Σοκ έχει προκαλέσει στην Τουρκία ανοιχτή επιστολή 103 αποστράτων ναυάρχων οι οποίοι προειδοποιούν πως δεν πρέπει να αμφισβητηθεί η Συνθήκη του Μοντρέ του 1936 η οποία καθορίζει πως τα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων ελέγχονται από την Τουρκία, διασφαλίζοντας όμως την ελεύθερη εμπορική ναυσιπλοΐα. Οι ναύαρχοι εξηγούν πως η συγκεκριμένη συνθήκη αποτελεί κεντρικό στοιχείο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, αναβαθμίζει το διεθνές της κύρος και επέτρεψε στη χώρα να αποφύγει πολεμική εμπλοκή στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Άρα -καταλήγουν- οι ναύαρχοι, είναι κρίσιμο να διαφυλαχθεί η ακεραιότητα της καθώς αποτελεί και θετικό για την Τουρκία συμπλήρωμα της Συνθήκης της Λοζάνης.
Ο λόγος για αυτή την ανοιχτή επιστολή, η οποία δεν είναι η μόνη καθώς παρόμοια κυκλοφόρησαν και 126 συνταξιούχοι πρέσβεις, είναι οι αναφορές που έγιναν από τον Μουσταφά Σεντόπ, πρόεδρο της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης και επιφανές μέλος του κόμματος του Ερντογάν, AKP, όπου σε συνέντευξη αναρωτήθηκε «τι θα γινόταν αν μια μέρα ο Πρόεδρος μας (Ερντογάν) έλεγε, δεν αναγνωρίζω τη συνθήκη του Μοντρέ, και την καταργώ;». Η αναφορά αυτή προκάλεσε μεγάλη αίσθηση στην Τουρκία για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ο εμφανής, καθώς εμφανίζεται η Τουρκία να εξετάζει την απόσυρση της από μια σημαντική διεθνή συνθήκη που εξασφαλίζει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα σε Βόσπορο και Δαρδανέλια (με κάποιους τυπικούς περιορισμούς), άρα να της δίνεται η δυνατότητα να «στραγγαλίσει» όλες τις χώρες της Μαύρης Θάλασσας, ανάμεσα τους και τη Ρωσία, από την έξοδο στη Μεσόγειο. Και είναι δεδομένο πως μια τέτοια τουρκική κίνηση θα προκαλούσε την άμεση ρωσική αντίδραση αλλά και πιθανά εκείνη των ΗΠΑ.
Ο δεύτερος λόγος είναι πως ένα από τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Ερντογάν που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα, αφορά τη δημιουργία στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης ένα νέου καναλιού σύνδεσης των Δαρδανελίων με τη Μαύρη Θάλασσα. Το νέο αυτό κανάλι όμως δεν προβλέπεται στη Συνθήκη του Μοντρέ, άρα το νομικό του καθεστώς θα οριστεί από την Τουρκία. Ουσιαστικά ο φόβος είναι πως η Τουρκία, ανοίγοντας το παράλληλο κανάλι, θα μπορεί να εκβιάζει τη διεθνή κοινότητα ότι θα κλείσει τα Δαρδανέλια και το Βόσπορο στη διεθνή ναυσιπλοΐα, διοχετεύοντας τη στη νέα, αποκλειστικά ελεγχόμενη από την Άγκυρα διαδρομή. Ίσως με μεγάλα τέλη για τη διάσχιση της, ίσως με περιορισμούς για τα φορτία που θα διακινούνται, ίσως με περιορισμό του πλού πολεμικών πλοίων.
Η επιστολή των 103 ναυάρχων συνάντησε και μεγάλες αντιδράσεις από τούρκους πολιτικούς από την πλευρά των υποστηρικτών του Ερντογάν, που άφησαν υπονοούμενα πως αυτοί είναι «άκαπνοι», «δειλοί» και «γκιουλενιστές που υπονομεύουν την Τουρκία». Η επιστολή έτσι ουσιαστικά εμφανίζεται ως αντιπαράθεση των ναυάρχων με το καθεστώς Ερντογάν, κάτι που θυμίζει σε πολλούς το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Αν και ο Σεντόπ σε επόμενες δηλώσεις του κατέβασε τους τόνους και είπε πως απλώς έκανε ένα ρητορικό ερώτημα, είναι φανερό πως η φιλοδοξία του Ερντογάν και η διάθεση ριζοσπαστισμού του και ανατροπής του συνόλου των διεθνών δεσμεύσεων της Τουρκίας παραμένει «καρφί» στα μάτια της κοσμικής Τουρκίας.
Ενδιαφέρον είναι πως στην επιστολή τους οι Ναύαρχοι επικαλούνται τις «αρχές του Ατατούρκ» ενώ καταδικάζουν σαφώς μια εικόνα ενός εν ενεργεία συναδέλφου τους, που εμφανίστηκε σε social media να προσεύχεται φορώντας τουρμπάνι. Μια εικόνα δηλαδή που οι τούρκοι στρατιωτικοί, αναθρεμμένοι με την παράδοση του Ατατούρκ περί διαχωρισμού θρησκείας-κράτους (μια από τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις του) θεωρούν εξωφρενική και νέο-οθωμανισμό.
