blanks» προστατεύουν την είσοδο αντικειμένων στις εισαγωγές αέρα, που μπορούν να καταλήξουν στον κινητήρα προκαλώντας ζημιά- FOD (Foreign Object Damage). Στην περίπτωση του «ZM152» το ένα από τα «air intake blanks» έγινε το ίδιο πρόξενος FOD… με την απώλεια του αεροσκάφους.
Το πόρισμα, ανάμεσα σε άλλα κάνει λόγο για κακή σχεδίαση των καλυμμάτων, που δεν διασφάλιζαν ότι θα ήταν πάντα ορατά για να αφαιρεθούν.
Το πόρισμα όμως πηγαίνει πολλά βήματα παραπέρα και επισημαίνει ότι οι ηγεσίες (σε όλες τις βαθμίδες τους) θα πρέπει να κατανοήσουν καλύτερα τις «απαιτήσεις ασφάλειας για μια πλατφόρμα πέμπτης γενιάς», όπως το F-35, αλλά από την άλλη κάνει και λόγο για την επιβάρυνση που έχει υποστεί το όλο σύστημα από τις απαιτήσεις μετά την εισαγωγή του τύπου σε υπηρεσία (ειδικά όσες έχουν να κάνουν με την ασφάλεια/security, ορισμένες φορές εις βάρος της ασφάλειας πτήσεων/safety) σε μια διαδικασία που αποτελεί φαύλο κύκλο.
To πόρισμα αμφισβητεί επίσης εάν η 617 Μοίρα, η αρχική μονάδα που αξιοποίησε F-35 στο Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν πραγματικά έτοιμη για ανάπτυξη στο αεροπλανοφόρο, σημειώνοντας ότι αντιμετώπισε επιχειρησιακούς ρυθμούς για τους οποίους δεν ήταν προετοιμασμένη, ενώ από την άλλη επιβαρύνονταν από τις υψηλές προσδοκίες που είχαν τεθεί για τη συγκεκριμένη αποστολή.
Το πόρισμα σημειώνει ακόμη ότι οι συνθήκες που επικρατούσαν πάνω στο HMS Queen Elizabeth στο συγκεκριμένο πλου επιβάρυναν σημαντικά το πλήρωμα, που είχε ως αποτέλεσμα την συσσώρευση κόπωσης, που ίσως συνέβαλε στο περιστατικό, με πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων των υπολόγων.
Εμείς να επισημάνουμε για άλλη μια φορά την ανάγκη διαφάνειας στις διερευνήσεις ασφαλείας και την απαίτηση δημοσιοποίησης (προφανώς με διασφάλιση του απορρήτου) για να μην… πέφτουμε από τα σύννεφα όταν συμβεί κάτι. Το ερώτημα βέβαια είναι ποιος αποφασίζει και πως τι είναι απόρρητο και τι όχι, λόγος για τον οποίο στην Ελλάδα καταλήγουμε συνήθως με μια ολιγόλογη και ανούσια ανακοίνωση λίγων γραμμών και μετά “όλα καλώς καμωμένα”.
