Αζοφική, μια θάλασσα μπελάδες

Η ένταση στα ανοιχτά της Κριμαίας κανονικά δεν θα πρέπει να ξενίζει κανέναν. Η κρίση υπέβοσκε εδώ και καιρό. Όμως η χρήση βίας από την Ρωσία για την κατάληψη ουκρανικών σκαφών και μάλιστα με τραυματίες, αναμφίβολα κλιμακώνει τον ιδιότυπο ψυχρό πόλεμο Μόσχας-Κιέβου στην Αζοφική. Πολλοί λένε πως κάποια στιγμή αυτό θα συνέβαινε.

Βάσει της ρωσο-ουκρανικής συνθήκης που υπεγράφη το 2003, οι δύο χώρες μοιράζονται τα νερά της Αζοφικής Θάλασσας. Όμως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Μόσχα το 2014 οι σχέσεις των δύο χωρών μόνο καλής γειτονίας δεν είναι. Εδώ και μήνες η Ρωσία πραγματοποιεί νηοψίες σε όλα τα σκάφη που πλέουν από ή προς τα ουκρανικά λιμάνια και αυτό έχει ενοχλήσει ιδιαίτερα την Ουκρανία που νιώθει όλο και πιο πολύ την απειλητική παρουσία του ισχυρού γείτονά της.
Όμως το έντονο φλερτ του Κιέβου με το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε φαίνεται πως ενοχλεί περισσότερο την Μόσχα. Και όταν θέλει να καταστήσει σαφές κάτι η Μόσχα το κάνει –συχνά με βαρύ χέρι. Οι δηλώσεις από πλευράς Συμμαχίας ότι «υποστηρίζει πλήρως την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματός της να πλέει στα χωρικά της ύδατα» είναι παρήγορες για τον πρόεδρο Ποροσένκο. Τι αντίκρισμα έχουν όμως, αυτό είναι ένα άλλο θέμα.

Η Ρωσία θα πρέπει να διασφαλίσει την απρόσκοπτη πρόσβαση στα ουκρανικά λιμάνια της Αζοφικής, λέει το ΝΑΤΟ. Στο ίδιο ύφος, η Ευρωπαϊκή Ένωση καλεί την Ρωσία να αποκαταστήσει την ελεύθερη διακίνηση μέσω του Πορθμού του Κερτς, απευθύνοντας παράλληλα έκκληση για αυτοσυγκράτηση. Όμως η κρίση έχει βαθιές ρίζες.
Ουκρανία: μεταξύ σφύρας και… θάλασσας

Η Αζοφική Θάλασσα –το βόρειο τμήμα της Μαύρης Θάλασσας που ενώνεται μέσω του Πορθμού του Κερτς συνορεύοντας από βορρά με την Ουκρανία, ανατολικά με την Ρωσία και δυτικά με την Χερσόνησο της Κριμαίας– θυμίζει σήμερα ότι ήταν η διαιρεμένη Γερμανία στον Ψυχρό Πόλεμο: μια περιοχή που μπορεί να «πάρει φωτιά» ανά πάσα στιγμή. Η ναυτική παρουσία της Ρωσίας είναι έντονη και… αισθητή, κρατώντας τους Ουκρανούς σε διαρκή ετοιμότητα φοβούμενους ρωσική απόβαση.
Τα διάφορα κατά καιρούς επεισόδια με εμπορικά ή αλιευτικά σκάφη συντηρούν την ένταση, ωστόσο το να κρατάς τον αντίπαλο σε ένταση μπορεί να θεωρηθεί μέρος ενός υβριδικού πολέμου. Και στον συγκεκριμένο τομέα ο ισχυρός γείτονας της Ουκρανίας διαπρέπει.
Η κρίση στην ανατολική Ουκρανία έχει επεκταθεί και στην κλειστή αυτή θάλασσα όπου μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το Κίεβο εξακολουθεί να έχει υπό τον έλεγχό του ακτογραμμή μήκους 300 χιλιομέτρων –κάτι που εξηγεί την στρατηγική σημασία της Αζοφικής για την ανεξάρτητη Ουκρανία. Μάλιστα με την Κριμαία και περιοχές της Ουκρανίας στα νότια στο στόχαστρο υποστηριζομένων από την Μόσχα αυτονομιστών, δεν είναι λίγοι όσοι εκτιμούν ότι η ρηχή Αζοφική μπορεί να είναι το επόμενο σημείο ανάφλεξης στην τετραετή αντιπαράθεση με την Ρωσία, εάν η Μόσχα το θελήσει.
Το Κίεβο είναι σε δεινή θέση καθώς το Μπερντιάνσκ και η Μαριούπολη, τα δύο μεγάλα ουκρανικά λιμάνια στις βόρειες ακτές της Αζοφικής, είναι κομβικά σημεία για τις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών, την παραγωγή χάλυβα και την εισαγωγή άνθρακα. Ξεκινώντας από τα αλιευτικά, οι ρωσικοί έλεγχοι επεκτάθηκαν σε όλα τα πλοία δημιουργώντας σοβαρό πρόβλημα. Πολλά ξένα πλοία αρνούνται να εισέλθουν στην Αζοφική, παραδέχονται Ουκρανοί αξιωματούχοι στο λιμάνι της Μαριούπολης. Τον Ιούλιο, ο μέσος χρόνος καθυστέρησης για τα πλοία που ελέγχοντο έφθανε στις 54 ώρες…
Προς προσάρτηση και της Αζοφικής;

Ο ρωσικός αποκλεισμός ενδεχομένως εντάσσεται στα «στοχευμένα μέτρα» που η Μόσχα είχε προειδοποιήσει πως θα προβεί και για έναν ακόμη λόγο: την άσκηση περαιτέρω πίεσης στην Ουκρανία για την άρση των περιορισμών στον εφοδιασμό με νερό της Κριμαίας η οποία φαίνεται να «στεγνώνει» με ανησυχητικούς ρυθμούς. Εντείνοντας την πίεση, η Ρωσία χρησιμοποίησε τις τεταμένες σχέσεις της με την Ουκρανία για να χαρακτηρίσει τους ελέγχους στα πλοία απαραίτητους για λόγους ασφαλείας, επικαλούμενη πιθανή επίθεση ακραίων ουκρανικών στοιχείων κατά της γέφυρας του Κερτς.
Το γεγονός είναι ότι πρόσφατη αντιπαράθεση στοίχισε πολύ ακριβά στο ουκρανικό Ναυτικό. Σύμφωνα με το BBC, η απώλεια τριών σκαφών, συμπεριλαμβανομένων δύο οπλισμένων, είναι τεράστιο πλήγμα αφού αντιστοιχεί περίπου στο 1/3 του (οπλισμένου) στόλου του. Ήδη με την προσάρτηση της Κριμαίας η Ουκρανία έχασε το 80% των ναυτικών μονάδων της που κατασχέθηκαν από τους Ρώσους.

Στρατιωτικά, η Ουκρανία δεν έχει καμμία ελπίδα απέναντι στην Ρωσία. Η ουκρανική ναυτική παρουσία στην Θάλασσα Αζόφ είναι ένας αριθμός πλωτών της Ακτοφυλακής, ανάμεσά τους και δύο περιπολικά σκάφη που διέφυγαν από λιμάνια της Κριμαίας κατά την διάρκεια της προσάρτησής της από την Ρωσία. Ενδεχόμενη ενίσχυση της ναυτικής δύναμης της Ουκρανίας το πιθανότερο είναι να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αντιπαράθεση με τον ρωσικό ναυτικό γίγαντα.
Αλλά και σε πολιτικό επίπεδο η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Το Κίεβο έχει προσφύγει σε διάφορους διεθνείς οργανισμούς στο παρελθόν κατά της Ρωσίας για το ζήτημα της Κριμαίας και την δράση των αυτονομιστών στην περιοχή του Ντονμπάς, φθάνοντας μέχρι και το Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών. Όμως η Μόσχα έχει απορρίψει τις εκάστοτε αποφάσεις χαρακτηρίζοντάς τες «μεροληπτικές και πολιτικώς υποκινούμενες».
Αλέξανδρος Θεολόγου