ΑΝΑΛΥΣΗ: Τι σημαίνει “στρατιωτικό” ελικόπτερο και πως προσφέρει τη διαφορά επιβίωσης στη μάχη

Η πρόσφατη αποστολή της Επιστολής Αιτήματος (Letter of Request για LOA) για την αγορά από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έως και 50 ελικοπτέρων τύπου UH-60M, δεν ήταν κάτι ξαφνικό καθώς και η γενική ανάγκη για ελικόπτερα είναι γνωστή και το συγκεκριμένο που βρίσκεται στην 3η γενιά του πλέον, θεωρείται από τα πιο “επιβιώσιμα” που υπάρχουν. Κι αυτό καθώς στα στρατιωτικά ελικόπτερα υπάρχει από πίσω τους μια ολόκληρη φιλοσοφία κατασκευής, με ειδικές απαιτήσεις και προδιαγραφές, που στοχεύει στη σημαντική αντοχή στα πεδίο της μάχης και άρα στην επιβίωση τους. Εδώ όμως είναι σημαντικό να δούμε τι ακριβώς σημαίνει  στρατιωτικό ελικόπτερο, τι πολιτικό και τι “στρατιωτικοποιημένο”.

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: H Ελλάδα έστειλε αίτημα για ως 50 ελικόπτερα UH-60M για τις Ένοπλες Δυνάμεις

Δεν ξεχνάμε βέβαια πως στις 24 Φεβρουαρίου 2022 -δυστυχώς- ο πόλεμος μεγάλης έκτασης, μετά από σχεδόν 80 χρόνια ειρήνης, ήρθε και πάλι στην Ευρώπη. Έκτοτε έχουμε δει πάρα πολλές φωτογραφίες και βίντεο από δεκάδες απώλειες ελικοπτέρων, κυρίως ρωσικών. Αναδεικνύοντας και πάλι την απόλυτη ανάγκη τα ελικόπτερα που χρησιμοποιούνται στις Ένοπλες Δυνάμεις και έχουν πολεμική αποστολή, να ενσωματώνουν πολύ ειδικά χαρακτηριστικά. Ας εξετάσουμε λοιπόν τι σημαίνει «τεχνολογία στρατιωτικού ελικοπτέρου» συγκρίνοντας κάποιες από τις προδιαγραφές για ελικόπτερα πολιτικού με αυτές για στρατιωτικού τύπου, στον παρακάτω πίνακα:

Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητός ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο σχεδιάζεται ένα στρατιωτικό από ένα πολιτικό ελικόπτερο. Ας δούμε και μερικές ακομές συγκρίσεις:

Οι διαφορές λοιπόν είναι τεράστιες. Οι στρατιωτικές προδιαγραφές (MIL-STD) απαιτούν μεγάλες αντοχές σε πλήγματα συγκεκριμένων διαμετρημάτων, αντοχή σε πολύ μεγαλύτερες επιταχύνσεις, ειδικά χαρακτηριστικά ασφαλείας και ατρωσίας, μεγαλύτερη αντοχή σε βαριά προσγείωση, ειδικές θέσεις για τις δεξαμενές καυσίμου και βέβαια αυστηρότερες δοκιμές. Οπότε η ανάπτυξη ενός στρατιωτικού ελικοπτέρου είναι πολύ απαιτητική υπόθεση και απαιτεί εμπειρία από πολυάριθμες επιχειρήσεις σε διαφορετικά θέατρα σε όλο τον πλανήτη.

Εγκρίνεται από τις ΗΠΑ η πώληση 40 UH-60M Black Hawk στην Αυστραλία

Εδώ η σχεδίαση με βάση την αρχή «form follows function» (η μορφή ακολουθεί την απαίτηση λειτουργίας) πρέπει να κυριαρχήσει. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα:

• Οι απαιτήσεις για διαχωρισμό των κινητήρων (με θωράκιση, έτσι ώστε η καταστροφή των ενός να μην επηρεάσει και τον άλλο), των flight controls και των κυκλωμάτων καυσίμου και υδραυλικών (έτσι ώστε να μην απωλεστούν όλα με το ίδιο πλήγμα) είνα σημαντικές, επιβάλλοντας και μια ιδιαίτερη, πιο πεπλατυσμένη μορφή στο συγκρότημα τους (καθώς απέχουν περισσότερο). Αυτό το βλέπουμε π.χ. και στο UH-60 και στο ΝΗ90.
• Η ανάγκη για αντοχή σε βολές όπλων οδηγεί σε υψηλής αντοχής στιβαρές κατασκευές θωρακισμένες με τιτάνιο και ειδικά κράματα αλουμινίου.
• Η δομή ενισχύεται καθώς οφείλει να εξασφαλίζει στιβαρότητα αλλά κι ελαστικότητα στην παραμόρφωση.
• Οι απαιτήσεις για μεγάλη αντοχή σε πτώση στο έδαφος ή πρόσκρουση σε εμπόδια, οδηγούν σε εξειδικευμένες λύσεις δομής σκάφους, στροφείων, ατράκτων και δυναμικών εξαρτημάτων.
• Γίνονται ειδικές αντιδιαβρωτικές κατεργασίες στις επιφάνειες των δομικών στοιχείων, για να απαλλάσσουν από την υποχρέωση συνεχών επιθεωρήσεων για σκουριές. Έτσι αυξάνεται κατακόρυφα η διαθεσιμότητα χωρίς συνεχή κοστοβόρα συντήρηση.
• Τα συστήματα ελέγχου των στροφείων πρέπει να είναι διπλά και fail safe (δηλαδή η αστοχία ενός να μην επηρεάζει τα υπόλοιπα).
• Τα αναρτημένα εξαρτήματα (κιβώτιο, βάσεις στροφείων, κινητήρες, συστήματα προσγείωσης) πρέπει να είναι ανθεκτικά, αλλά δεν πρέπει να εισχωρήσουν στο χώρο της καμπίνας ακόμη και στην πιο βαριά προσγείωση ή πτώση.
• Το καύσιμο δεν επιτρέπεται να αποθηκεύεται κάτω από τα πόδια των επιβαινόντων, ώστε να αποφευχθεί η ανάφλεξη του σε μια βίαιη προσγείωση.
• Το αλεξίνεμο πρέπει να αντέχει σε πρόσκρουση μεγάλου πτηνού χωρίς κατάρρευση.
• Είναι υποχρεωτικό το σύστημα ενεργού έλεγχου δονήσεων (active vibration control) για προστασία ηλεκτρονικών συσκευών -όπως των ειδικών για πολεμικές αποστολές- και για αποφυγή της καταπόνησης των επιβαινόντων.
• Πριν την εγκατάσταση κάθε τύπου πολυβόλου (καμπίνας ή προσκολλημένο στο σκάφος) πρέπει να γίνει ειδικός έλεγχος μακράς διαρκείας για πιθανές ρηγματώσεις στη δομή του ελικοπτέρου από το σοκ της ανάκρουσης.

Όλα τα παραπάνω και πολλά ακόμη συνθετότερα ή λεπτομερέστερα πρέπει να προβλεφθούν και να δοκιμαστούν στο πεδίο και να είναι δυνατόν να διορθωθούν σε εύλογο χρόνο ώστε να μην υπάρχουν εστίες επικινδυνότητας. Αυτό που αποκαλείται “παθογένειες” κάθε τύπου ελικοπτέρου.

Ακόμα η σχεδίαση πρέπει έχει μεγάλους συντελεστές ασφαλείας σε κάθε σημείο και ταυτόχρονα να επιτρέπει εύκολη και γρήγορη ανασχεδίαση υποσυστημάτων κι εξαρτημάτων χωρίς προβλήματα στη δομή ή τα δυναμικά παρελκόμενα και κυρίως χωρίς να μεταβάλλει τα πτητικά χαρακτηριστικά του ελικοπτέρου. Με αυτόν τον τρόπο το σκάφος παραμένει μοντέρνο και τεχνολογικά προηγμένο μιας και επιτρέπει την αναβάθμιση του, αλλά κυρίως ασφαλές και εύκολο στη μακριά συμβίωση με τους χρήστες του.

Το κύριο συμπέρασμα είναι ότι οι στρατιωτικές προδιαγραφές πρέπει να ενσωματωθούν στο ελικόπτερο από την αρχή της σχεδίασής του. Σήμερα σε παραγωγή σε χώρες ΝΑΤΟ υπάρχουν μόνο πέντε τύποι αυστηρά στρατιωτικών ελικοπτέρων: AH-64, CH-47, CH-53, UH-60 και ΝΗ90. Μπορεί βέβαια κανείς να κάνει επεμβάσεις και αναβαθμίσεις για να προσδώσει εξτρά αντοχές και δυνατότητες σε ένα πολιτικό ελικόπτερο, πετυχαίνοντας έτσι τη “στρατιωτικοποίηση” του, αλλά πλήρως “στρατιωτικό” δεν είναι. Και είναι διαφορετικό να ρίχνεις ένα ελικόπτερο στη φωτιά της ολοκληρωτικής μάχης, από το να το χρησιμοποιείς κυρίως ως μεταφορικό, για έρευνα, για βοηθητικές αποστολές ή σε πεδία χαμηλής-μεσαίας έντασης.

UH-60M Black Hawk με Hellfire για μεταφορές με “δόντια”

Κατά τη διάρκεια του Βιετνάμ, οι αμερικανικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν εκτενώς ελικόπτερα για τη μετακίνηση στρατευμάτων και εξοπλισμού στην πρώτη γραμμή. Από την Πρώτη Μεραρχία Ιππικού του Στρατού και την 101η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία, μέχρι μονάδες του Σώματος Πεζοναυτών, όλοι ανέβηκαν σε αυτά, κυρίως σε UH-1. Ενώ ομάδες ειδικών δυνάμεων τα χρησιμοποιούσαν για να διεισδύσουν βαθιά σε εχθρικά εδάφη όπως το Λάος ή η Καμπότζη.

Δυστυχώς, αυτή η μαζική χρήση είχε υψηλό ανθρώπινο κόστος: από τα 11.827 ελικόπτερα που αναπτύχθηκαν στο Βιετνάμ, 5.086 καταρρίφθηκαν ή συνετρίβησαν στη μάχη – με περισσότερους από 2.700 στρατιώτες και πληρώματα να σκοτώνονται μόνο σε καταρρίψεις ή ατυχήματα με UH-1. Έτσι το UH-60, που διαδέχτηκε το UH-1 (ξεκίνησε να το αντικαθιστά από τη δεκαετία του ’80) δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα των διδαγμάτων που αντλήθηκαν από τον πόλεμο του Βιετνάμ. Καθώς η σύγκρουση στη Νοτιοανατολική Ασία ανέδειξε μεν την αποτελεσματικότητα των ελικοπτέρων στο σύγχρονο πόλεμο, αλλά εντόπισε και την υψηλή τρωτότητα τους.

Οπότε το Black Hawk σχεδιάστηκε από λευκό χαρτί, με νέες προδιαγραφές. Το ίδιο έγινε άλλωστε και με τον αντικαταστάτη του επιθετικού ελικοπτέρου ΑΗ-1 Cobra, το ΑΗ-64. Δημιουργήθηκαν έτσι τα δυο σχεδόν “αιωνόβια” ελικόπτερα του Αμερικανικού Στρατού, τα AH-64 Apache & UH-60 Black Ηawk (το CH-47 προϋπήρχε από την εποχή του Βιετνάμ).

Η παραπάνω φωτογραφία είναι χαρακτηριστική του τι σημαίνει πολεμικό ελικόπτερο. Το συγκεκριμένο UH-60A έχει δεχτεί σφοδρό πλήγμα, αλλά η λήξη του περιστατικού έχει γίνει στη βάση του, καθώς το ελικόπτερο έφθασε ως εκεί. Στις παρακάτω φωτογραφίες είναι το ίδιο περιστατικό.

Έχει σημασία ότι ο άξονας που μεταδίδει την κίνηση στον ουραίο έλικα παρέμεινε άθικτος και λειτουργικός. Αυτό ήταν που επέτρεψε στο ελικόπτερο, αν και χτυπημένο να επιστρέψει. Το ότι επισκευάστηκε το συγκεκριμένο και επανήλθε σε υπηρεσία (χάρη στη σχεδίαση που επιτρέπει τέτοιας έκτασης επισκευές), είναι έως αδιάφορο. Το σημαντικό είναι πως δεν χάθηκε κάποιο στέλεχος και δεν καταρρίφθηκε. Ας δούμε μια χειρότερη κατάσταση:

Το παραπάνω ελικόπτερο βλήθηκε στο γνωστό περιστατικό στη Σομαλία το 1993 (Μάχη του Μογκαντίσου), μια από τις πιο δύσκολες καταστάσεις που έχουν βρεθεί πολεμικά ελικόπτερα. Σε αυτή δύο Black Hawk καταρρίφθηκαν από RPG, καθώς η κακά σχεδιασμένη αποστολή επέβαλε να πετούν για πολλή ώρα σε πολύ χαμηλό ύψος στο φως της μέρας, σχεδόν αιωρούμενα, πάνω από την πόλη του Μογκαντίσου, σε περιοχή γεμάτη από μέλη εχθρικών πολιτοφυλακών που έβαλαν συνεχώς εναντίον τους. Ένα ακόμα όμως που επίσης δέχτηκε πλήγμα από RPG, κατάφερε να επιστρέψει, διασώζοντας το πλήρωμα. Η κατάσταση του είναι εμφανής.

Επικεντρωνόμαστε στους νομείς της ατράκτου, όπως φαίνονται παραπάνω. Εδώ φαίνονται οι εκ κατασκευής ενισχύσεις της καμπίνας, έτσι ώστε σε περίπτωση πλήγματος, να αποτραπεί η δομική αστοχία. Βέβαια “θαυματουργή” δομή και κατασκευή δεν υπάρχει σε κανένα ελικόπτερο ή αεροσκάφος, αλλά οι στρατωτικές προδιαγραφές προσφέρουν τη μεγαλύτερη δυνατή πιθανότητα διάσωσης και επιβίωσης. Και στο Μογκαντίσου, όπου υπήρξαν επιζήσαντες και στα ελικόπτερα που καταρρίφθηκαν, αυτό φάνηκε παρά την καταστροφή. Φυσικά, η αντοχή δεν είναι μόνο για πλήγματα από εχθρικά όπλα, αλλά και από διάφορα περιστατικά ασφάλειας πτήσεων, που αν μη τι άλλο, πρέπει να αντιμετωπίζονται όσο το δυνατόν καλύτερα.

Από άλλο περιστατικό η παραπάνω φωτογραφία, δείχνει ελικόπτερο που έπεσε σε ισχυρή ανεμοθύελλα νύχτα και προσέκρουσε σε αμμόλοφο, κάτι που μάλλον θα είχε καταστρέψει ολοκληρωτικά κάθε άλλο σκάφος. Το πλήρωμα όμως διασώθηκε χάρη στην αντοχή της καμπίνας. Το περιστατικό δείχνει πως τα ελικόπτερα που έχουν σχεδιαστεί να αντέχουν τη μάχη, είναι και πιο ανθεκτικά και σε πιο “καθημερινά” ατυχήματα.

Μια διαφορετική φωτογραφία τώρα, με πρόσκρουση στο αλεξινέμιο ενός μεγάλου αετού. Το συγκεκριμένο UH-60L άντεξε και οι επιβαίνοντες έφτασαν στον προορισμό τους ασφαλείς.

Ελπίζουμε με τα παραπάνω να έχουν γίνει κατανοητές οι διαφορές ανάμεσα στο στρατιωτικό, στο πολιτικό και στο “στρατιωτικοποιημένο” ελικόπτερο. Και ο Ελληνικός Στρατός οδηγήθηκε στο UH-60M ως το νέο ελικόπτερο του εφόδου μέσης κατηγορίας, λόγω αυτής της διαφοράς. Tο βασικό είναι να αποκτήσει η Αεροπορία Στρατού ένα ανθεκτικό και αποδοτικό μεταφορικό ελικόπτερο μάχης, που αν κληθεί σε αυτή, να καταφέρει να ολοκληρώσει την αποστολή του και να την επαναλαμβάνει για όσο χρειαστεί. Ελπίζουμε αυτή η επιλογή να συμπληρωθεί και από μια δόκιμη λύση για το ζήτημα των NH90, που έχουν κοστίσει πολλά στον ελληνικό λαό.

ΑΝΑΛΥΣΗ: Γιατί ζητά ελικόπτερα UH-60M ο Στρατός – ξεκαθαρίζουμε τους μύθους