Η ελληνική άμυνα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο. Από τη μία πλευρά, η απειλή από ανατολάς γίνεται όλο και πιο συγκεκριμένη, με την Τουρκία να ενισχύει συνεχώς τις δυνάμεις της σε ξηρά, θάλασσα και αέρα. Από την άλλη, ο προϋπολογισμός άμυνας της χώρας, παρά την αύξησή του τα τελευταία χρόνια, παραμένει περιορισμένος σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες. Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση να δαπανηθούν πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ για τον εκσυγχρονισμό περίπου 300 ως 500 τεθωρακισμένα M113 – οχημάτων που σχεδιάστηκαν το 1959 και μπήκαν σε υπηρεσία το 1960 – εκτιμάται ως λάθος μεγαλύτερο από την αποτυχία του εκσυγχρονισμού των Ρ-3Β.
Το πρόγραμμα, που προωθείται μέσω της συνεργασίας εταιρείας από το Ισραήλ (με τη Rafael σαν επικρατέστερη, με πρωτότυπο που παρουσιάστηκε στη DEFEA 2025), σε συνεργασία με την ελληνική METKA, παρουσιάζεται ως «φθηνή» και «άμεση» λύση. Στην πραγματικότητα, όμως, το κόστος ανά όχημα φτάνει ή και ξεπερνά τα 2,5-3 εκατομμύρια ευρώ όταν συμπεριληφθούν θωρακίσεις, πύργοι με πυροβόλο των 25 ή 30 mm, νέοι κινητήρες, νέες αναρτήσεις και ψηφιακά συστήματα. Δηλαδή, ξοδεύουμε χρήματα καινούργιου οχήματος για να κρατήσουμε ζωντανά σασί ηλικίας 60-65 ετών, τη στιγμή που μπορούμε με λιγότερα να αγοράσουμε ολοκαίνουργια οχήματα. Εδώ να αναφέρουμε πως υπάρχει έτοιμη, αποδεδειγμένη, ευρωπαϊκή λύση σε παρόμοια κόστη και προσφέρει ανώτερη μαχητική ικανότητα: το Patria 6×6.
Το Patria είναι το τεθωρακισμένο όχημα που επέλεξαν επτά χώρες του NATO (Φινλανδία, Λετονία, Σουηδία, Γερμανία, Δανία, Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο) μέσα από το πρόγραμμα CAVS. Είναι το φθηνότερο όχημα της κατηγορίας του στην ευρωπαϊκή αγορά, με τιμές που ξεκινούν από 1 εκατομμύριο ευρώ για βασικές εκδόσεις και σπάνια ξεπερνούν τα 2 εκατομμύρια ακόμα και με αυτόματο όλμο NEMO 120mm ή και πλήρη θωράκιση. Σε μια έκδοση ΤΟΜΑ, θα μπορούσε να κρατηθεί στα επίπεδα των 2,5 εκ ευρώ.
Το όχημα προφανώς και μπορεί να κατασκευαστεί στην Ελλάδα, με χρηματοδότηση από SAFE και EDIP (κι όχι με αμιγώς εθνικούς πόρους όπως ο “εκσυγχρονισμός” των Μ113) δημιουργώντας εκατοντάδες θέσεις εργασίας και πραγματική αμυντική αυτονομία. Η παρούσα λύση που γράφουμε σήμερα είναι μια συγκεκριμένη, τεκμηριωμένη πρόταση που βασίζεται σε πραγματικά συμβόλαια, επιδόσεις και κόστη του 2025. Και η πρόταση είναι απλή, αντί να ξοδέψουμε 0,7, 1,2 ή 1,5 δισ. ευρώ για να ξαναφτιάξουμε από την αρχή 300 ή 500 M113, ας επενδύσουμε 600-800 εκατομμύρια σε ελληνική γραμμή παραγωγής Patria 6×6 και ας πάρουμε καινούργια, καλύτερα, πιο επιβιώσιμα οχήματα – με λεφτά που σε μεγάλο βαθμό θα μείνουν και στη χώρα.
Η εξέλιξη του τεθωρακισμένου
Το Patria 6×6 δεν εμφανίστηκε από το πουθενά, αλλά είναι η εξέλιξη πενήντα ετών φινλανδικής εμπειρίας σε τροχοφόρα θωρακισμένα οχήματα. Ξεκινά από το XA-180 Pasi του 1983, που υπηρέτησε σε δεκάδες χώρες και σε όλες τις συνθήκες, από τον Λίβανο μέχρι την Αφγανική έρημο. Συνεχίζει με το επιτυχημένο και ικανό AMV 8×8, που έχει πουληθεί σε πάνω από 1.600 μονάδες παγκοσμίως.
Το χαρακτηριστικό αυτό είναι που κάνει το Patria 6×6 εξαιρετικά ενδιαφέρον για την Ελλάδα, είναι το πρόγραμμα CAVS. Για πρώτη φορά στην ιστορία του NATO, επτά χώρες συμφώνησαν σε κοινή πλατφόρμα, με κοινές προδιαγραφές, και παραγωγή χωρίς καθυστερήσεις ή εθνικές παρεμβάσεις. Η Φινλανδία ξεκίνησε, η Λετονία ακολούθησε με τοπική παραγωγή, η Σουηδία παρήγγειλε 341 (και 659 επιπλέον αργότερα), η Γερμανία ενέταξε το όχημα στο πρόγραμμα της “βαριάς” μεραρχίας της, η Δανία παρήγγειλε 130, η Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν δείξει ενδιαφέρον. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2025, έχουν παραγγελθεί πάνω από 1.400 οχήματα και τα πρώτα 400 έχουν ήδη παραδοθεί.
Η στρατηγική σημασία ενός τέτοιου προγράμματος για την Ελλάδα είναι προφανής. Είμαστε η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που δεν έχει ακόμα σύγχρονο τροχοφόρο όχημα σε υπηρεσία σαν ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ (τα Μ1117 είναι οχήματα επιθετικής αναγνώρισης και ασφάλειας, δεν μεταφέρουν ομάδα πεζικού). Έχουμε μείνει “κολλημένοι” στα M113 και στα Leonidas, ενώ η Τουρκία παράγει και εξελίσσει ελαφρικά Kirpi, Cobra και βαρέα Tulpar. Το Patria 6×6 μας δίνει τη δυνατότητα να μπούμε σε ένα ώριμο, λειτουργικό πρόγραμμα για ένα τροχοφόρο ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ, με έτοιμη εφοδιαστική αλυσίδα, κοινά ανταλλακτικά και διαλειτουργικότητα με τους συμμάχους μας στη Βαλτική και τη Βόρεια Ευρώπη, το οποίο κοστίζει εξαιρετικά λίγα χρήματα!
Επιπλέον, η πιθανή ελληνική ένταξη στο CAVS θα δώσει πρόσβαση σε μελλοντικές αναβαθμίσεις χωρίς επιπλέον κόστος ανάπτυξης για την Ελλάδα. Ό,τι νέο σύστημα δοκιμάσει η Γερμανία ή η Σουηδία, θα μπορεί να ενσωματωθεί μετά, ή παράλληλα, και στα ελληνικά οχήματα. Αυτό είναι πραγματική στρατηγική συνεργασία – όχι οι αποσπασματικές αγορές που κάνουμε συνήθως.
Οι επιδόσεις του Patria 6×6 και σε ελληνικές συνθήκες
Το Patria 6×6 έχει μήκος 7,52 μέτρα, πλάτος 2,9 μέτρα και ύψος 2,5 μέτρα χωρίς πυργίσκο. Το βάρος μάχης κυμαίνεται από 19 έως 24 τόνους ανάλογα με τη διαμόρφωση, ενώ το ωφέλιμο φορτίο φτάνει τα 8.500 κιλά. Ο κινητήρας Scania DC09 αποδίδει 400 ίππους και 1.870 Nm ροπής, συνδυασμένος με αυτόματο κιβώτιο ZF 7HP902. Η μέγιστη ταχύτητα σε δρόμο ξεπερνά τα 110 km/h και η εμβέλεια τα 800 χιλιόμετρα με την δεξαμενή των 325 λίτρων.
Η ανεξάρτητη υδροπνευματική ανάρτηση και το κεντρικό σύστημα ρύθμισης πίεσης ελαστικών (CTIS) επιτρέπουν προσαρμογή και εύκολη κίνηση σε κάθε έδαφος. Το όχημα μπορεί να ανεβαίνει σε εδάφη με κλίσεις 60%, πλευρικές κλίσεις 30%, διασχίζει εμπόδια 0,6 μέτρων και τάφρους 1,2 μέτρων. Με προαιρετικό κιτ γίνεται πλήρως αμφίβιο με ταχύτητα 8 km/h στο νερό – ιδανικό για το Αιγαίο και αποβάσεις. Αυτό θα επέτρεπε στους Πεζοναύτες να αποκτήσουν επιτέλους μια κάποια λύση, μετά την άνευ λόγου και ουσίας ακύρωση των AAV-7RAM/RS. Τονίζουμε πως σήμερα οι Πεζοναύτες θα χρησιμοποιηθούν σαν επίλεκτο Πεζικό, αφού στερούνται των κατάλληλων εργαλείων για να εκτελέσουν μια αμφίβια επιχείρηση.
Θεωρητικά, το Patria υστερεί σε λασπώδη εδάφη, σαν τροχοφόρο, αφού το βάρος δεν “μοιράζεται” σε ερπύστριες, αλλά σε 6 τροχούς. Η ειδική πίεση στο έδαφος για το όχημα είναι 1,2-1,5 kg/cm², ενώ σε ένα Leopard 2 ή ένα Lynx κατεβαίνει σε 0,9-1 kg/cm². Όμως στην πράξη, οι δοκιμές στη Φινλανδία και τη Λετονία (χώρες με σκληρό χειμώνα, πολλές λάσπες και χιόνια) έδειξαν ότι το Patria διατηρεί κινητικότητα σε συνθήκες που τα περισσότερα 8×8 κολλάνε, χάρη στο εξελιγμένο σύστημα κίνησης που ενσωματώνει. Και στην Ελλάδα, όπου το 80% των μετακινήσεων γίνεται σε δρόμους ή σκληρό έδαφος, η τροχοφόρος διαμόρφωση είναι σαφώς ανώτερη.
Επιπλέον, η χαμηλότερη κατανάλωση (25-30 λίτρα/100 km έναντι 50+ του M113) και η ευκολότερη συντήρηση (ελαστικά αντί ερπυστριών) μειώνουν δραστικά το λειτουργικό κόστος. Σε ελληνικές συνθήκες, το Patria 6×6 είναι η βέλτιστη επιλογή για γρήγορη ανάπτυξη από την ηπειρωτική Ελλάδα προς τα νησιά και τη Θράκη.
Κόστος απόκτησης και χρήσης, χαοτικές διαφορές με το Μ113
Οι τρέχουσες τιμές του 2025 για το Patria είναι αποκαλυπτικές για το λάθος που προσπαθούμε να κάνουμε με το Μ113. Η Λετονία πλήρωσε 1-1,2 εκατομμύρια ευρώ ανά όχημα για 200+ μονάδες. Η Σουηδία 1,38 εκατομμύρια μέσο όρο για 341 οχήματα. Η Φινλανδία 1,6 εκατομμύρια για οχήματα με πολύ υψηλές προδιαγραφές. Η Δανία πληρώνει 1,9 εκατομμύρια για το κάθε όχημα, συμπεριλαμβανομένων εκπαίδευσης και logistics. Δηλαδή, για 500 οχήματα σε μια “ικανή” διαμόρφωση, με κάποιον πύργο RWS και εκτοξευτή πυραύλων Spike LR2, η Ελλάδα θα πλήρωνε κάπου 800 εκατομμύρια ευρώ – σαφώς λιγότερα από τον εκσυγχρονισμό ισάριθμων M113.
Το κόστος χρήσης είναι ακόμα πιο σημαντικό. Σύμφωνα με τα στοιχεία του προγράμματος CAVS, το ετήσιο κόστος συντήρησης του Patria είναι 20.000-30.000 ευρώ ανά όχημα, ενώ ενός upgraded M113 ξεπερνά τις 55.000 ευρώ. Σε 30 χρόνια, το συνολικό κόστος για το Patria είναι περίπου 800.000 ευρώ ανά όχημα, έναντι 1,3-1,5 εκατομμυρίων για το M113. Δηλαδή εξοικονόμηση 50-60% σε όλη τη διάρκεια ζωής.
Αν προσθέσουμε και την τοπική παραγωγή, το όφελος γίνεται ακόμα μεγαλύτερο. Με 150-200 εκατομμύρια αρχική επένδυση που θα μπορούσε να προέλθει από το EDIP, η Ελλάδα μπορεί να παράγει 150-200 οχήματα τον χρόνο σε ΕΑΣ ή/και ΜΕΤΚΑ, με offsets πάνω από 50% και εξαγωγές προς Κύπρο, Βαλκάνια και Μέση Ανατολή. Αυτό είναι δημιουργία εθνικού πλούτου.Και όλα αυτά ενώ το όχημα είναι καινούργιο, και όχι εξηντάχρονο σασί.
Επιβιωσιμότητα: Patria 6×6 συγκριτικά με εκσυγχρονισμένο M113
Το εκσυγχρονισμένο M113, ακόμα και με πρόσθετη θωράκιση, παραμένει θεμελιωδώς ένα ελαφρύ όχημα 13-15 τόνων, χωρίς πρόβλεψη για χρήση στην πρώτη γραμμή σε σύγχρονο πόλεμο. Η βασική του κατασκευή είναι αλουμινένια, με μέγιστη προστασία Level 3+ και αντοχή σε νάρκες ως 8 κιλών TNT ακόμη και με εκτεταμμένη χρήση προηγμένων θωρακίσεων. Στην Ουκρανία, τα M113 υπέστησαν απώλειες από drones και ATGM κάτι απολύτως λογικό, αφού η δουλειά τους είναι να είναι ερπυστριοφόρες “καναδέζες”, κι όχι οχήματα επαφής με βαρύ πεζικό.
Το Patria 6×6, με πήγμα σε σχήμα V, κεραμικές πλάκες προστασίας σχεδιασμένες για τοποθέτηση από την αρχή, και βάρος 24 τόνων λόγω ατσαλιού, φτάνει σε Level 4+ βαλλιστική προστασία και ικανότητα να αντέξει έκρηξη μέχρι 10 κιλών νάρκη ή αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό.
Με κάποιο σύστημα αυτοπροστασίας (APS) επιπέδου Trophy, η πιθανότητα επιβίωσης σε επίθεση αντιαρματικών πυραύλων ξεπερνά το 80%. Το ψηφιακό σύστημα μάχης, οι 360° κάμερες και η δυνατότητα δικτύωσης με drones δίνουν σημαντική επίγνωση της κατάστασης στο πλήρωμα, αυξάνοντας την επιβιωσιμότητά του. Σε σύγχρονο πεδίο μάχης, όπου κυριαρχούν τα drones και τα πυρομαχικά ακριβείας, η επιβιωσιμότητα δεν εξαρτάται μόνο από τη θωράκιση αλλά από την ικανότητα να μην εντοπίζεσαι και να διαφεύγεις γρήγορα. Εκεί το Patria υπερτερεί κατά κράτος, με ταχύτητα πάνω από 100 km/h και χαμηλότερο θερμικό ίχνος.
Το συμπέρασμα είναι απλό, το Patria 6×6 είναι σχεδιασμένο για πόλεμο του 2030-2050, ενώ το M113, όσο και να το μακιγιάρουμε, παραμένει προϊόν του Ψυχρού Πολέμου.
Χρηματοδότηση μέσω SAFE/EDIP και ελληνική παραγωγή
Η Ελλάδα έχει ήδη εγκριθεί για 788 εκατομμύρια από το SAFE. Το EDIP δίνει προτεραιότητα σε κοινά ευρωπαϊκά προγράμματα με τουλάχιστον 65% ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία– με το CAVS να είναι το κλασικό παράδειγμα. Με λιγότερα από 150 εκατομμύρια από το EDIP, μπορούμε να στήσουμε γραμμή παραγωγής σε Βόλο ή Θεσσαλονίκη, παράγοντας ως και 150-200 οχήματα τον χρόνο.
Η Patria έχει ήδη εμπειρία τοπικής παραγωγής στη Λετονία και τη Σουηδία. Η μεταφορά τεχνογνωσίας είναι εγγυημένη και προφανώς δεν θα αλλάξει αυτό στην ελληνική περίπτωση. Η Ελλάδα θα μπορεί να παράγει όχι μόνο για τις δικές της ανάγκες αλλά και για εξαγωγές, δημιουργώντας χιλιάδες θέσεις εργασίας και επιστρέφοντας την επένδυση στην ελληνική οικονομία σε λιγότερο από 10 χρόνια, με το μοντέλο που ακολούθησε η Λετονία με επιτυχία.Η εναλλακτική φυσικά είναι να συνεχίσουμε να εισάγουμε έτοιμα οχήματα, πληρώνοντας 100% στο εξωτερικό και μένοντας εξαρτημένοι για ανταλλακτικά και αναβαθμίσεις.
Μέχρι να στηθεί η ελληνική γραμμή, υπάρχει και η δυνατότητα απόκτησης μεταχειρισμένων Patria ή XA-200, αρκεί να το ζητήσουμε, ή να το διαπραγματευτούμε. Η Φινλανδία αποσύρει σταδιακά τα παλιά της XA-180/200 και έχει ήδη δωρίσει αρκετά από αυτά στην Ουκρανία. Η Σουηδία και η Νορβηγία έχουν ίσως κάποιο πλεόνασμα. Η Γερμανία, που αποσύρει σταδιακά τα Fuchs, μπορεί να τα παραχωρήσει σε συμβολική τιμή για να στηρίξει την Ελλάδα.
Με μικρό κόστος μπορούμε να αποκτήσουμε άμεσα 100-200 μεταχειρισμένα ως ενδιάμεση λύση, καλύπτοντας άμεσα κενά στην ΑΣΔΕΝ και τη Θράκη, ενώ προχωράμε στην παραγωγή καινούργιων Patria. Σε βάθος χρόνου, μπορούμε να αποκτήσουμε ακόμη περισσότερα, αντικαθιστώντας στον μεγαλύτερο βαθμό τα αρχαιοπρεπή Μ113 από καθήκοντα πρώτης γραμμής, και αναθέτοντάς τους ρόλους που αρμόζουν περισσότερο στην ανύπαρκτη θωράκισή τους.
CAVS, κατάλληλο για Ελλάδα και Κύπρο
Το πρόγραμμα CAVS (Common Armoured Vehicle System) αποτελεί μια από τις πιο επιτυχημένες και πρακτικές πρωτοβουλίες συνεργασίας εντός του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα των τεθωρακισμένων οχημάτων. Ξεκίνησε από τη Φινλανδία ως προσπάθεια αντικατάστασης των γερασμένων XA-180/200 Pasi, όμως πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σε πανευρωπαϊκό πρόγραμμα χάρη στη χαμηλή τιμή μονάδας, την κοινή γραμμή παραγωγής και τη δυνατότητα πλήρους τυποποίησης ανάμεσα στις συμμετέχουσες χώρες. Σε αντίθεση με τα περισσότερα ευρωπαϊκά προγράμματα που χαρακτηρίζονται από καθυστερήσεις και υπερβολικό σχεδιασμό, το CAVS απέδειξε ότι η απλότητα, η ωριμότητα της πλατφόρμας και ο ρεαλισμός στις απαιτήσεις φέρνουν αποτελέσματα, καθώς μέσα σε μόλις τρία χρόνια, περισσότερες από 1.400 μονάδες έχουν παραγγελθεί από επτά χώρες.
Το Patria 6×6, ως βασική πλατφόρμα, προσφέρει modular σχεδίαση που επιτρέπει αυξημένη κοινότητα εξαρτημάτων, ανεξάρτητα από την αποστολή ή την ειδική διαμόρφωση κάθε χώρας. Αυτό σημαίνει ότι η Σουηδία, η Λετονία, η Φινλανδία ή η Γερμανία μπορούν να μοιράζονται ανταλλακτικά, πακέτα υποστήριξης και εκπαιδευτικές διαδικασίες, μειώνοντας ταυτόχρονα τις τιμές προμήθειας λόγω οικονομιών κλίμακας. Είναι ένα μοντέλο που μοιάζει περισσότερο με εμπορική γραμμή παραγωγής παρά με παραδοσιακό αμυντικό πρόγραμμα, κάτι που εξηγεί και την ταχύτητα υλοποίησης.
Ερπυστριοφόρο τεθωρακισμένο από τη Patria… επίδοξος αντικαταστάτης των M113
Η Εθνική Φρουρά αντιμετωπίζει ακριβώς το ίδιο πρόβλημα, με τα γερασμένα VAB, τα μη εκσυγχρονισμένα Leonidas και τα ρωσικά BMP-3, που έμειναν και χωρίς ανταλλακτικά λόγω κυρώσεων. Το Patria 6×6, διαμορφώσιμο και με χαμηλό κόστος, είναι η ιδανική λύση σε όλα τα κυπριακά “προβλήματα”. Μία κοινή ελληνοκυπριακή γραμμή παραγωγής θα έδινε οικονομίες κλίμακας και στις δύο χώρες, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε πως Κύπρος έχει ήδη εκφράσει ενδιαφέρον για δυτικά τροχοφόρα.
Η επιλεκτική εξέταση άλλων πανάκριβων τροχοφόρων
Και όμως, ενώ για το Patria δεν υπάρχει ούτε μελέτη σκοπιμότητας, για πανάκριβες λύσεις όπως το VBCI Mk2 (Philoctetes) των 8-10 εκατομμυρίων ευρώ το ένα υπήρξε ενδιαφέρον! Αυτή η επιλεκτική «αυστηρότητα» αποκαλύπτει ότι το πρόβλημα δεν είναι οικονομικό, αλλά μάλλον λάθος προσέγγισης. Αν συνεχώς εξετάζουμε τις προμήθειες με γνώμονα βραχυπρόθεσμα γεωπολιτικά οφέλη, οι Ένοπλες Δυνάμεις θα είναι είτε υποεξοπλισμένες, ενώ θα έχουμε πληρώσει υπερβολικά πολλά χρήματα για οπλικά συστήματα.
Και γενικότερα απορρίπτοντας λύσεις όπως τα Lynx μαζί με μεταχειρισμένα Marder, αγνοώντας άλλες όπως ο εκσυγχρονισμός των Leonidas 1/2, ή τα μεταχειρισμένα Μ2Α2/Α3 (που ως δικαιολογία χρησιμοποιήθηκε το “φούσκωμα” της τιμής τους), η επιλογή δεν μπορεί να είναι ο εκσυγχρονισμός των Μ113 της περιόδου του Βιετνάμ.
