Όπως δήλωσε σήμερα ο Τούρκος υπουργός Μεταφορών, Abdulkadir Uraloglu, η χώρα του θέλει να συνάψει ένα σύμφωνο “θαλάσσιας οριοθέτησης” με την Συρία, όταν εκεί σχηματιστεί μια μόνιμη κυβέρνηση. Ο ίδιος δεν έθεσε χρονοδιάγραμμα για κάτι τέτοιο, λέγοντας πως είναι στην τουρκική ατζέντα, αλλά μάλλον “όχι για το σήμερα”. Μάλιστα διευκρίνησε πως μια τέτοια συμφωνία θα επιτρέψει στις δύο χώρες να ορίσουν μεταξύ τους δικαιοδοσίες για εξόρυξη φυσικών πόρων (πετρελαίου και φυσικού αερίου), που βέβαια παραπέμπει σε οριοθέτηση ΑΟΖ.
Τα παραπάνω παίρνουν βέβαια άλλη μορφή, αν συνδυαστούν με τις δηλώσεις-προτροπές του εν αποστρατεία Τούρκου Ναυάρχου Τζιχάτ Γιαϊτζί σε τηλεοπτικό κανάλι στη γειτονική χώρα, ο οποίος περιέγραψε μια -εκ νέου εξωφρενική- διευθέτηση: όπου η Τουρκία υποτίθεται θα ορίσει ΑΟΖ με τη Συρία, αλλά αγνοώντας τα δικαιώματα της Κύπρου σε ΑΟΖ! Η αιτιολόγηση του Γιαϊτζί ήταν να ακολουθηθεί το μοντέλο του τουρκολιβυκού συμφώνου, οπότε ο θαλάσσιος χώρος (πέρα από τα εθνικά ύδατα), μεταξύ Κύπρου-Συρίας, να θεωρηθεί πως δεν επηρεάζεται από την Κύπρο, άρα μπορεί να διαμοιραστεί απευθείας μεταξύ Τουρκίας-Συρίας. Κατά τον ίδιο έτσι θα διασφαλιστεί μια μεγάλη έκταση κάπου 4.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων υπέρ Τουρκίας, αλλά θα έχει και η Συρία όφελος σε επιφάνεια κυριαρχικών δικαιωμάτων, οπότε θα είναι μια αμοιβαία επικερδής συμφωνία, εις βάρος βέβαια της Λευκωσίας.
Μάλιστα στις προτάσεις του πήγε ακόμη μακρύτερα, προτείνοντας οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και… Λιβάνου! Δηλαδή δύο χώρες που δεν έχουν κανένα, ναυτικό ή ξηράς, σύνορο μεταξύ τους. Και εδώ η αντίληψη είναι η ίδια, “εξαφάνιση” της Κύπρου και οριοθέτηση απευθείας, τραβώντας φαντασιακές γραμμές πάνω στο χάρτη… που θα εξασφαλίσουν όπως λέει ακόμη 1.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα ΑΟΖ υπέρ Τουρκίας.
Η διπλή αυτή τουρκική προβολή θέσεων, τόσο από τηλεοπτικούς σχολιαστές (που δεν είναι σπάνιο να προετοιμάζουν το έδαφος για μια τουρκική απαίτηση), όσο και από επίσημα πρόσωπα, προϊδεάζει για την προσπάθεια της Άγκυρας να αποσπάσει ότι μπορεί από την νέα συριακή εξουσία, έστω και αν αυτή είναι ασταθής και ελέγχει ένα μόνο μέρος της χώρας.
Ο Τούρκος ΥΠΕΞ στη Δαμασκό αγκαλιά με τον Αλ Σάρα και με απειλές για τους Κούρδους
Έτσι με την πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Φιντάν, στη Δαμασκό, και τη συνάντηση του με τον Αλ Σάρα, δόθηκε μια πρώτη “νομιμοποίηση” στην εκεί κατάσταση και η αναγνώριση της και τώρα έχουμε και δηλώσεις που αναφέρονται σε “σταθερή κυβέρνηση της Συρίας, ικανή να συνάπτει και διμερείς/διεθνείς συμφωνίες”. Αυτό δηλαδή που ήδη έγινε στην Λιβύη το 2019, όπου υπεγράφη το γνωστό σύμφωνο ΑΟΖ Τουρκίας-Λιβύης, από μια λιβυκή κυβέρνηση που οριακά ελέγχει τη μισή χώρα και είναι υπό εσωτερική αμφισβήτηση.
Το νομικά σταθερό των παραπάνω προτάσεων είναι ευδιάκριτα αστείο και δεν πρόκειται να βρεί και υπερασπιστές. Καθώς τέτοιου τύπου “διευθετήσεις” αν γίνουν αποδεκτές ως φιλοσοφία, υπονομεύουν κάθε αντίστοιχη διεθνή συμφωνία και συναίνεση.
Η Τουρκία βέβαια όπως και με το σύμφωνο με τη Λιβύη, δεν ενδιαφέρεται να κερδίσει κάποια αναγνώριση σε ένα διαιτητικό διεθνές δικαστήριο, ή σε κάποιο διεθνή οργανισμό. Αυτό που επιδιώκει είναι μια -έστω φαρσική- αρχική “νομιμοποίηση” μέσω ασταθών καθεστώτων, των επιδιώξεων της, και μετά με την πάροδο του χρόνου και την έλλειψη ενεργητικής αμφισβήτησης από τους γύρω ενδιαφερόμενους, να πετύχει μια έμμεση αποδοχή και χρονική παγίωση των διεκδικήσεων της.
Η απάντηση Αθήνας-Λευκωσίας
Ποια θα μπορούσε να είναι εδώ η ελληνική και η κυπριακή αντίδραση; Πέρα από το επιβαλλόμενο κύμα διαμαρτυριών και καταγγελιών, πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε σοβαρά:
Α. Την οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου με βάση την αρχή της μέσης γραμμής προς όλες τις διευθύνσεις του ορίζοντα (άρα και προς Τουρκία), και την σχετική διακήρυξη της. Με διευκρίνηση πως “όποιος διαφωνεί, ας πάει σε διεθνές διαιτητικό δικαστήριο και θα ακολουθήσουμε”. Προφανώς εδώ θα δεχθούμε τουρκικές προκλήσεις με “περατζάδες” πολεμικών πλοίων και εμφάνιση ερευνητικών σκαφών και γεωτρήσεων, και σε σημεία απομακρυσμένα από την ελληνική δυνατότητα παρέμβασης. Έστω και έτσι όμως, θα έχουμε ανακινήσει διπλωματικά μια κατάσταση που η στατικότητα της πλέον δεν μας εξυπηρετεί, αλλά μας παρασέρνει σε “βάλτο”. Ενώ θα έχουμε κατοχυρώσει και τη δική μας απαίτηση, οπότε σε μια πιθανή διαπραγμάτευση θα έχουμε να βάλουμε “κάτι” στο τραπέζι, πέρα από τη γνωστή μας φραστική επίκληση “αξιών και δικαίου”.
Β. Με ανακήρυξη εθνικών υδάτων στα 12 μίλια στη Νότια Κρήτη, δηλαδή σε σημείο που η Άγκυρα δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι αφορά το Αιγαίο (όπου μας απειλεί με πόλεμο), αλλά εκεί ακριβώς “διασχίζει” και το τουρκολυβικό μνημόνιο.
Γ. Με ανακήρυξη “γραμμών βάσης” και “κλειστών κόλπων για ιστορικούς λόγους” είτε σε όλη την ελληνική ακτογραμμή στο Αιγαίο, είτε σε μέρος της, ως προειδοποίηηση. Δηλαδή ακολουθώντας το διεθνές δίκαιο και με διεύρυνση έτσι έμμεσα εθνικών υδάτων, και σε σημεία που μπορεί να τα υπερασπίσουμε.
Τα παραπάνω προτεινόμενα είναι κατορθωτά, με σεβασμό στο διεθνές δίκαιο, χωρίς να δίνεται δικαίωμα στην Τουρκία (τουλάχιστον προφανές), να προχωρήσει σε επιθετική κλιμάκωση. Ενώ δεν θα βρουν και διεθνή αντίρρηση καθώς παρόμοια έχουν εφαρμοστεί διεθνώς και αποτελούν “τυπική δράση” και για την περίπτωση μας είναι και “ελεγχόμενης αντίδρασης”. Οπότε δύσκολα θα μπορεί κανείς να μας κατηγορήσει ότι επιδιώκουμε ένταση.
Αλλιώς, ας παρακολουθήσουμε την Τουρκία να ασκεί “μεγάλη πολιτική” και να δομεί το όραμα της περί “Γαλάζιας Πατρίδας”, ενώ εμείς θα αναμένουμε προστασία από τον… αντιαεροπορικό θόλο των 2 δις ευρώ και το Ναυτικό των 7 έως 8 φρεγατών, που δεν θα μπαίνουν κιόλας στα “στενά του Αιγαίου”.
