Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία παραμένει σε τροχιά κρίσιμων αποφάσεων ώστε να μπορέσει να διατηρήσει την αεροπορική υπεροχή στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Την ώρα που η Τουρκία αναζητά τη δική της ενίσχυση σε νέα μαχητικά, αλλά και κάνει σημαντική εξέλιξη στα προγράμματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV/UCAV) και βαλλιστικών όπλων της.
Εδώ, το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των δικών μας 38 F-16C/D Block 50 σε επίπεδο Viper, το οποίο αρχικά φαινόταν ως η λογική επιλογή για την ενίσχυση του στόλου, έχει εξελιχθεί σε έναν πολύ δαπανηρό και δύσκολο γρίφο.
Αρχηγός ΓΕΑ: Άμεσος στόχος ο εκσυγχρονισμός των F-16 Block 50
Το διαφαινόμενο αδιέξοδο
Η απόφαση για τον εκσυγχρονισμό των 38 F-16C/D Block 50 σε επίπεδο Viper αποτέλεσε συνέχεια της στρατηγικής της ΠΑ να διατηρεί μια αξιόπιστη δύναμη μαχητικών 4+ης γενιάς και έρχεται να συμπληρώσει εκείνον της αναβάθμισης των 83 F-16 Block 52/Adv που προχωρά με καλό ρυθμό. Άλλωστε τα F-16C/D Block 50, τα οποία τέθηκαν σε υπηρεσία τη δεκαετία του 1990, διαθέτουν περίπου 4.000 ώρες πτήσης υπόλοιπο ζωής, γεγονός που τα καθιστά ικανά να παραμείνουν ενεργά για τουλάχιστον 15-20 χρόνια ακόμη, εφόσον αναβαθμιστούν.
Ο εκσυγχρονισμός σε επίπεδο Viper περιλαμβάνει την εγκατάσταση προηγμένου ραντάρ AESA, αναβαθμισμένων υπολογιστών αποστολής και βελτιωμένων δυνατοτήτων δικτυοκεντρικού πολέμου. Αυτές οι αναβαθμίσεις καθιστά τα αεροσκάφη συγκρίσιμα με τα νέας κατασκευής F-16 Block 70, προσφέροντας σημαντική επιχειρησιακή αξία σε όλα τα είδη αποστολών.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Η πρόταση για τα 38 F-16C/D Block 50 “επεστράφη” στις ΗΠΑ λόγω… τιμής!
Ωστόσο, η διαδικασία εκσυγχρονισμού έχει αποδειχθεί εξαιρετικά προβληματική. Η Lockheed Martin, η κατασκευάστρια των F-16, προσέφερε ανταγωνιστικές (για την εποχή) τιμές προκειμένου να εξασφαλίσει το συμβόλαιο. Το τελευταίο όμως, όπως άλλωστε τα περισσότερα προγράμματα με τις ΗΠΑ, θα γίνει μέσω της διακρατικής διαδικασίας Foreign Military Sales (FMS), με διαχειριστή την Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία.
Η τελευταία όμως εκτίμησε τον εκσυγχρονισμό των ελληνικών F-16C/D Block 50 ως πρόγραμμα υψηλού ρίσκου, εξαιτίας της παλαιότητας των αεροσκαφών και την έλλειψη προηγούμενων αναβαθμίσεων. Σε αντίθεση με τα αμερικανικά F-16 Block 30, Block 40 και Block 50, τα οποία έχουν υποστεί δύο ή τρεις κύκλους εκσυγχρονισμού, τα ελληνικά Block 50 παραμένουν στην αρχική τους διαμόρφωση, γεγονός που καθιστά την ενσωμάτωση νέων συστημάτων τεχνικά περίπλοκη και δαπανηρή. Η USAF έχει λοιπόν αθροίσει εξτρά, υπέρογκα κόστη, ως πρόβλεψη αντιμετώπισης ρίσκου, ανεβάζοντας το συνολικό κόστος του προγράμματος κοντά στα 2 δισεκατομμύρια ευρώ, χωρίς να περιλαμβάνεται σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου.
Οπότε το τελικό κόστος, συμπεριλαμβανομένων όλων των απαραίτητων συστημάτων, μπορεί να φτάσει ακόμη περισσότερο. Άρα μιλάμε για κονδύλι που -σωστά- θεωρείται εξωφρενικό από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι η αρχική εκτίμηση για τον εκσυγχρονισμό ήταν κοντά στο 1 δισεκατομμύριο ευρώ, τιμή που αντιμετωπιζόταν ως διαχειρίσιμη από ελληνικής πλευράς. Και προς το παρόν υπάρχει έλλειψη ευελιξίας στις διαπραγματεύσεις, οπότε το όλο πρόγραμμα παραμένει σε κενό.
Δυστυχώς εδώ φανερώνεται το λάθος που έγινε από ελληνικής πλευράς, να μην προχωρήσει το 2018 σε κλείσιμο συμφωνίας αναβάθμισης και για τα 123 μαχητικά F-16 (όλα τα Block 50, 52 και Advanced), καθώς είχαμε πάρει την σχετική έγκριση από τις ΗΠΑ και σε τιμή 2,4 δις δολαρίων. Αντίθετα αποφασίσαμε το “σπάσιμο” της αναβάθμισης σε δύο μέρη, ξεκινήσαμε το πρώτο για 85 μαχητικά (83 τελικά καθώς χάθηκαν 2 σε ατυχήματα), και τώρα το δεύτερο έχει γίνει απλησίαστο οικονομικά.
Η παραγγελία των ελληνικών F-35A
Η απόφαση της Ελλάδας να αποκτήσει τα πρώτα 20 F-35A αποτέλεσε μια ιστορική στιγμή για την ΠΑ, καθώς σηματοδότησε την είσοδό της στην εποχή των μαχητικών 5ης γενιάς. Η παραγγελία αυτή, που υπογράφηκε το 2024, αφορά τα αεροσκάφη και ένα ολοκληρωμένο πακέτο υποστήριξης που καλύπτει τις πτυχές της ενσωμάτωσης του F-35 στην ΠΑ, με συνολικό κόστος κοντά στα 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Εδώ προβλέπεται εκπαίδευση πιλότων και τεχνικών στις ΗΠΑ, προμήθεια εξοπλισμού συντήρησης υψηλής τεχνολογίας, καθώς και ένα αρχικό απόθεμα ανταλλακτικών.
Επιπλέον, η Ελλάδα θα επενδύσει εξτρά κονδύλια για την πλήρη ανακαίνιση της 117 Πτέρυγας Μάχης στην Ανδραβίδα, η οποία έχει οριστεί ως η κύρια βάση των F-35A. Οι υποδομές αυτές περιλαμβάνουν ειδικούς χώρους αποθήκευσης για τα stealth υλικά, συστήματα ψύξης για τα ηλεκτρονικά του αεροσκάφους και ασφαλείς εγκαταστάσεις για τη διαχείριση των δεδομένων του συστήματος διαχείρισης ODIN.
Αναμενόμενα η πρώτη παραγγελία των F-35A είναι ιδιαίτερα δαπανηρή, λόγω των επενδύσεων που απαιτούνται για την ενσωμάτωση ενός νέου τύπου μαχητικού στην ΠΑ, και πολύ σύνθετου σε σχέση με τα προηγούμενα. Η εμπειρία όμως από αυτή την πρώτη παραγγελία υποδεικνύει πως η επόμενη (άλλωστε η Ελλάδα έχει ήδη πάρει έγκριση για αγορά 40 συνολικά μαχητικών), θα είναι φθηνότερη καθώς τα αρχικά κόστη υποδομής, εκπαίδευσης και εξοπλισμού συντήρησης θα έχουν ήδη καλυφθεί.
Η εναλλακτική πρόταση: Αγορά 30 F-35A
Εδώ μπαίνει το ερώτημα: Μήπως μια αγορά κάπου 30 νέων F-35A, να είναι προτιμότερη από τον εκσυγχρονισμό των 38 F-16C/D Block 50, μιας και το κόστος αρχίζει να γίνεται παρεμφερές;
Σήμερα η τιμή flyway ενός F-35A είναι κάπου στα 80 εκατομμύρια δολάρια (η παραγωγή της παρτίδας νο 18 (Lot 18) συμφωνήθηκε πέρυσι στις ΗΠΑ, στα 11,8 δις δολάρια για 145 μαχητικά και των 3 υποτύπων, δηλαδή Α, Β και C). Αυτό σημαίνει πως για προμήθεια 30 F-35A ξεκινάμε με τιμή κάπου 2,4 δισεκατομμύρια δολάρια για τα αεροσκάφη. Προσθέτοντας το κόστος για το απόθεμα ανταλλακτικών, επιπλέον κινητήρων και άλλων απαραίτητων υλικών και υπηρεσιών, θα φθάσουμε -κατ’ εκτίμηση- στα 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή 3 δισεκατομμύρια ευρώ με την τρέχουσα ισοτιμία. Άρα τα ποσά είναι συγκρίσιμα με το κόστος του εκσυγχρονισμού των F-16C/D Block 50. Μ τη μεγάλη διαφορά πως η επιλογή F-35 (και με ενσωματωμένο σύστημα αυτοπροστασίας), προσφέρει ένα μαχητικό 5ης γενιάς με ασύγκριτες μεγαλύτερες δυνατότητες.
Η συνεργασία F-35A, F-16V και Rafale
Η απόκτηση επιπλέον F-35A θα δημιουργήσει έναν ισχυρό στόλο τέτοιων αεροσκαφών όπως άλλωστε έχει προβλέψει η Πολεμική μας Αεροπορία. Ενώ συνολικά οι αεροπορικές μας δυνάμεις θα οργανωνόταν σε 3 κύριους τύπους μαχητικών: Τα 83 F-16V θα αποτελούν το χαμηλού κόστους χρήσης μαχητικό της ΠΑ, αναλαμβάνοντας τις πολλές αποστολές αναχαίτισης και αεράμυνας στο Αιγαίο. Με το προηγμένο ραντάρ AESA APG-83 SABR και την ικανότητα μεταφοράς σύγχρονων όπλων, όπως οι πύραυλοι AIM-120 AMRAAM, τα F-16V είναι ιδανικά για την αντιμετώπιση των τουρκικών F-16 και άλλων απειλών 4ης γενιάς. Ενώ η προμήθεια όπλων προσβολής εδάφους, μεγάλης εμβελείας, όπως οι πύραυλοι JASSM-ER και Rampage, θα δίνει μεγάλη ισχύ πυρός.
Τα 24 Rafale F3R, θα αναλάβουν το διπλό ρόλο της στρατηγικής κρούσης, εκμεταλλευόμενα την ικανότητά τους να μεταφέρουν πυραύλους SCALP-EG, οι οποίοι προσφέρουν εμβέλεια 500 χιλιομέτρων και μεγάλη ακρίβεια, όπως και της αεροπορικής υπεροχής μακράς εμβελείας, με τον πύραυλο Meteor.
Ενώ τα 50 F-35A, με τις stealth δυνατότητές τους και τα προηγμένα συστήματα αισθητήρων, θα επιτρέψουν στην ΠΑ να θέσει υπό την τιμωρητική της κρούση το σύνολο της τουρκικής επικράτειας. Με την ικανότητά τους να διεισδύουν σε εχθρικούς εναέριους χώρους χωρίς να εντοπίζονται, μπορούν να πλήξουν κάθε κρίσιμο και καλά προστατευμένο στόχο, από κέντρα διοίκησης, εκτοξευτές βαλλιστικών πυραύλων, συγκροτήματα αντιεροπορικών συστημάτων, εχθρικές αεροπορικές βάσεις κ.ο.κ. Και βέβαια να δράσουν ως συντονιστές εναέριας μάχης, μεταφέροντας δεδομένα και ανάλυση απειλών σε κάθε άλλο μαχητικό μας. Ενώ την απόδοση του F-35 σε πεδίο μάχης, ήδη την έχουμε δει -και όχι σε πλήρη έκταση- με τις πρόσφατες επιχειρήσεις των ισραηλινών F-35I Adir κατά του Ιράν, με πολλαπλά πλήγματα που κατέστρεψαν την τοπική αεράμυνα.
Το ερώτημα στα παραπάνω είναι βέβαια τι θα κάνει η Πολεμική Αεροπορία τα 38 F-16 Block 50, αν δεν τα αναβαθμίσει. Η απάντηση είναι πως η τεχνολογία τους παραμένει αξιόλογη, ύπάρχει σημαντική εμπειρία χρήσης και εκπαιδευμένο προσωπικό, οπότε μπορεί – και πρέπει – να συνεχίσουν να υπηρετούν, ως μαχητικά δεύτερης γραμμής, ενισχύοντας σε περιόδους κρίσης και καλύπτοντας τα όποια κενά.
Τονίζουμε πως μιας και υπάρχει διεθνώς τάση αύξησης του κόστους εξοπλισμών, για τους γνωστούς παράγοντες (πληθωρισμός, τιμές ενέργειας, πρώτων υλών και εξαρτημάτων, νέων επενδύσεων σε υποδομές παραγωγής, μεγάλη ζήτηση), αν και η χώρα μας έχει προγραμματίσει την αγορά της δικής της δεύτερης παρτίδας F-35 μετά το 2030, αυτό μπορεί να καταλήξει σε τότε σημαντικά υψηλότερο κόστος από το πιθανό τρέχον. Επίσης το ίδιο ισχύει και για τον εκσυγχρονισμό των F-16 Block 50: αν προχωρήσει, και εδώ θα χρειαστεί μια ταχεία απόφαση για να κατοχυρωθεί.
Σε κάθε περίπτωση, με τις τρέχουσες τιμές που ακούγονται, την υπέρογκη για την αναβάθμιση των F-16 Block 50 και την προς το παρόν προβλέψιμη των F-35A, η γρήγορη απόκτηση περισσότερων νέων μαχητικών, 5ης γενιάς, πρέπει να μπει στην ανάλυση των προτεραιοτήτων μας, ώστε να εξασφαλιστεί η ποιοτική υπεροχή και η ισχυρή αποτροπή, Ελλάδας και Κύπρου.
