ΑΝΑΛΥΣΗ: Τορπίλες για το ΠΝ (Π&Δ τεύχος Ιουλίου 2018), Μέρος 3o

Στις 25 Μάιου 2018 δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Πολεμικού Ναυτικού η «πρόσκληση τεχνικού διαλόγου για την προμήθεια τορπιλών βαρέως τύπου και ολοκλήρωση αυτών στα οπλικά συστήματα ISUS 90-15 και ISUS 90-46 των Υ/Β Τ.214 και Υ/Β ΩΚΕΑΝΟΣ». Πρόκειται για πρόσκληση παροχής πληροφόρησης RFI (Request for Information) ως πρώτο βήμα μιας διαδικασίας με απώτερο σκοπό τη «νωχελική» επανεκκίνηση του πολύπαθου -πλην όμως εντελώς απαραίτητου- προγράμματος απόκτησης τορπιλών HWT (Heavy Weight Torpedo).
 Μέρος 3ο
Του Βασίλη Παπακώστα
Οι δυνητικές υποψηφιότητες τορπιλών
 
Στην παρούσα φάση εκτιμάται ότι οι υποψήφιες τορπίλες στην απαίτηση του ΠΝ θα είναι η Black Shark Advanced, η SeaΗake Mod 4 και ίσως η F21, ενώ σε εκκρεμότητα παραμένει η πιθανή υποψηφιότητα της Mk48 ADCAP την οποία δεν «απαγορεύουν» τα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά που απαιτούνται.

H BSA (Black Shark Advanced) είναι η πιο πιθανή επιλογή με βάση τον προηγούμενο διαγωνισμό και το γεγονός ότι πλέον είναι πιστοποιημένη στο U209PN του Πορτογαλικού Ναυτικού. Επιπλέον, χρησιμοποιείται και από άλλους χρήστες όπως το Ιταλικό Ναυτικό στα U212A με σύστημα μάχης ISUS 90-20, στα οποία θα αντικαταστήσει όλες τις παλαιότερες A-184. Τον Ιανουάριο του 2014 πραγματοποιήθηκε η πρώτη βολή από το υποβρύχιο SCIRE κλάσης U212A σε διαμόρφωση «Push Out». Πρόκειται για τορπίλη μήκους 6,3 m, βάρους 1.256 kg και (τυπικής) διαμέτρου 533 mm που αναπτύσσει ταχύτητα που κυμαίνεται μεταξύ 18 (σε διαμόρφωση έρευνας) και 50 κόμβων, με τη μέγιστη εμβέλεια να υπερβαίνει τα 50 km. Η τορπίλη -λόγω σχεδίασης- χαρακτηρίζεται ως «fully stealth» για την εξαιρετικά χαμηλή «ηχητική υπογραφή» της.

Μπορεί να βληθεί σε διαμόρφωση «push out» (εξώθηση) και «swim out» (εκκίνηση του κινητήρα μέσα από τον πλημυρισμένο τορπιλοσωλήνα, διαμόρφωση για τα U214HN) και η τηλεκατεύθυνσή της γίνεται μέσω καλωδίου οπτικής ίνας. Η οπτική ίνα σε σχέση με το παραδοσιακό καλώδιο χαλκού παρέχει υψηλότερο ρυθμό μετάδοσης δεδομένων και μικρότερο βάρος. Η τορπίλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βάθος αλλά και σε αποστολές σε παράκτιο περιβάλλον και παρέχει μεγάλη εμβέλεια εντοπισμού ακόμη και για στόχους με μικρό ηχητικό σήμα.

Παράλληλα, έχει τη δυνατότητα απόρριψης ήχων που προέρχονται από την κατάσταση της θάλασσας ή τον απόηχο του μικρού βάθους. Διαθέτει προηγμένα χαρακτηριστικά αντιμετώπισης ακουστικών αντιμέτρων ACCM (Acoustic Counter Counter-Measures) με δυνατότητα ιχνηλάτησης πολλαπλών στόχων. Ο αισθητήρας της τορπίλης ονομάζεται ASTRA (Advanced Sonar Transmitting and Receiving Architecture) και λειτουργεί σε παθητική διαμόρφωση μέσων και υψηλών συχνοτήτων με δυνατότητες εναλλαγής ή και ενεργή διαμόρφωση, ενώ μπορεί να λειτουργήσει και σαν απομακρυσμένος αισθητήρας του CMS του Υ/Β. H τορπίλη παρέχει τη δυνατότητα εμπλοκής του στόχου με την τεχνική παρακολούθησης των απόνερων (wake homing). Το βάρος της γόμωσης είναι 250 kg με πυροσωλήνα προσέγγισης ή επαφής.
Σύμφωνα με την εταιρεία Leonardo μπορεί να βληθεί από οποιοδήποτε επιχειρησιακό βάθος δρα το Υ/Β. Η πρόσφατη έκδοση χρησιμοποιεί νέα επαναφορτιζόμενη μπαταρία με στοιχεία Πολυμερών-Λιθίου, ενώ μέχρι πρόσφατα η τορπίλη προσφερόταν με μπαταρία στοιχείων AgO-Al (Αλουμινίου-Οξειδίου του Αργύρου). Σύμφωνα με τον κατασκευαστή ο σκοπός της χρήσης του νέου συσσωρευτή είναι η μείωση του ακουστικού θορύβου που κάνει την τορπίλη πρακτικά «μη εντοπίσιμη».

H γερμανική SeaHake Mod 4 είναι επίσης δυνητική επιλογή. Πρόκειται για τορπίλη μήκους 6,22 m, βάρους 1.530 kg στη βασική έκδοση και διαμέτρου 533 mm που αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 50 κόμβους με τη μέγιστη εμβέλεια να υπερβαίνει τα 50 km. H DM2A4 αποτελεί εξέλιξη της DM2A3 με βελτιώσεις που αφορούν στο σύστημα πρόωσης, τη χρήση οπτικής ίνας, νέο επεξεργαστή σημάτων, εγκατάσταση γυροσκοπίων οπτικής ίνας αντί των μηχανικών κ.ά. Στην έκδοση SeaHake Mod 4ER (Extended Range) το μήκος της είναι 6,6 m και η μέγιστη εμβέλεια φθάνει τα 140 km.
Για να καταστεί αυτό δυνατό, η εν λόγω έκδοση διαθέτει ένα επιπλέον τμήμα ναυτιλίας και επικοινωνιών με ιστό που βγαίνει στην επιφάνεια της θάλασσας. Η SeaHake Mod 4 χρησιμοποιείται σε Υ/Β U209/U212A/U214, S-80 και Agosta 90B. Μπορεί να βληθεί σε διαμόρφωση «HP air», «water steam» και «swim out» και η τηλεκατεύθυνσή της γίνεται μέσω καλωδίου οπτικής ίνας. H Atlas άλλωστε είναι η πρώτη εταιρεία που χρησιμοποίησε οπτική ίνα σε τορπίλη και συγκεκριμένα στην DM2A4. Κατευθύνεται αυτόνομα ή χειροκίνητα και παρέχει τη δυνατότητα απόρριψης ήχων που προέρχονται από την κατάσταση της θάλασσας ή τον απόηχο του περιβάλλοντος.

Διαθέτει προηγμένα χαρακτηριστικά αντιμετώπισης ακουστικών αντιμέτρων ACCM με δυνατότητα εντοπισμού και διάκρισης παρεμβολέων ή αναλωσίμων παραπλάνησης που χρησιμοποιεί ο στόχος. Ο αισθητήρας της τορπίλης λειτουργεί σε παθητική ή ενεργή διαμόρφωση ή συνδυασμό των δύο και παρέχει δυνατότητα εμπλοκής με την τεχνική παρακολούθησης των απόνερων του στόχου (wake homing). Το βάρος της γόμωσης είναι 260 kg με πυροσωλήνα προσέγγισης και επαφής. Σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρεία μπορεί να βληθεί από οποιοδήποτε επιχειρησιακό βάθος δρα το Υ/Β.
Η SeaHake Mod 4 χρησιμοποιεί μπαταρία AgZn, αλλά για τις τορπίλες ασκήσεων παρέχεται η δυνατότητα χρήσης επαναφορτιζόμενης μπαταρίας με στοιχεία ιόντων λιθίου (Lithium-Ion). H χρήση των στοιχείων AgZn είναι η πλέον διαδεδομένη καθώς χρησιμοποιείται και στις SST-4, SUT, A-184 και DM2A3, αλλά αντικαθίσταται σταδιακά από πιο εξελιγμένες τεχνολογικά μπαταρίες. Οι συσσωρευτές AgZn έχουν μικρό αριθμό κύκλο φόρτισης/εκφόρτισης (περίπου 12) και μικρή διάρκεια ζωής (μικρότερη του ενός έτους εφόσον εμποτιστεί με ηλεκτρολύτη). Η χρήση ιόντων λιθίου είναι πλέον διαδεδομένη στις τορπίλες ασκήσεων με δυνατότητα 100 κύκλων φόρτισης-εκφόρτισης, αποδοτικότητα κοντά στο 100%, χαμηλό ρυθμό αυτοεκφόρτισης (χαμηλότερο του 5% ετησίως) και διάρκεια ζωής μεγαλύτερη των 10 ετών. Η τορπίλη, ανάλογα με τις ανάγκες του πελάτη, παρέχεται σε τρεις διαφορετικές διαμορφώσεις με 2, 3 ή 4 συστοιχίες μπαταριών.

H F-21 ίσως αποτελέσει υποψηφιότητα με αρκετές πιθανότητες επιτυχίας λόγω της πρόσφατης αναθέρμανσης των σχέσεων και της εξελισσόμενης συνεργασίας Ελλάδας-Γαλλίας ειδικά σε ό,τι αφορά στο ΠΝ. H τορπίλη αποτελεί εξελιγμένη έκδοση της Black Shark, είναι σε τελικό στάδιο ανάπτυξης και αναμένεται να μπει σε υπηρεσία φέτος. Θα εξοπλίσει τα SSBN και SSN του Γαλλικού Ναυτικού καθώς και την κλάση Scorpene του Ναυτικού της Βραζιλίας. Πρόκειται για τορπίλη μήκους 6 m, βάρους 1.500 kg και διαμέτρου 533 mm, δηλαδή είναι βαρύτερη σε σχέση με την Black Shark.
H F-21 αναπτύσσει ταχύτητα που κυμαίνεται μεταξύ 25 (σε διαμόρφωση έρευνας) και 50+ κόμβους με τη μέγιστη εμβέλεια να υπερβαίνει τα 50 km, έχει αυτονομία μεγαλύτερη της μίας ώρας και μπορεί να βληθεί σε βάθη από 10 έως και άνω των 500 m. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλο βάθος χωρίς να υποβαθμίζονται οι δυνατότητές της αλλά και σε αποστολές σε παράκτιο περιβάλλον με μεγάλη εμβέλεια εντοπισμού κατά ποικιλίας στόχων. Διαθέτει και αυτή προηγμένα χαρακτηριστικά αντιμετώπισης ακουστικών αντιμέτρων ACCM και δυνατότητα εμπλοκής wake homing. Το βάρος της γόμωσης Β2211D είναι 250 kg και διαθέτει πυροσωλήνα προσέγγισης ή επαφής.

Η τορπίλη χρησιμοποιεί μπαταρία AgO-Al στην επιχειρησιακή έκδοση και συσσωρευτές ιόντων λιθίου που προσφέρουν τουλάχιστον 50 κύκλους χρήσης για την τορπίλη ασκήσεων. H F-21 χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το σύστημα ελέγχου MIGAL που εκτελεί τη διασύνδεση μεταξύ του όπλου και του CMS του Y/B. Παρέχει τις ρυθμίσεις πριν τη βολή, τον έλεγχο και τις οδηγίες κατεύθυνσης μέσω οπτικής ίνας και υπάρχει δυνατότητα καθοδήγησης έως και τεσσάρων τορπιλών ταυτόχρονα σε τέσσερις διαφορετικούς στόχους. Σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρεία το MIGAL μπορεί να εγκατασταθεί σε οποιοδήποτε πλοίο επιφανείας ή Υ/Β και να εξυπηρετήσει τη βολή οποιουδήποτε τύπου τορπίλης HWT.
Οι μπαταρίες με στοιχεία AgZn παρέχουν τη μικρότερη ένταση ισχύος (power density) της τάξεως των 490 Wh/kg συγκρινόμενα με τα 1.040 Wh/kg των στοιχείων AgO-Al και τα 600 Wh/kg των στοιχείων Lithium-Ion και Lithium Polymer. Το Otto Fuel II παρέχει 645 Wh/kg. Η υπεροχή της θερμικής πρόωσης εξηγεί και τις κορυφαίες επιδόσεις της Mk48 έναντι των τορπιλών με στοιχεία AgZn. Δεν θα πρέπει να μας προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η SeaHake Mod 4 παρέχει αντίστοιχες επιδόσεις με την Black Shark, καθώς πρόκειται για βαρύτερη τορπίλη όπου το σύστημα πρόωσης καταλαμβάνει μεγαλύτερο όγκο σε σχέση με την BSA. Η υπεροχή της τεχνολογίας με στοιχεία AgO-Al είναι αδιαμφισβήτητη και εξασφαλίζει τη διπλάσια ενέργεια σε σχέση με τις μπαταρίες AgZn ίδιου όγκου και βάρους καθώς και υψηλότερη ικανότητα διατήρησης ισχύος. Η αλλαγή της πρόωσης στην BSA που προαναφέρθηκε μπορεί να ερμηνευτεί μόνο ως αναγκαίος συμβιβασμός για τη μείωση του ηχητικής «υπογραφής».

Συμπεράσματα
 
Η απόκτηση σύγχρονων τορπιλών είναι επιβεβλημένη για το ΠΝ, προκειμένου να αξιοποιηθεί πλήρως η τεράστια επένδυση που έχει γίνει στην προμήθεια των U214HN, και που δεν γίνεται σήμερα με το τρέχον απόθεμα παλαιών τορπιλών. Γι’ αυτό, η επανέναρξη της διαδικασίας κρίνεται θετικά, αρκεί να υπάρχουν διαθέσιμα κονδύλια για την απόκτηση τουλάχιστον 40 τορπιλών (5×8), σε πρώτη φάση για να καλυφθούν οι άμεσες ανάγκες.

H Mk48 Mod 6 παρέχει ακόμη και σήμερα τις κορυφαίες επιδόσεις, αν και δεν αποτελεί την τελευταία λέξη της τεχνολογίας (για παράδειγμα, χρησιμοποιεί ακόμη καλώδιο χαλκού για ζεύξη με το υποβρύχιο). Ωστόσο, κατά την άποψή μας, είναι μια λύση που αξίζει να εξεταστεί λόγω των επιδόσεων που προσφέρει και παρά τη θερμική πρόωση που χρησιμοποιεί. Η F-21 είναι η πλέον σύγχρονη τορπίλη και εκτιμούμε ότι οι επιδόσεις της υπερέχουν οριακά σε κάποια σενάρια τόσο της BSA όσο και της SeaHake Mod 4. Η Black Shark επικράτησε στον διαγωνισμό του ΠΝ το 2002 και η BSA διαθέτει κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά όπως το χαμηλό ηχητικό προφίλ. Από την άποψη της υποστήριξης η Raytheon εγγυάται για τη Mk48 τουλάχιστον έως το 2025 (πιθανότατα όμως πολύ περισσότερο λόγω νέων πωλήσεων), ενώ οι υπόλοιπες θα υπηρετούν στο Ναυτικό των χωρών τους για 2-3 δεκαετίες. Μια κρίσιμη παράμετρος που επηρέασε και τον προηγούμενο διαγωνισμό είναι το ζήτημα της ολοκλήρωσης στα συστήματα μάχης. Για τις BSA και SeaHake Mod 4 το ζήτημα έχει, εκ των πραγμάτων, επιλυθεί. Για τη Mk48 το ζήτημα επίσης έχει επιλυθεί, καθώς θα ολοκληρωθεί στο ISUS 90-72 των U214TN. Αντίθετα, δεν υφίσταται στην παρούσα φάση ανάλογη διασύνδεση για την F-21 και ίσως να απαιτηθεί επιπρόσθετα η απόκτηση του συστήματος ελέγχου πυρός MIGAL. Μια ακόμη παράμετρος του μελλοντικού διαγωνισμού είναι η πιθανότητα να παρέχει ο προμηθευτής σύγχρονες τορπίλες ως ενδιάμεση λύση για την κάλυψη των αναγκών ή τη συμπλήρωση του οπλοστασίου. Κάτι τέτοιο θα ήταν πιθανό για τη SeaHake Mod 4 με την παραχώρηση παλαιότερων DM-2A3, που είναι σαφώς υπέρτερες από τις SUT και SST-4. Αντίστοιχη δυνατότητα ίσως υφίσταται και για τις Mk48, αφού μπορεί να υπάρχουν διαθέσιμες παλαιότερες τορπίλες Mk48 Mod 4 και Mod 5 ADCAP. Σε σχέση με την BSA ίσως να υπάρχουν διαθέσιμες παλαιότερες A-184 Mod 3, ενώ δεν υπάρχει ανάλογη δυνατότητα για τις F-21.