“Παγωμένη” και ουδέτερη είναι η πρώτη τουρκική αντίδραση στο ότι διαδραματίζεται τώρα στο Ισραήλ, μετά την πρωινή εισβολή της Χαμάς. Ο Ερντογάν από το συνέδριο του κόμματος του AKP, που γίνεται τώρα στην Άγκυρα, δήλωσε πως “καλούμε και τις δύο πλευρές να δράσουν με αυτοσυγκράτηση και να απέχουν από παρορμητικά βήματα που θα κλιμακώσουν την ένταση”. Μάλιστα, προσέθεσε πως η Τουρκία παραμένει αντίθετη σε κάθε προσπάθεια να καταληφθεί το τέμενος Αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ.
Το τελευταίο θέλει εξήγηση: Το συγκεκριμένο τέμενος είναι από τους πιο ιερούς τόπους των Μουσουλμάνων και μόνιμο πεδίο αντιπαράθεσης εντός της Ιερουσαλήμ. Την τελευταία εβδομάδα όμως, που στο Ισραήλ γιορτάζεται το Sukkot (μια επταήμερη θρησκευτική αργία), εκατοντάδες ορθόδοξοι Εβραίοι με την ανοχή της Ισραηλινής Αστυνομίας έχουν εισβάλει στο τέμενος, για συνεχόμενες μέρες, προκαλώντας την οργή των Παλαιστινίων, αλλά και γενική ένταση στον μουσουλμανικό κόσμο. Οπότε μέχρι χθες (πριν ξεσπάσει δηλαδή η καλά προετοιμασμένη επίθεση της Χαμάς) αυτό ήταν το κυρίαρχο θέμα στο Παλαιστιανικό.
Θυμίζουμε εδώ πως η κάποτε, σχεδόν “συμμαχική” σχέση Ισραήλ-Τουρκίας, είχε διαρραγεί μετά τα γεγονότα του στολίσκου της Γάζας (με το πλοίο Mavi Marmara), το 2010. Οταν δηλαδή ομάδα πλοίων, με κεντρικό οργανωτή μια τουρκική ομάδα ακτιβιστών, προσπάθησε να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό που έκανε τότε το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, ώστε να ξεφορτώσουν ανθρωπιστική βοήθεια. Με αποτέλεσμα να γίνει μεσοπέλαγα αναχαίτιση των πλοίων από ισραηλινές δυνάμεις και να φονευθούν 10 ακτιβιστές που αντιστάθηκαν.
Ακολούθησε ισχυρή τουρκική αντίδραση, ανάκληση πρεσβευτών κάποια χρόνια αργότερα και το πάγωμα κάθε σχέσης, με ταυτόχρονη όξυνση της ρητορικής (με τον Ερντογάν να λέει το 2014 πως “το Ισραήλ διατηρεί ζωντανό το πνεύμα του Χίτλερ!”). Και με την Τουρκία να βρίσκει ευκαιρία να δηλώσει “προστάτης των Παλαιστινίων”, διεκδικώντας ειδικό ρόλο στον Αραβικό κόσμο
Η Χαμάς βρίσκει καταφύγιο
Το πιο σημαντικό όμως -για το Ισραήλ- είναι πως σταδιακά η Τουρκία μετατράπηκε σε καταφύγιο για τη Χαμάς, η οποία έχει και “έδρα” στην Κωνσταντινούπολη από το 2014. Ο ηγέτης της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, διαμένει εν μέρει στην Τουρκία, και εκείνος και ο γιος του κατέχουν τουρκικά διαβατήρια. Ο ίδιος έχει συναντηθεί πολλές φορές με τον Ερντογάν και διατηρούν στενή σχέση, ενώ βρέθηκαν και πρόσφατα φέτος τον Ιούλιο όταν ο Τουρκός Πρόεδρος τον δέχθηκε επίσημα, μαζί με τον Παλαιστίνιο Προέδρο Mahmoud Abbas.
Ακόμη, ο Σαλέχ αλ-Αρούρι, ο αρχηγός της Χαμάς στη Δυτική Όχθη, εμφανίζεται στην Κωνσταντινούπολη, παρότι επικηρυγμένος από τις ΗΠΑ ως τρομοκράτης, για 5 εκατ. δολάρια. Με την Ουάσιγκτον να καταδικάζει με μεγάλη ένταση αυτές τις σχέσεις “πατρωνίας” μεταξύ Άγκυρας και Χαμάς.
Γενικότερα η Τουρκία έχει προσφέρει όχι μόνο ασφαλή διαμονή σε πολλά στελέχη της Χαμάς αλλά και επιτρέπει τη διακίνηση κεφαλαίων της οργάνωσης μέσω τοπικών τραπεζών, τους προσφέρει διαβατήρια, πολλές φορές με άλλα ονόματα, επιτρέπει την διεξαγωγή συσκέψεων στο έδαφος της και πολλά ακόμη. Πρακτικές που δίνουν στην Χαμάς μια καλή “βάση επιχειρήσεων” και χωρίς φόβο για Ισραηλινή καταδίωξη.
Ένα πρόσφατο συμβάν όμως δείχνει και άλλη τουρκική ανάμιξη. Έτσι στις 14 Σεπτεμβρίου, σε έλεγχο από ισραηλινούς τελωνειακούς σε φορτίο γύψου που κατευθυνόταν από την Τουρκία προς τη Γάζα, βρέθηκαν 16 τόνοι χλωριούχου αμμωνίου. Ένα υλικό “διπλής χρήσης” όπως λέγεται, που αξιοποιείται στην κατασκευή προωθητικής ύλης για τις ρουκέτες που εξαπολύει η Χαμάς στο Ισραήλ (όπως τις πολλές χιλιάδες που έπεσαν σήμερα). Το συνολικό φορτίο ήταν 54 τόνοι σε 2 κοντέινερ, οπότε οι 16 από αυτό να είναι χλωριούχο αμμώνιο, μόνο ως λάθος δεν μπορεί να χαρακτηριστεί.
Πάλι φέτος, η ισραηλινή μυστική υπηρεσία Σιν Μπετ, συνέλαβε 4 Παλαιστινίους στη Δυτική Όχθη, με την κατηγορία ότι ετοίμαζαν τρομοκρατικό χτύπημα στο Ισραήλ και πως είχαν στρατολογηθεί από τη Χαμάς… στην Τουρκία. Και πως είχαν λάβει και εκπαίδευση σε όπλα, πάλι σε Τουρκία αλλά και στη Συρία.
Έτσι το ζήτημα για την Τουρκία, μετά τα σημερινά γεγονότα που δυστυχώς θα εξελιχθούν πολύ αιματηρά όπως όλα δείχνουν, γιγαντώνεται καθώς τον τελευταίο καιρό κάνει προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ. Ερντογάν και Νετανιάχου συναντήθηκαν το Σεπτέμβριο στην Νέα Υόρκη, στη σύνοδο του ΟΗΕ, σε καλό κλίμα. Ενώ είχε προγραμματιστεί για φέτος το καλοκαίρι επίσκεψη του Νετανιάχου στην Τουρκία, που όμως αναβλήθηκε λόγω προβλημάτων υγείας του ισραηλινού πρωθυπουργού (του τοποθετήθηκε βηματοδότης). Πέρυσι κιόλας, ο Ισραηλινός Πρόεδρος, Isaac Herzog, είχε πάει επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία, ένα σαφές δείγμα σταδιακής επαναπροσέγγισης.
Η ισραηλινή αντίδραση που αναμένεται
Νομίζουμε πως μετά τα παραπάνω, είναι δεδομένο πως το Ισραήλ θα ξεχάσει τη σταδιακή επαναπροσέγγιση με την Άγκυρα, όπου το θέμα της στήριξης της Χαμάς θα θιγόταν διπλωματικά. Και μάλλον θα ζητήσει επιτακτικά παύση κάθε είδους βοήθειας, την έκδοση των στελεχών της οργάνωσης που παραμένουν στην Τουρκία, και απτές αποδείξεις ότι η Άγκυρα αποδοκιμάζει κάθε εκφορά παλαιστινιακής τρομοκρατίας. Και η πίεση αυτή του Ισραήλ, προφανώς θα μεταφερθεί και μέσω ΗΠΑ, όπου το πολιτικό κατεστημένο είναι ισχυρός υποστηρικτής του Τελ Αβίβ.
Έτσι για την Τουρκία, η σημερινή επίθεση της Χαμάς, η οποία συνοδεύεται και από εξωφρενικές εικόνες κακοποίησης και εκτέλεσης αμάχων ισραηλινών, βεβήλωσης πτωμάτων και τα συναφή, μπορεί να την οδηγήσει σε νέα ρήξη με το Ισραήλ. Και θα ζητηθεί από τον Ερντογάν να πάρει κάποια σαφέστερη θέση από την ουδέτερη που εξέφρασε ήδη. Θα δούμε στις επόμενες μέρες λοιπόν ποια θα είναι η διπλωματική πίεση από πλευράς Ισραήλ, όπως και αν το θέμα “διογκωθεί” επικοινωνιακά από τις ΗΠΑ (και αν όχι, τι θα σημαίνει αυτό για παρασκηνιακές διαβουλεύσεις).
Βέβαια, η τουρκική απάντηση θα εξαρτηθεί και από την ισραηλινή αντίδραση. Σύμφωνα με τις σημερινές δηλώσεις Νετανιάχου, το πιθανότερο είναι να δούμε μεγάλη χερσαία επιδρομή των Ισραηλινών στη Γάζα (ότι χειρότερο δηλαδή), καθώς οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί που έχουν ξαναγίνει πολλές φορές, δεν διασφαλίζουν την εξουδετέρωση της Χαμάς και των φιλικών της οργανώσεων. Αν λοιπόν στις επόμενες μέρες βιώσουμε ένα “σφαγείο στη Γάζα”, η Ερντογανική Τουρκία μπορεί να αδράξει την ευκαιρία “εκπροσώπησης των αδικημένων Παλαιστινίων”, ένα ρόλο δηλαδή που διεκδικεί εδώ και χρόνια, για να αποκτήσει περισσότερο κύρος στον αραβικό/μουσουλμανικό κόσμο. Πολλά λοιπόν τα σενάρια και μεγάλη η πρόκληση για την Άγκυρα, που προσπαθεί συνεχώς να κάνει τον ισορροπιστή μεταξύ των πολύπλευρών φιλοδοξιών της.
