Οι απώλειες μαχητικών F-35 (που είναι πλέον αρκετές, καθώς ο στόλος και οι χρήστες αυξάνουν) εξακολουθούν να προκαλούν αίσθηση, ειδικά εάν δεν υπάρχει άμεσα προφανής αιτία. Σύμφωνα πάντως με δελτίο της Lockheed Martin πριν μερικές ημέρες, έχουν παραδοθεί μέχρι σήμερα τουλάχιστον 980 μαχητικά, έχουν συμπληρωθεί 703.000+ ώρες πτήσης και έχουν εκπαιδευτεί 2.105+ πιλότοι μαζί με 14.670+ μηχανικούς παγκοσμίως.
Ένα περιστατικό όμως που κατέληξε σε απώλεια του αεροσκάφους και παραλίγο και του χειριστή στις 19 Οκτωβρίου 2022, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον μετά την αποδέσμευση του πορίσματος για το συμβάν. Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσουμε για άλλη μια φορά ότι με την διαφάνεια που υπάρχει στις ΗΠΑ αναφορικά με το θέμα της δημοσιοποίησης των σχετικών διερευνήσεων, όπως και των προβλημάτων που εμφανίζουν οι διάφοροι τύποι στρατιωτικών αεροσκαφών, μαθαίνουμε την αλήθεια (ή τουλάχιστον μεγάλο μέρος από αυτή). Διότι αλλαχού -και αναφερόμαστε σε προγράμματα όπως το Eurofighter και ειδικά το Rafale- επικρατεί “ομερτά” και θεωρούνται «όλα… καλώς καμωμένα».
Το ατύχημα συνέβη στην βάση Hill της πολιτείας της Γιούτας, όπου το μαχητικό επέστρεφε, ενταγμένο σε σχηματισμό τεσσάρων F-35, από εκπαιδευτική αποστολή στο «παρακείμενο» Utah Test and Training Range. Το αεροπλάνο «αποσταθεροποιήθηκε» στην προσέγγισή του και λόγω απώλειας ελέγχου ο πιλότος το εγκατέλειψε με επιτυχία σε πολύ χαμηλό ύψος και διασώθηκε.
Όπως αναφέρεται στο πόρισμα αιτία της «αποσταθεροποίησης» και της απώλειας ελέγχου ήταν «πρόσκαιρη δυσλειτουργία υπολογιστή» κάτω από συνθήκες αναταράξεων που συνάντησε το JSF, όταν συνάντησε τον διαταραγμένο αέρα από τη διέλευση και τα καυσαέρια του κινητήρα ενός άλλου F-35 που προηγείτο.
Ο πύργος ελέγχου της βάσης είχε ενημερώσει για συνθήκες αναταράξεων («wake turbulence procedures in effect») που είχαν δημιουργηθεί λόγω της μικρής ταχύτητας επιφανειακού ανέμου και επέβαλαν να μεγαλώσει ο διαχωρισμός ανάμεσα στα αεροπλάνα που προσέγγιζαν για προσγείωση. Από τα 3.000 πόδια σε 9.000 πόδια, ακριβώς για να αποφευχθεί ο κίνδυνος από τις αναταράξεις (που δεν διαλύονταν ή δεν μετακινούνταν έγκαιρα από το ίχνος του διαδρόμου).
Οι πιλότοι της τετράδας όμως που επέστρεφε δεν είχαν ενημερωθεί και έτσι προσέγγιζαν με διαχωρισμό 3.000 ποδών, που είναι η πρώτη αιτία του περιστατικού. Θα ήταν όμως πιθανότατα διαχειρίσιμη εάν δεν είχε αναδυθεί η δεύτερη αιτία.
Ποιο συγκεκριμένα το F-35, που ήταν τρίτο στον σχηματισμό, με τα σκέλη κάτω και σε διαμόρφωση προσγείωσης, μπήκε μέσα στο ίχνος του «wake turbulence» του προηγούμενου αεροσκάφους και εκεί ξεκίνησε μια αλληλουχία που αποδείχθηκε μοιραία, ευτυχώς όχι για τον πιλότο.
Όπως αναφέρεται, ο υπολογιστής στοιχείων αέρος του ADS (Air Data System) του F-35, που συλλέγει δεδομένα από πολλαπλούς αισθητήρες και τροφοδοτεί το σύστημα ελέγχου FBW (Fly By Wire), λόγω των αναταράξεων εισήλθε σε ένα ιδιάζον πλαίσιο λειτουργίας: άρχισε να «χάνει» κατά διαστήματα τα δεδομένα από τους αισθητήρες στην δεξιά πλευρά, ενώ κάποια στιγμή «έχασε» εντελώς τα δεδομένα από αυτούς στην αριστερή πλευρά. Για να αντιμετωπίζει την κατάσταση το ADS, όπως προβλεπόταν από τα πρωτόκολλα ασφαλείας του συστήματος, κάθε φορά που «έχανε» την τροφοδοσία δεδομένων μετέπιπτε σε στοιχεία αρχείου. Έτσι όμως υπολόγιζε λανθασμένα τις παραμέτρους των υποδομών ελέγχου πτήσης, ενώ ταυτόχρονα παρεμπόδιζε την επέμβαση ή αγνοούσε τις διορθωτικές εντολοδοτήσεις του πιλότου.
Ο τελευταίος διαπίστωσε βίαιες ταλαντώσεις του αεροπλάνου από τις μεγάλες αποκλίσεις κίνησης των επιφανειών ελέγχου, που μεγεθύνονταν ακόμη περισσότερο καθώς το FBW προσπαθούσε να τις αντιμετωπίσει με αντίθετες ενέργειες. [Σε κάποιους η κατάσταση αυτή, όπως περιγράφεται, θυμίζει αυτήν που δημιουργήθηκε στα δυο περιστατικά απώλειας Boeing 737 MAX, αν και εκεί συνετέλεσε και η άγνοια των πιλότων για τη λειτουργία του συστήματος ενίσχυσης ελέγχου πτήσης, λόγω ελλιπούς εκπαίδευσης.]
Το αποτέλεσμα ήταν ότι το F-35 βγήκε εκτός ελέγχου μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, αλλά όπως προαναφέραμε ο χειριστής εκτινάχθηκε έγκαιρα και διασώθηκε με ελαφρά τραύματα.
