Του Chris Kremidas-Courtney, Senior Fellow, Friends of Europe
Οι πόλεμοι τείνουν να επιταχύνουν την ιστορία, να μετατοπίζουν τις ισορροπίες ισχύος, να ανατρέπουν τις παραδοχές και να δημιουργούν νέες πραγματικότητες. Μέσα σε ένα χρόνο, από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε μια νέα βίαιη εισβολή στην Ουκρανία, μάθαμε πολλά για την ουκρανική ισχύ, τη ρωσική αδυναμία και τη Δυτική συνοχή. Μάθαμε επίσης για νέες δυναμικές που επηρεάζουν την πολιτική εξουσίας και πήραμε μια γεύση από μελλοντικές συγκρούσεις. Ακολουθούν μερικά από τα κυριότερα μαθήματα που έχουμε μάθει μέχρι στιγμής.
Η Ουκρανία αποδείχθηκε πιο σκληρή και ανθεκτική από ό,τι αναμενόταν. Πολλοί ειδικοί (συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου) δεν πίστευαν ότι η Ουκρανία θα ήταν σε θέση να συγκρατήσει τους Ρώσους για περισσότερο από μερικούς μήνες, αλλά ένα χρόνο αργότερα, μετά από κάποιες αρχικές αποτυχίες, οι δυνάμεις του Κιέβου αντιστέκονται σταθερά στις ρωσικές επιδρομές, ανακαταλαμβάνουν εδάφη και βυθίζουν ρωσικά πλοία. Κερδίζουν ακόμη και τη Ρωσία στο μέτωπο των στρατηγικών επικοινωνιών, ένα κατόρθωμα που τα περισσότερα δυτικά έθνη δεν κατάφεραν να επιτύχουν τα τελευταία χρόνια.
Η Ε.Ε. επιδεικνύει την γεωπολιτική της ισχύ – αλλά για πόσο καιρό; Η οικονομική ισχύς της Ε.Ε. αποδυναμώνει τη ρωσική πολεμική μηχανή μέσω κυρώσεων, η Ένωση μειώνει την εξάρτησή της από τις ρωσικές ενεργειακές προμήθειες και τα χρήματα της Ε.Ε. δαπανώνται για όπλα και στρατιωτικό εξοπλισμό για να βοηθηθεί η Ουκρανία. Όμως, η αντοχή αυτών των προσπαθειών θα δοκιμαστεί τους επόμενους μήνες, καθώς θα συζητηθούν διάφορες νέες κυρώσεις και οι παλιές θα ανανεωθούν.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλυει 12 μύθους για τη ρωσική εισβολή
Όταν έρθει η ώρα, θα έρθει και κατάλληλος ο άνθρωπος. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι ξεπέρασε κάθε προσδοκία, καθώς η ηγεσία, ο ηρωισμός και η αποφασιστικότητά του, έδωσαν στον ουκρανικό λαό και στη Δύση έναν ηγέτη, γύρω από τον οποίο θα συσπειρωθούν. Μόλις πέντε μήνες αφότου ο κόσμος παρακολούθησε τον Άσραφ Γάνι να εγκαταλείπει το Αφγανιστάν, η Δύση προσέφερε στον Ζελένσκι την ίδιο έξοδο, την οποία εκείνος αρνήθηκε κατηγορηματικά, δηλώνοντας: “Δεν χρειάζομαι μεταφορικό μέσο, χρειάζομαι πυρομαχικά”. Ο συνδυασμός της δύναμης, της ταπεινότητας και της αυτοπεποίθησής του ως ηγέτης, βασισμένος σε αυτές τις αξίες, μας υπενθυμίζει, ότι τέτοιοι ηγέτες εξακολουθούν να υπάρχουν, αλλά αναδύονται μόνο σε δύσκολες περιστάσεις.
Ο υπερατλαντικός δεσμός παραμένει ισχυρός, προς το παρόν. Για χρόνια οι ειδήμονες στις Βρυξέλλες προσπαθούσαν να πείσουν το κοινό ότι η Ευρώπη “δεν μπορεί να βασίζεται στους Αμερικανούς”, αλλά η απάντηση της Ουάσινγκτον ήταν σθεναρή και συνεπής: να εξοπλίζει και να παρέχει πληροφορίες στην Ουκρανία, να καθησυχάζει τους Συμμάχους με πρόσθετες δυνάμεις στην Ευρώπη και να παρέχει υγρόποιημενο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) για να βοηθήσει την Ευρώπη να απεξαρτηθεί από τις ρωσικές ενεργειακές προμήθειες. Όμως, οι χλιαρές αντιδράσεις στην κρίση σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη μελλοντική υποστήριξη από το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών, ιδίως καθώς οι αυξανόμενες εντάσεις με την Κίνα θα απαιτήσουν περισσότερους πόρους στον Ειρηνικό. Σύμφωνα με τα λόγια πολλών αξιωματούχων των ΗΠΑ «δεν μπορούμε να θέλουμε την ευρωπαϊκή ασφάλεια περισσότερο από τους Ευρωπαίους.»
Το ενεργειακό όπλο του Πούτιν αποδείχτηκε ότι ήταν ένα λάθος, βραχυπρόθεσμα. Μετά από χρόνια φόβου για την ενεργειακή επιρροή της Ρωσίας στην Ευρώπη, η Ε.Ε. προσαρμόστηκε επιδέξια σε πιο διαφοροποιημένες και ασφαλείς πηγές, μειώνοντας την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο από 83% σε 20% κατά το τελευταίο έτος. Αυτή η μετατόπιση και ο ήπιος χειμώνας έχουν κρατήσει τον «Στρατηγό Χειμώνα” στο περιθώριο προς το παρόν, αλλά οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας κάνουν ορισμένους Ευρωπαίους λιγότερο υπομονετικούς ως προς το πότε θα τερματιστεί ο πόλεμος.
Επιπλέον, το ΥΦΑ είναι ακριβότερο από το φθηνό ρωσικό αέριο στο οποίο στηρίζεται τόσο πολύ η γερμανική και η βορειοϊταλική βιομηχανία τα τελευταία χρόνια. Έτσι, η δυτική ενότητα μπορεί να είναι πιο δύσκολο να διατηρηθεί, δεδομένης της πίεσης από τον ιδιωτικό τομέα να κηρύξει τη νίκη και να τερματίσει τις κυρώσεις, ακόμη και αν αυτό σημαίνει μόνιμη παραχώρηση του Ντονμπάς και της Κριμαίας στη Μόσχα.
Ο πρώην σοβιετικός εξοπλισμός στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων είναι άχρηστος, ενώ στα χέρια των εκπαιδευμένων Ουκρανών είναι θανατηφόρος. Ο μεγάλος και καλά εξοπλισμένος ρωσικός στρατός που εισέβαλε στην Ουκρανία αναμενόταν να νικήσει μέσα σε μήνες, αλλά η κακή εκπαίδευση, η ηγεσία, η συντήρηση και η υλικοτεχνική υποδομή του, τον κατέστησαν πολύ λιγότερο αποτελεσματικό. Μια τέτοια ανεπαρκώς οργανωμένη ρωσική δύναμη έγινε θήραμα μιας μικρότερης αλλά καλά εκπαιδευμένης και καλά καθοδηγούμενης ουκρανικής δύναμης τους τελευταίους 12 μήνες. Οι Ουκρανοί χρησιμοποιούν ένα μικτό συνονθύλευμα εξοπλισμού και επινοούν έξυπνους τρόπους προσαρμογής και μεγιστοποίησης της αποτελεσματικότητάς τους στο πεδίο της μάχης.
Πούτιν: Πολεμάμε τον Νεοναζισμό στην Ουκρανία – ο στρατός μας εγγυητής της χώρας
Εν τω μεταξύ, οι κακές επιδόσεις του ρωσικού στρατού αποδεικνύουν ότι τα διεφθαρμένα καθεστώτα δεν έχουν αποτελεσματικούς στρατούς. Όταν διεφθαρμένοι αξιωματούχοι κλέβουν καύσιμα και ανταλλακτικά, ενώ οι αξιωματικοί παραποιούν τα αρχεία εκπαίδευσης και συντήρησης, το αποτέλεσμα είναι μια κενή δύναμη που είναι καλή μόνο για την καταστολή του ίδιου του λαού της και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει έναν εκπαιδευμένο και πειθαρχημένο στρατό.
Το 2023 μπορεί να μας φέρει τον πρώτο πόλεμο ρομπότ. Ημι-αυτόνομα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, όπως το αμερικανικό Switchblade και το πολωνικό Warmate, χρησιμοποιούνται ήδη από τις ουκρανικές δυνάμεις και όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος, τόσο πιο πιθανό είναι να χρησιμοποιηθούν πλήρως αυτόνομα όπλα με τεχνητή νοημοσύνη σε αυτή τη σύγκρουση. Ακόμη και ο υπουργός ψηφιακής τεχνολογίας της Ουκρανίας, Mykhailo Fedorov, δήλωσε ότι τα πλήρως αυτόνομα όπλα είναι “ένα λογικό και αναπόφευκτο επόμενο βήμα”, ενώ η Ρωσία ισχυρίζεται ότι τα διαθέτει ήδη. Έτσι, παρά τις πολυετείς διεθνείς προσπάθειες για τη ρύθμιση και τον περιορισμό της εξάπλωσης των “ρομπότ δολοφόνων”, η σύγκρουση αυτή μπορεί να γίνει ο πρώτος “πόλεμος των ρομπότ” που θα μπορούσε να οδηγήσει στην ευρεία διάδοση των αυτόνομων όπλων.
Όταν αρχίζουν οι πυροβολισμοί, ο υβριδικός πόλεμος δεν σταματά, αλλά εντείνεται. Μετά από χρόνια που η Δύση βίωνε τον ρωσικό υβριδικό πόλεμο ως μία εναρκτήρια δραστηριότητα, η νέα φάση της ρωσικής εισβολής που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 έχει απλώς εντείνει τις κυβερνοεπιθέσεις, την παραπληροφόρηση και τις παγκόσμιες επιχειρήσεις επιρροής από τη ρωσική ομοσπονδία και τα διάφορα μέσα εθνικής εξουσίας της. Σε πολλές περιπτώσεις, τα ίδια ακροατήρια παραπληροφόρησης που προετοιμάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως όπλα κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού αξιοποιούνται για να αποδυναμώσουν την αποφασιστικότητα της Δύσης, να μειώσουν την ενσυναίσθηση για τους Ουκρανούς πρόσφυγες πολέμου και να κερδίσουν υποστήριξη για ψευδείς ρωσικές αφηγήσεις σχετικά με τον πόλεμο.
Ύπατη Αρμοστεία ΟΗΕ: Πάνω από 13 εκατ. άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία!
Οι ιδιώτες και οι φορείς επηρεάζουν τις σύγχρονες συγκρούσεις με πρωτοφανείς τρόπους. Η μεταβαλλόμενη ισορροπία ισχύος μεταξύ του πολίτη και του κράτους λόγω του εκδημοκρατισμού της τεχνολογίας δεν επηρεάζει μόνο την εσωτερική αλλά και τη διεθνή δυναμική. Οι ιδιωτικές οντότητες έχουν τεράστιο αντίκτυπο σε αυτή τη σύγκρουση με μυριάδες τρόπους: από τον παγκόσμιο στρατό χάκερς της Ουκρανίας στον τομέα της πληροφορικής, μέχρι τις σημαντικές δωρεές ιδιωτικού εξοπλισμού και την ενημέρωση των πρώτων ανταποκριτών που διαψεύδουν τη ρωσική παραπληροφόρηση.
Ταυτόχρονα, μεγάλες παγκόσμιες εταιρείες εγκατέλειψαν τη Ρωσία και άφησαν στο πέρασμά τους όχι μόνο ένα τεράστιο επενδυτικό κενό, αλλά και απέκοψαν τη Μόσχα από σημαντικές δυνατότητες υψηλής τεχνολογίας. Ενώ η Δύση χαιρετίζει αυτή τη νέα δυναμική που στρέφεται εναντίον ενός αντιπάλου, μπορεί να μην καλωσορίσει τέτοιες ενέργειες που στρέφονται εναντίον της ίδιας στο μέλλον.
Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, η πολύπλευρη προσέγγιση μπορεί να αποβεί χαώδης. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, όπως η Τουρκία, αποδεικνύουν ότι είναι πρόθυμοι να εκμεταλλευτούν μια κρίση για να αποκομίσουν το μεγαλύτερο δυνατό όφελος για τους ίδιους, ανεξάρτητα από τις επιπτώσεις στη συλλογική ασφάλεια. Ενώ η Τουρκία παρείχε μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Ουκρανία, βοήθησε στη μεσολάβηση για τη συμφωνία για τα σιτηρά και έκλεισε τη Μαύρη Θάλασσα για οποιαδήποτε άλλα ρωσικά πολεμικά πλοία, έχει επίσης εμβαθύνει την οικονομική της σχέση με τη Ρωσία. Ίσως το πιο επιζήμιο είναι ότι καθυστερεί την είσοδο δύο ισχυρών και αταλάντευτων δημοκρατιών, της Φινλανδίας και της Σουηδίας, στη Συμμαχία.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Τουρκία, μπορεί και με ποιο τρόπο να αποβληθεί από το ΝΑΤΟ;
Εν τω μεταξύ, εντός της Ε.Ε., ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας επιλέγει να ευθυγραμμιστεί στενότερα με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, ενώ η κυβέρνησή του ζητά τον τερματισμό των κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της Μόσχας. Όπως συμβαίνει με κάθε πολύπλευρο οργανισμό, τα συμφέροντα των κρατών μελών δεν ευθυγραμμίζονται πάντα πλήρως, αλλά όπως είδαμε σε αυτή την κρίση, δεν δίνουν όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. την ίδια αξία στη συλλογική ασφάλεια και άμυνα.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει αναδειχθεί ως η ηγέτιδα με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Ευρώπη. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία κάποτε είχε χαρακτηριστεί ως άτομο χαμηλής επιρροής, πλοηγήθηκε με επιτυχία στην πανδημία και μετέφερε την Επιτροπή στη σφαίρα της σκληρής ισχύος μέσω της χρηματοδότησης όπλων για την υποστήριξη της Ουκρανίας, ενώ παράλληλα μίλησε δυναμικά και αποφασιστικά για την υπεράσπιση της Ε.Ε. Πήρε τον πρωταγωνιστικό ρόλο από τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έπρεπε να εμφανιστεί να προσπαθεί να μεσολαβήσει στη σύγκρουση για να ενισχύσει τις πιθανότητες εκλογής του το 2022, αλλά αυτό είχε ως τίμημα την εμπιστοσύνη της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης και μαζί με αυτήν τον μανδύα της ευρωπαϊκής ηγεσίας.
Υπόσχεση Μακρόν σε Ζελένσκι: Η Γαλλία θα παραδώσει στην Ουκρανία “ελαφρά άρματα μάχης” AMX-10RC
Ο Μακρόν έχασε επίσης την ευκαιρία να θέσει σε εφαρμογή το όραμα της Γαλλίας για στρατηγική αυτονομία, ηγούμενος μιας ισχυρής ευρωπαϊκής απάντησης στη ρωσική επιθετικότητα, επιλέγοντας αντ’ αυτού μια πολύ πιο προσεκτική προσέγγιση. Ο Γερμανός Όλαφ Σολτς εξακολουθεί να αγωνίζεται να φανεί αντάξιος της προκατόχου του, Άνγκελα Μέρκελ, και η ολιγωρία του όσον αφορά την αποστολή αρμάτων μάχης στην Ουκρανία έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη που έχουν οι πρωτεύουσες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης στο Βερολίνο. Έτσι, όταν η Ουάσινγκτον θέλει να μιλήσει στην Ευρώπη, καλεί την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Η δυτική υποστήριξη βοήθησε την Ουκρανία να μην χάσει, αλλά παραμένει ανεπαρκής για να τη βοηθήσει να κερδίσει. Ολόκληρη η πρόσφατη συζήτηση σχετικά με την παροχή αρμάτων μάχης Leopard στην Ουκρανία είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση: είναι το είδος των δυνατοτήτων που χρειάζονται για να ανακαταλάβουν το υπόλοιπο της επικράτειάς τους, αλλά φθάνουν με καθυστέρηση και ο αριθμός τους είναι ανεπαρκής. Το ίδιο ισχύει και για την προμήθεια μαχητικών αεροσκαφών και αμερικανικών πυραύλων ATACMS μεγάλου βεληνεκούς που απαιτούνται για πλήγματα ακριβείας με σκοπό να παραλύσουν τις ρωσικές δυνάμεις, αποκόπτοντας την υλικοτεχνική τους υποδομή.
Γερμανία: Υπέρ της παράδοσης των Leopard 2 στην Ουκρανία η πλειοψηφία των Γερμανών
Κάθε παύση στην παροχή νέων όπλων και προμηθειών στην Ουκρανία επιβραδύνει τη δυναμική του Κιέβου και παρέχει στη Ρωσία χρόνο για να αναγεννήσει και να ανεφοδιάσει τις δυνάμεις της για περαιτέρω επιθέσεις. Αν και εφόσον η Δύση δεν είναι αποφασισμένη να παράσχει διαρκή υποστήριξη στην Ουκρανία, σε επίπεδο που θα τη βοηθήσει να νικήσει, αυτός ο πόλεμος θα συνεχιστεί χωρίς λύση. Έτσι, η Δύση πρέπει να επιτρέψει στην Ουκρανία να επικρατήσει, ώστε να μπορέσει να επιτύχει μια δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη.
Η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία δεν έχει πεθάνει, αλλά βρίσκεται σε αυτοπροκαλούμενο κώμα. Για άλλη μια φορά, η “ώρα της Ευρώπης” έφτασε και η Ε.Ε. βρίσκεται χωρίς τις ικανότητες σκληρής ισχύος για να ανταποκριθεί αποφασιστικά σε μια μείζονα κρίση, βασιζόμενη σε μεγάλο βαθμό στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά για να καλύψουν το κενό. Από πολλές απόψεις, η Ευρώπη δεν είναι ακόμη αρκετά ενωμένη, ούτε δεσμευμένη για να εγγυηθεί την ασφάλειά της.
Αλλά μια στρατηγική αφύπνιση θα μπορούσε να είναι στα σκαριά, ακόμη και αν φαίνεται να συμβαίνει σε αργή κίνηση. Η χρονική καμπή της Γερμανίας αποδεικνύεται περισσότερο μια αργή καμπύλη παρά μια αποφασιστική αλλαγή, καθώς υπαναχωρεί από τις υποσχέσεις της για τον αμυντικό προϋπολογισμό της άνοιξης του 2022. Παρ’ όλα αυτά, το Βερολίνο αντιμετωπίζει επιτέλους τις μεγάλες ελλείψεις δυνατοτήτων, βγάζοντας εξοπλισμό από τις αποθήκες και αγοράζοντας σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη. Το αν αυτό σημαίνει επίσης μια μετατόπιση από το αίσθημα του στρατηγικού μεγέθους της Γερμανίας, όπου οι άλλοι κάνουν τα δύσκολα γι’ αυτήν, μένει να το δούμε.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Γερμανία και Γαλλία στην Ουκρανική κρίση – Πυλώνας ισχύος ή αδιαφορίας;
Εν τω μεταξύ, η Γαλλία, επί μακρόν η σημαντικότερη στρατιωτική δύναμη της Ε.Ε. και υπέρμαχος της στρατηγικής αυτονομίας, ανταποκρίθηκε με απότομες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες για να αυξήσει τις ικανότητες σε διάφορους τομείς. Όμως το Παρίσι δεν μπορεί μόνο του να οδηγήσει την Ε.Ε. στη γη της επαγγελίας και κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης δεν φαίνεται να έχει την όρεξη για κάτι τέτοιο.
Ταυτόχρονα, η Ε.Ε. αρχίζει να κερδίζει τη φήμη της στην αρένα της σκληρής ισχύος και να αναπτύσσει τις ικανότητες επίγνωσης της κατάστασης και λήψης αποφάσεων για κρίσεις που θα χρειαστεί η Ένωση στο μέλλον. Έτσι, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται, η Ευρώπη γίνεται όλο και πιο ικανή να διαχειριστεί μόνη της μια τέτοια κρίση, αλλά μόνο μια ενιαία και διαρκής δέσμευση θα την οδηγήσει εκεί.
