Στις 25 Μάιου 2018 δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Πολεμικού Ναυτικού η «πρόσκληση τεχνικού διαλόγου για την προμήθεια τορπιλών βαρέως τύπου και ολοκλήρωση αυτών στα οπλικά συστήματα ISUS 90-15 και ISUS 90-46 των Υ/Β Τ.214 και Υ/Β ΩΚΕΑΝΟΣ». Πρόκειται για πρόσκληση παροχής πληροφόρησης RFI (Request for Information) ως πρώτο βήμα μιας διαδικασίας με απώτερο σκοπό τη «νωχελική» επανεκκίνηση του πολύπαθου -πλην όμως εντελώς απαραίτητου- προγράμματος απόκτησης τορπιλών HWT (Heavy Weight Torpedo).
ΑΝΑΛΥΣΗ/Τορπίλες για το ΠΝ
Υποβρύχια του ΠΝ
Σύγχρονες τορπίλες για αναερόβια πρόωση
Του Βασίλη Παπακώστα
Η πρόσκληση τυπικά θα διαρκέσει έως τις 16/07/2018, αλλά το χρονικό περιθώριο αναμένεται να παραταθεί. Να σημειωθεί ότι δεν προβλέπονται εκπλήξεις στις προτάσεις για την ανάληψη του προγράμματος, αφού πιθανότατα θα έχουμε επανεμφάνιση των δύο παλαιότερων υποψηφιοτήτων, από την προηγούμενη απόπειρα ικανοποίησης της σχετικής ανάγκης του ΠΝ στις σύγχρονες εκδόσεις τους: την ιταλική BSA (Black Shark Advanced) και τη γερμανική SeaHake Mod 4. Πιθανώς να εμφανιστεί και η γαλλική F21, η οποία το 2002 δεν υπήρχε και είναι μια εξελιγμένη έκδοση της Black Shark. Ερώτημα αποτελεί η συμμετοχή της αμερικανικής Mk48 στην πλέον εξελιγμένη έκδοση ADCAP Mod 6(ΑΤ) που δεν είχε «διαγωνιστεί» την προηγούμενη φορά.
Στο εν λόγω έγγραφο του ΠΝ περιγράφεται και το περίγραμμα των επιθυμητών επιχειρησιακών χαρακτηριστικών με τη διευκρίνηση ότι αυτές δύναται να τροποποιηθούν:
- Να είναι διπλού ρόλου (εναντίον πλοίων επιφανείας και υποβρυχίων).
- Να είναι αυτoκατευθυνόμενη με δυνατότητα ενεργητικής και παθητικής ακρόασης, καθώς και συνδυασμός αυτών.
- Να είναι τηλεκατευθυνόμενη μέσω αγωγού επικοινωνίας.
- Να είναι εξοπλισμένη με πυροδοτικό μηχανισμό κρουστικό και προσέγγισης.
- Να βάλλεται από βάθος μεγαλύτερο των 400 μέτρων.
- Να έχει μέγιστη ταχύτητα άνω των 50 κόμβων.
- Να έχει δυνατότητα αυτόματης προσαρμογής της ταχύτητας και του βάθους στη φάση της ανακατεύθυνσης/επίθεσης.
- Να έχει δυνατότητα εντοπισμού και προσβολής ακίνητων στόχων επιφανείας και υποβρυχίων.
- Να μπορεί να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει αντίμετρα.
- Να έχει διάταξη για την προστασία του βάλλοντος Υ/Β.
- Οι συσσωρευτές τορπίλης γυμνασίων θα πρέπει να παρέχουν τουλάχιστον 50 εγγυημένους κύκλους φόρτισης/εκφόρτισης.
- Η τορπίλη γυμνασίων να έχει τη δυνατότητα λεπτομερούς καταγραφής τής συμπεριφοράς της και αποθήκευσης όλων των στοιχείων που απαιτούνται για την ανάλυση της διαδρομής της, καθώς και να είναι εξοπλισμένη με φανό πορείας, φανό ενδείξεως θέσεως και Noise Maker.
Επιπλέον, στο εν λόγω έγγραφο περιλαμβάνεται η απαίτηση πρόβλεψης πιστοποίησης-ολοκλήρωσης των τορπιλών στα δύο συστήματα μάχης που χρησιμοποιούν τα σύγχρονα υποβρύχια του ΠΝ: «Η νέα τορπίλη θα πρέπει να ολοκληρωθεί στα οπλικά συστήματα ISUS 90-15 και ISUS 90-46 των Υ/Β. Ως ολοκλήρωση νοείται η δυνατότητα εκτέλεσης βολών, χειρισμού και κατεύθυνσης των τορπιλών με πλήρη εκμετάλλευση των επιχειρησιακών χαρακτηριστικών του όπλου από τα οπλικά συστήματα ISUS 90-15 και ISUS 90-46 των Υ/Β.»
Υπενθυμίζεται ότι τον Ιούνιο του 2002 στον σχετικό διαγωνισμό επικράτησε η Black Shark, αλλά η Atlas Elektronik που είναι η κατασκευάστρια του ISUS 90-15 απαίτησε ποσό των €72 εκ. για την ολοκλήρωση της ιταλικής τορπίλης σε αυτό, ενώ το κόστος απόκτησης των 51 τορπιλών έφθανε τα… €58 εκ. (έναντι €98 εκ. των DM2A4)!
Από τα ανωτέρω χαρακτηριστικά η ταχύτητα της τορπίλης είναι καθοριστικός παράγοντας, αφού επιτρέπει στο υποβρύχιο να φθάσει σε θέση βολής κινούμενο με μικρότερη ταχύτητα και συνεπώς παράγοντας λιγότερο θόρυβο, επιτυγχάνει υψηλότερη πιθανότητα πλήγματος σε στόχους που κινούνται με υψηλή ταχύτητα 25-30 κόμβων και δίνει την ευκαιρία στο Υ/Β να εκτελέσει δεύτερη βολή σε μικρό χρόνο. Στο επιχειρησιακό περιβάλλον του Αιγαίου η επίδοση ταχύτητας και η ακρίβεια του αισθητήρα είναι υψηλότερης σπουδαιότητας σε σχέση με την εμβέλεια. Η αυτοκατευθυνόμενη τορπίλη διαθέτει ενεργητική καθοδήγηση (ο ερευνητής δέχεται την αντανάκλαση των ήχων που εκπέμπει) ή/και παθητική όταν «ακούει» τον ήχο που προέρχεται από τον στόχο (κατ’ αντιστοιχία του ενεργού και παθητικού σόναρ). Επίσης, μπορεί να είναι τηλεκατευθυνόμενη από το Υ/Β με χρήση ζεύξης καλωδίου ή οπτικής ίνας που ξετυλίγει πίσω της καθώς κινείται προς τον στόχο.
Το σύστημα πρόωσης είναι το σπουδαιότερο υποσύστημα μιας τορπίλης γιατί είναι αυτό που καθορίζει και τα χαρακτηριστικά της (ταχύτητα, μέγεθος, βεληνεκές, βάθος βολής κ.ά.). Με τη θερμική πρόωση επιτυγχάνονται υψηλή ταχύτητα και ικανοποιητική εμβέλεια, ενώ η ηλεκτρική πρόωση δεν επηρεάζεται από το μεγάλο βάθος αλλά υστερεί τόσο σε ταχύτητα όσο και εμβέλεια. Στη θερμική πρόωση η αύξηση του βάθους στο οποίο κινείται το όπλο οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση καυσίμου προκειμένου να διατηρηθεί η ισχύς του κινητήρα. Η Mk48 Mod 6 ADCAP (Advanced Capability) θεωρήθηκε πρωτοποριακή για την εποχή της επιτυγχάνοντας μέγιστη ταχύτητα 55 κόμβων (επίδοση δυσεύρετη ακόμη και στις σύγχρονες τορπίλες ηλεκτρικής πρόωσης) και μέγιστη εμβέλεια 50+ km. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας στις μπαταρίες επέτρεψε τη βελτίωση των επιδόσεων εμβέλειας και ταχύτητας. Ωστόσο, οι επιδόσεις της Mk48 είναι εντυπωσιακές και προκαλούν ένα πραγματικό δίλημμα έναντι νεότερων επιλογών, όπως θα δούμε παρακάτω: μέγιστη εμβέλεια 38,7 km με ταχύτητα 55 κόμβων και 50 km με ταχύτητα 40 κόμβων! Πρόκειται για μια ογκώδη τορπίλη με μήκος 5,86 m, βάρος 1.691,5 kg και διάμετρο 532 mm. Η Mk48 σχεδιάστηκε για να βάλλεται από πυρηνοκίνητα Υ/Β (SSN ή SSBN) ή συμβατικά (SSK) με σκοπό την αντιμετώπιση των σοβιετικών επιθετικών υποβρυχίων με αυξημένες δυνατότητες κατάδυσης στη δεκαετία του 70, όπως η κλάση Alpha (που λέγεται ότι είχε βάθος κατάδυσης που έφθανε τα 1000 m!). Η τορπίλη παρέχει πλήρεις δυνατότητες εμπλοκής πολλαπλών στόχων και βολή fire and forget. Στη θερμική πρόωση χρησιμοποιούνται υγρά καύσιμα, όπως το Otto Fuel II, που είναι εξαιρετικά τοξικά, διαβρωτικά και εύφλεκτα. Σύμφωνα με τον ιστότοπο της Raytheon το Otto fuel II είναι ένα αναμεμειγμένο μονοπροωθητικό καύσιμο που βασίζεται σε ενεργό νιτρικό εστέρα. Το καύσιμο είναι χαμηλού κόστους (σε σχέση με τις μπαταρίες και άλλα υγρά καύσιμα) και οι κινητήρες που το χρησιμοποιούν είναι σε υπηρεσία για 30 χρόνια χωρίς να έχει συμβεί κάποιο ατύχημα. Σύμφωνα με την εταιρεία δεν απαιτούνται ειδικές συνθήκες αποθήκευσης ή απομόνωσης και το υγρό μπορεί να παραμείνει στην τορπίλη για διάστημα 10 ετών χωρίς περαιτέρω συντήρηση.
Είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι η Τουρκία έχει ήδη ενσωματώσει στο οπλοστάσιό της σύγχρονες τορπίλες με την απόκτηση 40 DM2A4 και την επιλογή της Mk48 ADCAP Mod 6AT (Advanced Technology) AUR (All Up Round) για τα U214TN με προοπτική απόκτησης 48 τορπιλών. Δεν θα πρέπει επίσης να απαξιώνουμε την προμήθεια 40+20 τορπιλών Tigerfish Mk24 Mod 2 τη δεκαετία του 90 (παρά το γεγονός ότι το Royal Navy τις απέσυρε το 2004 λόγω προβλημάτων αξιοπιστίας) για τον εξοπλισμό των κλάσεων U209T1/1400 Preveze και U209T2/1400Gur, οι οποίες είναι υπέρτερες των επιδόσεων της SUT. Η Tigerfish μπορεί να βληθεί από βάθος 442 m επιτυγχάνοντας εμβέλεια 39 km με ταχύτητα 24 κόμβων ή 13 km με ταχύτητα 35 κόμβων. Επίσης, σημειώνουμε την ανάπτυξη της εγχώριας HWT τορπίλης AKYA και την πρόθεση εξοπλισμού των τουρκικών Υ/Β με το βλήμα anti-ship ATMACA (που θα τοποθετηθεί και στα πλοία MILGEM και G class) με μέγιστη εμβέλεια 200 km.
Αντίθετα το ΠΝ διαθέτει μόνο το απόθεμα από 112 τορπίλες SUT Mod 0 που απέκτησε στις αρχές της δεκαετίας του 80. Πρόκειται για αξιόπιστο όπλο βάρους 1.414 kg με γόμωση 260 kg, αλλά οι επιδόσεις του σε σχέση με την ταχύτητα και την εμβέλεια υστερούν δραματικά συγκρινόμενες με τις τορπίλες νέας τεχνολογίας: μέγιστη ταχύτητα 35 κόμβοι, στην οποία επιτυγχάνει εμβέλεια 12 km και επεκτείνεται στα 28 km με ταχύτητα 23 κόμβων ή στα 32 km με ταχύτητα 18 κόμβων.
Οι τορπίλες SST-4 που επίσης διαθέτει το ΠΝ περιορίζονται σε ρόλο κατά στόχων επιφανείας έχοντας εμβέλεια 11 km με ταχύτητα 35 κόμβων ή 37 km με ταχύτητα 23 κόμβων. Πέρα από τους περιορισμούς εμβέλειας (η απόσταση αποκάλυψης στόχων του CSU-90 των U214HN υπερβαίνει τα 50 km), οι τορπίλες αυτές ενέχουν σοβαρούς περιορισμούς στη βολή από μεγάλα βάθη και δεν συμβαδίζουν με τις επιδόσεις που επιτυγχάνει το U214HN που υπερβαίνει σε κατάδυση τα 400 m.
