Στον χώρο της ελληνικής άμυνας, οι συζητήσεις για την κατανομή των εξοπλιστικών πόρων έχουν ενταθεί τον τελευταίο καιρό, ιδιαίτερα σε σχέση με το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των 38 μαχητικών F-16C/D Block 50, σε επίπεδο Viper. Εδώ το κόστος αναμένεται να πέσει στα περίπου 900 εκ. ευρώ, μετά από συνεχείς διαπραγματεύσεις, συν την πιθανή πώληση σε άλλες χώρες των μεταχειρισμένων εξαρτημάτων που θα συγκεντρωθούν από τα αναβαθμισμένα F-16 Block 50, 52+ και 52+adv.
Ελληνικές σκέψεις για περισσότερα F-35 αντί για την αναβάθμιση των F-16 Block 50
Παρόλα αυτά, κυκλοφορεί και η ιδέα της παραμονής των Block 50 “ως έχουν”, οπότε το κονδύλι αναβάθμισης τους να κατευθυνθεί σε αγορά περισσότερων F-35. Ανεξάρτητα από τις εξελίξεις στο θέμα, μια ιδέα που αξίζει να συζητηθεί είναι η επέκταση της δράσης των συγκεκριμένων μαχητικών, ως “κυνηγών μη επανδρωμένων”, χρησιμοποιώντας κατευθυνόμενες ρουκέτες APKWS σε συνδυασμό με παλαιότερα βλήματα αέρος-αέρος από το απόθεμα της ΠΑ.
Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο μειώνει το κόστος αναχαίτισης του συγκεκριμένου κινδύνου, αλλά και προσθέτει ένα ακόμη ρόλο σε ένα σαφώς αποδοτικό αεροσκάφος, που φυσικά θα συνεχίσει να συνεισφέρει στην ελληνική αεροπορική ισχύ. Ενώ έτσι θα αποφύγουμε και σενάρια που “ακούγονται” τον τελευταίο καιρό, που θέλουν την εισαγωγή ακόμη ενός τύπου μαχητικού στον αεροπορικό μας στόλο (όπως το M-346FA), για δράση… κατά drones.
Η απειλή των drones και η ελληνική περίπτωση
Στον πόλεμο της Ουκρανίας, οι Ρώσοι χρησιμοποιούν μαζικά μεσαίου μεγέθους drones (σε αυτά αναφερόμαστε, όχι στα μικρά τετρακόπτερα που δρουν στην πρώτη γραμμή σε μικρό ύψος), όπως τα Shahed-136/Geran-2, τα οποία είναι φθηνά στην παραγωγή και δύσκολα στην αναχαίτιση λόγω του αριθμού τους. H πτήση τους είναι σχετικά αργή και σε μεσαία-χαμηλά ύψη, ενώ η εξαπόλυση τους γίνεται πλέον κατά κύματα, σε εκατοντάδες, αποσκοπώντας και σε κορεσμό της ουκρανικής αεράμυνας.
Σύμφωνα με αναφορές, ουκρανικά F-16 έχουν καταρρίψει πολλές δεκάδες Shahed με πυραύλους αέρος-αέρος AIM-9 Sidewinder, όπως και με χρήση του πυροβόλου τους. Επιπλέον, οι Ουκρανοί έχουν ενσωματώσει πυραύλους Aspide και Sea Sparrow σε σοβιετικά συστήματα αεράμυνας, καταρρίπτοντας drones με θεωρητικά “άχρηστα” βλήματα. Το κόστος αναχαίτισης παραμένει βέβαια κρίσιμο, καθώς το Shahed κοστίζει γύρω στα 20.000-50.000 δολάρια, ενώ ένας σύγχρονος πύραυλος εδάφους-αέρος μπορεί να ξεπερνά τα 500.000. Ακόμη, πολλά αντιαεροπορικά πυροβόλα και πολυβόλα αποτελούν μια βασική γραμμή άμυνας, ενώ ισχυρή είναι και η χρήση ηλεκτρονικών παρεμβολέων.
Ο Αρχηγός ΓΕΑ πέταξε με F-16 Block 50, σταθερή η πρόθεση αναβάθμισης τους
Στην Ελλάδα, η απειλή από drones αναμένεται να είναι παρόμοια, καθώς οι Τούρκοι αναπτύσσουν παρεμφερή συστήματα μη επανδρωμένων, όπως και μεγάλο αριθμό πυραύλων cruise (π.χ. οι SOM), ενώ στην επιθετική γκάμα τους προστίθενται και οι βαλλιστικοί πύραυλοι. Οπότε σε περίπτωση σύγκρουσης, μαζικές εκτοξεύσεις drones & cruise προς το έδαφος μας, θα απαιτήσουν γρήγορη και οικονομική απάντηση.
Η χρήση APKWS σε σύγχρονα μαχητικά
Εδώ οι ρουκέτες APKWS-II αποτελούν μια οικονομική λύση για αναχαίτιση drones. Πρόκειται για μετατροπή μη κατευθυνόμενων ρουκετών τύπου Hydra 70mm, σε καθοδηγούμενες με laser, με προσθήκη ενός κιτ (ή βέβαια και παραγωγή τους εξαρχής ως τέτοιες).
Το σύστημα αναπτύχθηκε από την BAE Systems για αμερικανική απαίτηση, με στόχο να παρέχει ακρίβεια βολής σε χαμηλό κόστος, ιδανικό για στόχους όπως drones, ελαφριά οχήματα στο έδαφος, οχυρωμένες θέσεις, σκάφη κ.ο.κ. Κατά τη χρήση τους, ο χειριστής του αεροσκάφους (σταθερής πτέρυγας ή ελικόπτερο), “κλειδώνει” τον στόχο με laser μέσω συστήματος στοχοποίησης, και η ρουκέτα ακολουθεί την δέσμη, μέχρι την πρόσκρουση. Η εμβέλεια φτάνει τα 11 χιλιόμετρα από μαχητικό, ανάλογα με την ταχύτητα και το ύψος εκτόξευσης, ενώ η ταχύτητα της ρουκέτας είναι περίπου Mach 2. Το βάρος είναι στα 15 κιλά, με κεφαλή υψηλής εκρηκτικότητας (HE), απόλυτα δηλαδή κατάλληλη για καταστροφή κάθε είδους μη επανδρωμένου.
Μια σημαντική εξέλιξη ήρθε τον Απρίλιο του 2025, με την παρουσίαση μιας εκδοχής APKWS II, διπλού αισθητήρα, και laser και υπέρυθρου (IR seeker). Αυτό επιτρέπει “fire-and-forget” λειτουργία, όπου η ρουκέτα κλειδώνει τον στόχο αυτόνομα μετά την εκτόξευση, χωρίς ανάγκη για συνεχή ακτινοβολία laser.
Και το Eurofighter στη μάχη κατά των drones, με ρουκέτες APKWS
Στο θέμα του κόστους, οι APKWS ξεχωρίζουν, καθώς το κιτ καθοδήγησης κοστίζει 15.000-20.000 δολάρια, ενώ η πλήρης ρουκέτα (AGR-20) φτάνει τα 30.000-35.000 δολάρια ανάλογα με συμβόλαιο. Για σύγκριση, ένας πύραυλος AIM-9X κοστίζει κάπου 500.000 δολάρια, ενώ το ίδιο κοστολογείται και ένας φορητός αντιαεροπορικός πύραυλος Stinger. Τον Αύγουστο του 2025, το αμερικανικό Πεντάγωνο υπέγραψε συμβόλαιο 1,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων για περίπου 55.000 ρουκέτες, με μέσο κόστος 30.900 δολαρίων η καθεμία.
Οι εφαρμογές των APKWS κατά drones είναι πλέον καθημερινές. Πάλι στην Ουκρανία, αξιοποιείται το αντιαεροπορικό σύστημα VAMPIRE, δηλαδή ένα απλό τροχοφόρο με εκτοξευτή APKWS και ιστό με σύστημα εντοπισμού/στοχοποίησης, ήδη καταρρίπτει τύπου Shahed-136.
Σε αμερικανική εφαρμογή η Αεροπορία των ΗΠΑ ενσωματώνει καλάθους με τις ρουκέτες σε F-15E Strike Eagle. Το Σεπτέμβριο του 2025, η BAE Systems δοκίμασε την ολοκλήρωσή τους σε Eurofighter Typhoon της RAF, πάλι ως χαμηλού κόστους λύση αναχαίτισης μη επανδρωμένων. Επίσης, πάλι η κατασκευάστρια εταιρεία δοκίμασε την ρουκέτα για εξαπόλυση από μεγάλο τετρακόπτερο, τύπου TRV-150, μια άλλη λύση για την αξιοποίηση της (κάτι αντίστοιχο, δηλαδή χρήση ρουκέτας από τετρακόπτερο έχει κάνει και η ελληνική SAS Tech).
Στα F-16, η ενσωμάτωση των ρουκετών είναι απλή, καθώς το αεροσκάφος ήδη μπορεί να πάρει καλάθους ρουκετών τύπου Hydra. Επίσης, τα F-16C/D Block 50 της 111 ΠΜ, μπορούν να φέρουν ατρακτίδια σκόπευσης LANTIRN (όχι τα Block 30), αν και κάποια από αυτά έχουν “δανειστεί” στα Block 52+.
Το πρόβλημα είναι πως η χρήση ρουκετών από μαχητικά έχει “ξεχαστεί” από την ΠΑ, μετά την εποχή των A-7E/H, που αποσύρθηκαν πριν 15 χρόνια. Έτσι μέχρι σήμερα οι ρουκέτες APKWS έχουν απασχολήσει κυρίως τον ελληνικό Στρατό Ξηράς και το Ναυτικό, για εφαρμογές σε ελικόπτερα όπως σε MH-60R, ΟΗ-58D, ΑΗ-64 αλλά όχι την ΠΑ.
Με όλα τα παραπάνω, τα ελληνικά F-16 Block 50 προβάλλουν ως ιδανικά και για αυτό τον ρόλο. Διαθέτουν εξελιγμένο ραντάρ APG-68, ικανό να ανιχνεύει σχετικά μικρούς στόχους, και μπορούν να φέρουν τα παλαιά αλλά ακόμη λειτουργικά, ατρακτίδια στοχοποίησης LANTIRN, με καταδείκτη laser. Επιπλέον, τα αεροσκάφη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα παλιά βλήματα AIM-9 από τα αποθέματα της ΠΑ, όπως στην Ουκρανία. Οι AIM-9J και AIM-9L, αν και πολλών ετών, με συντήρηση και κάποιο πρόγραμμα δοκιμών, μπορεί να αποδίδουν ενώ οι στόχοι που συζητάμε, δηλαδή μεσαία UAV με αδυναμία ελιγμών, ή ακόμη και υποηχητικοί πύραυλοι cruise, είναι απόλυτα εντός των δυνατοτήτων τους.
H ΠΑ θα μπορούσε να διαθέσει για το ρόλο αυτό και τους παλαιότερους πυραύλους από τους ΑΙΜ-120Β. Παρόλο που η ηλικία τους απαιτεί και εδώ έλεγχο λειτουργικότητας, παραμένει ένα ακόμη στοκ που μπορεί να αξιοποιηθεί. Επίσης, μια χαμηλού κόστους βελτίωση θα ήταν η χρήση των ατρακτιδίων στοχοποίησης Litening από τα F-4E που αποσύρονται, με κάποια μετασκευή/αναβάθμιση τους.
Βίντεο: Αντιμετώπιση επίθεσης κορεσμού Shahed-136 με ρουκέτες APKWS II
Σε καιρό ειρήνης, τα Block 50 θα μπορούσαν να “ασκηθούν” σε σενάρια κατάρριψης drones με αναχάιτιση τουρκικών μη επανδρωμένων Bayraktar TB2 και παρόμοιων, που συχνά εμφανίζονται στο Αιγαίο. Άρα στο καθημερινό πεδίο δράσης της ΠΑ, προσφέρονται και ευκαιρίες εκμάθησης τέτοιων τακτικών.
Τέλος η χρήση APKWS και από την Πολεμική Αεροπορία όπως και από άλλα μέσα των Ενόπλων Δυνάμεων, όπως τα ελικόπτερα μας, δημιουργεί ένα “διακλαδικό” όπλο πολλαπλών χρήσεων. Όπου η ίδια ρουκέτα είναι πολύ αποτελεσματική ως αντιαρματική, για προσβολή σκαφών επιφανείας, για εχθρικό πυροβολικό κ.ο.κ., άρα η προμήθεια της θα εξυπηρετεί πολλαπλές εφαρμογές.
F-15E με κατευθυνόμενες ρουκέτες AGR-20 APKWS σε ρόλο κατά drone
Συμπερασματικά, η χρήση των Block 50 ως κυνηγών drones είναι μια απολύτως πρακτική λύση. Επίσης, αυτό δεν αφαιρεί από τη ΠΑ τη δυνατότητα να τα εκσυγχρονίσει εφόσον διασφαλιστεί το κονδύλι. Σε κάθε περίπτωση η συνεχής προσπάθεια αξιοποίησης πολύτιμων μέσων της άμυνας μας, σε νέους ρόλους/απειλές, η χρήση παλαιών αποθεμάτων πυρομαχικών αν αυτά ακόμη είναι λειτουργικά σε συγκεκριμένες δράσεις, οι χαμηλού κόστους προσαρμογές και γενικότερα η ιδέα μιας άμυνας που θα ενσωματώνει και τις κορυφαίες νέες τεχνολογίες (όπως τα F-35 στον αεροπορικό τομέα) αλλά και θα κάνει οικονομία όπου είναι δυνατό, παραμένει ανάγκη και πρόκριμα για κάθε εξοπλιστική μας απόφαση.
