Του Αντιστρατήγου ε.α. Δημητρίου Κυριάκου, επίτιμου Διευθυντή ΔΙΤ/ΓΕΣ
Στις 31 Μαΐου του 2022 ανακοινώθηκε η συμφωνία (τριγωνικής) ανταλλαγής μεταξύ Ελλάδας – Γερμανίας για την ανταλλαγή 40 Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης (ΤΟΜΑ) τύπου BMP-1, με 40 ΤΟΜΑ Marder 1A3. Τα 40 ΒΜP-1 θα κατέληγαν στην Ουκρανία, αφού η Γερμανία εκείνη τη περίοδο δεν ήταν διατεθειμένη να της διαθέσει δικό της σύγχρονο αμυντικό υλικό.
Τα γερμανικά ΤΟΜΑ θα προέρχονταν από τα αποθέματα της εταιρείας Rheinmetall που διατηρούσε σε μακρά αποθήκευση ικανό αριθμό Marder 1A3, από τα οποία εκτιμούσε ότι θα μπορούσε να ενεργοποιήσει περί τα 100. Το κόστος των 40 ΤΟΜΑ, δηλ. το κόστος πρόσκτησης από την εταιρεία, η εργοστασιακή αξιοποίηση, η εκπαίδευση και η λοιπή υποστήριξη που παρασχέθηκε στην Ελλάδα, καλύφθηκε οικονομικά από τη γερμανική κυβέρνηση, στο πλαίσιο της συμφωνίας ανταλλαγής.
Τα πρώτα 6 Marder αφίχθηκαν στην Ελλάδα στις 17 Οκτωβρίου (τεσσεράμισι μήνες μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας) και προωθήθηκαν σε μονάδα του Δ’ Σώματος Στρατού. Σύμφωνα με την τότε ανακοίνωση του ΓΕΕΘΑ, παρελήφθησαν «με σκοπό την αναβάθμιση του αξιόμαχου των Μονάδων του Στρατού Ξηράς, την επαύξηση της μαχητικής τους ισχύος, καθώς και την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας των Μονάδων του Μηχανοκίνητου Πεζικού με εκείνες των Τεθωρακισμένων». Η δε προμήθειά τους «αναμένεται να αναβαθμίσει τους μηχανοκίνητους σχηματισμούς του ΓΕΣ, αφού χαρακτηρίζονται από ταχυκινησία, αυξημένη προστασία και μεγάλη ισχύ πυρός σε σχέση με τα υφιστάμενα μέσα των σχηματισμών, καθώς διαθέτουν πυροβόλο 20 mm και εκτοξευτή αντιαρματικών MILAN, που υπάρχουν ήδη στο ελληνικό οπλοστάσιο».
Τα παραπάνω αμφισβητήθηκαν έντονα από μερίδα του έντυπου και ηλεκτρονικού Tύπου και δυστυχώς το θέμα της επιχειρησιακής ανάπτυξης των Marder 1A3, αποτέλεσε και αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης! Από μερικούς «ανησυχούντες» και εθνικά επαγρυπνούντες» του διαδικτύου, εκφράστηκε μέχρι και η υπερβολική άποψη ότι η συμφωνία αυτή αποτελεί μέρος ενός οργανωμένου σχεδίου αφοπλισμού (!) των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου. Αφού από εκεί απομακρύνθηκαν τα ΤΟΜΑ BMP-1 και δεν αντικαταστάθηκαν με Marder, αλλά με Τεθωρακισμένα Οχήματα Μεταφοράς Προσωπικού (ΤΟΜΠ) Μ113.
Στα μέσα Δεκεμβρίου 2022, είχαν παραληφθεί 14 ΤΟΜΑ από τη Γερμανία και δόθηκαν εικόνες και πληροφορίες, από τη πρώτη εκπαιδευτική δραστηριότητα που πραγματοποίησαν τα πληρώματα τους. Η εκπαίδευση πραγματοποιήθηκε στο Πεδίο Βολής Ξάνθης από γερμανούς εκπαιδευτές και περιλάμβανε μηχανοδήγηση, βολές, τεχνική υποστήριξη και συντήρηση.
Στις αρχές Ιανουαρίου του 2023, ξεσπά άλλο κύμα «έγκυρης» ενημέρωσης, λίγο πριν ή Ελλάδα παραλάβει τα επόμενα 6 Marder και συμπληρώσει την πρώτη εικοσάδα. Κύρια αιτία της νέας αμφισβήτησης της συμφωνίας ανταλλαγής, ήταν η απόφαση της Γερμανίας να παραδώσει, εσπευσμένα, Marder στην Ουκρανία. Το νέο αφήγημα προσδιόριζε ότι οι «ανθέλληνες» και «αφερέγγυοι» Γερμανοί αθετούν τη συμφωνία τους και τα Marder που προορίζονταν για εμάς θα στέλνονταν στην Ουκρανία. Οι επίσημες διαψεύσεις και διαβεβαιώσεις ότι πρόκειται για μια ολίσθηση ολίγων μηνών του χρονοδιαγράμματος παραδόσεων, δεν έπειθαν. Φυσικά δεν έπεισε ούτε η άφιξη των 6 τεθωρακισμένων στα τέλη Ιανουαρίου, ούτε η επίσημη πρώτη εμφάνιση των Marder στην Αθήνα, στην παρέλαση της 25ης Μαρτίου 2023.
Τη σύγχυση και την αμφιβολία επέτειναν δημοσιεύματα και αναρτήσεις από γερμανικά μέσα ενημέρωσης που με τη σειρά τους ισχυρίζονταν ότι δεν υπάρχουν ικανά αποθέματα σε Marder, γι’ αυτό και πρόκειται να σταλούν τα «ελληνικά» στην Ουκρανία. Κάποια άλλα δημοσιεύματα επισήμαιναν ότι το απόθεμα που διέθετε η κατασκευάστρια Rheinmetall ήταν σε κακή κατάσταση, μη δυνάμενο να αξιοποιηθεί και πως για να καταστεί αυτό εφικτό, θα πρέπει να υλοποιηθούν τεράστιες βιομηχανικές επενδύσεις. Έτσι οι «ειδήμονες» κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι «ναυαγεί» η οφειλόμενη παράδοση των υπολοίπων 20. Το θέμα έτυχε και της ανάλογης πολιτικής εκμετάλλευσης, με φόντο τις εθνικές εκλογές.
Έτσι φτάσαμε στις 9 Ιουνίου 2023, όταν ήρθαν στη Ελλάδα 5 επιπλέον ΤΟΜΑ και ουσιαστικά επανεκκίνησε η περίοδος παραδόσεων που είχε διακοπεί από τέλη Ιανουαρίου. Οι αφίξεις συνεχίστηκαν με εντατικούς ρυθμούς και στα τέλη Ιουλίου ολοκληρώθηκαν οι παραδόσεις των 40 Marder. Με άλλα λόγια, εντός 14 μηνών από την ανακοίνωση της συμφωνίας ανταλλαγής (και όχι από την υπογραφή, που έλαβε χώρα το Σεπτέμβριο του 2022), η Ελλάδα ολοκλήρωσε τον εξοπλισμό ενός μηχανοκίνητου τάγματος πεζικού με Marder που πλέον αξιοποιούνται επιχειρησιακά. Πάντως οι «εθνικά ανησυχούντες» ουδεμία ανησυχία επέδειξαν για θέματα υποστήριξης των οχημάτων, για την παραχώρηση – διαθεσιμότητα πυρομαχικών, προφανώς γιατί το θέμα δεν «πουλάει» και γιατί το «αποτέλεσμα», κατ’ αυτούς, επιτεύχθηκε.
Οι πιέσεις προς τη Γερμανία
Με την έλευση του 2023, ΝΑΤΟ και ΗΠΑ αύξησαν κατακόρυφα τις πιέσεις προς τη Γερμανία για την παραχώρηση σύγχρονου και αξιόπιστου πολεμικού υλικού προς την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων Marder και αρμάτων Leopard 2. Οι Γερμανοί, μέχρι τότε αρνούνταν χωρίς να εκφράζουν τους ουσιαστικούς λόγους της άρνησης. Εκτιμάται ως πιθανή πρώτη αιτία η επιθυμία της μη κλιμάκωσης των επιχειρήσεων στην Ουκρανία. Ως δεύτερη αιτία, μπορεί να ήταν η γερμανική (και όχι μόνο) προσέγγιση περί πτωχής επιχειρησιακής χρήσης του παραχωρούμενου πολεμικού υλικού από τους Ουκρανούς. Άλλωστε αν γινόταν επικοινωνιακή αξιοποίηση από ρωσικής πλευράς και κυκλοφορούσαν φωτογραφίες από κατεστραμμένο γερμανικό πολεμικό υλικό, αυτό θα λειτουργούσε δυσφημιστικά στη παγκόσμια αγορά.
Οι Αμερικανοί είχαν τη δική τους αποστομωτική απάντηση. Στις αρχές Ιανουαρίου 2023, δεσμεύτηκαν να στείλουν στην Ουκρανία εντός της άνοιξης 50 ΤΟΜΑ Bradley και αργότερα και 31 άρματα Abrams Μ1. Λίγους μήνες αργότερα, και μόλις τον Απρίλιο, ανακοίνωσαν ότι ετοιμάζουν για την Ουκρανία και M113. Κατά την ουκρανική αντεπίθεση του Ιουνίου, είδαμε τα Bradley να υπόκεινται σε σημαντικές απώλειες. Αντίστοιχα είδαμε να υπόκεινται σε προσβολές και απώλειες και τα Leopard 2. Αναμένουμε, λοιπόν, με ενδιαφέρον τη συνέχεια.
Στις 4 Αυγούστου όμως, η γερμανική εφημερίδα Die Welt υποστήριζε ότι η γερμανική κυβέρνηση αμέλησε ή «ξέχασε» ή καθυστέρησε να παραδώσει 20 Marder και 100 άρματα Leopard 1 στην Ουκρανία. Το δημοσίευμα θεωρείται έγκυρο, αλλά γεννά εύλογα ερωτήματα με ελληνικό ενδιαφέρον. Γιατί οι «κακοί» και «αναξιόπιστοι» Γερμανοί, προτίμησαν να ολοκληρώσουν τις παραδόσεις των Marder στην Ελλάδα και «κρέμασαν» τους Ουκρανούς; Γιατί οι Γερμανοί δεν είναι συνεπείς με όσο υπόσχονται στους Ουκρανούς;
Τι πραγματικά συμβαίνει
Η Γερμανία δεσμεύτηκε τον Ιανουάριο του 2023 να παραχωρήσει στην Ουκρανία, ει δυνατόν εντός της άνοιξης, 40 Marder. Φυσικά είχε προηγηθεί η συμφωνία με την Ελλάδα και τα 20 πρώτα που εξήλθαν από τις γραμμές εργοστασιακής αξιοποίησης της Rheinmetall, είχαν ήδη παραδοθεί σε εμάς ή θα παραδίδονταν σύντομα. Οπότε συμφωνήθηκε εντός Γερμανίας τα 40 για την Ουκρανία να προέλθουν τόσο από τα αποθέματα του γερμανικού στρατού (20 οχήματα) όσο και από τα αποθέματα της Rheinmetall (τα επόμενα 20). Τα προερχόμενα από το γερμανικό Στρατό επιλέχθηκαν για την ταχεία εργοστασιακή αξιοποίησή τους και πάλι από την Rheinmetall, μιας και δεν βρίσκονταν σε κατάσταση μακράς αποθήκευσης. Πράγματι για τα συγκεκριμένα «δημιουργήθηκε» χρονικό παράθυρο εργασιών αποκατάστασης και προηγήθηκαν της δεύτερης εικοσάδας για την Ελλάδα. Οπότε περί τα τέλη Μαΐου άρχισαν οι παραδόσεις και η εκπαίδευση των Ουκρανών. Αμέσως μετά ακολουθήσαν οι παραδόσεις των υπολοίπων 20 στην Ελλάδα και τώρα «δουλεύονται» τα επόμενα 20 για την Ουκρανία. Επισημαίνεται ότι ο ρυθμός αξιοποίησης από πλευράς Rheinmetall, προσεγγίζει πλέον τα 10 Marder το μήνα (!) και συνεπώς οι Γερμανοί ανταποκρίνονται γρήγορα, στην αυξανόμενη ζήτηση.
Στα τέλη Ιουνίου 2023 ανακοινώθηκε πρόσθετη παραχώρηση Marder στην Ουκρανία. Πρόκειται για 20 επιπλέον οχήματα που θα προέλθουν – και αυτά – από το απόθεμα της Rheinmetall. Αυτή η παραχώρηση ήλθε ως συνέχεια αμερικανικής απόφασης, την ίδια περίοδο, για αποστολή ακόμη 15 Bradley. Ανεπίσημες πληροφορίες αναφέρουν ότι οι Αμερικανοί έχουν αποφασίσει μέχρι τώρα την αποστολή 190 τέτοιων τεθωρακισμένων! Φυσικά το γαϊτανάκι των παραχωρήσεων – παραδόσεων αναμένεται να συνεχιστεί.
Η χαμένη ευκαιρία
Η Ελλάδα άδραξε την ευκαιρία το Μάϊο του 2022 και αντάλλαξε 40 BMP-1 με 40 Marder. Η συμφωνία επιτεύχθηκε σε επίπεδο Έλληνα πρωθυπουργού και Γερμανού καγκελαρίου. Δυστυχώς προκλήθηκαν αναίτια πολλαπλές αντιδράσεις και υπήρξε και πολιτική εκμετάλλευση του θέματος. Σταθερή άποψη μας είναι ότι μετά την άφιξη των πρώτων Marder, την διαπίστωση της καλής τους κατάστασης και της ταχύτητας ανταπόκρισης των Γερμανών, έπρεπε να συνεχίσουμε την ανταλλαγή. Στόχος μας θα έπρεπε να ήταν η απόκτηση τουλάχιστον 123 του τύπου για τoν εξοπλισμό 3 μηχανοκινήτων ταγμάτων πεζικού. Ένας τέτοιος αριθμός, κατ’ ελάχιστον, δικαιολογεί την δημιουργία συστήματος εγχώριας υποστήριξης του Marder.
Ήδη από τα 100 διαθέσιμα από πλευράς Rheinmetall, έχουν απομείνει μόλις 20, αν και διάχυτες πληροφορίες αναφέρουν για μικρό αριθμό επιπλέον. Το σημαντικό είναι ότι για πρώτη φορά αποδεσμεύτηκαν και οχήματα από το γερμανικό Στρατό. Αυτό ίσως θα μπορούσε να συνεχιστεί και να το εκμεταλλευτούμε. Μια νέα γερμανική παραγγελία για πρόσθετα ΤΟΜΑ Puma είναι «προ των πυλών» και ίσως αυτό σηματοδοτεί την απόσυρση επιπλέον Marder. Το ζητούμενο είναι το εάν οι Ουκρανοί θα ικανοποιούνται με τα ελληνικά BMP-1 ή «καλόμαθαν» με Marder, Bradley, CV-90 και ότι άλλο τους στέλνει η Δύση. Ας έχουμε μάτια και αυτιά ανοικτά.
Τα Leopard 1 ως επόμενη ανταλλαγή;
Πάντως το «θηρίο του Πολέμου» στην Ουκρανία, δεν χορταίνει. Τα 100 περίπου Leopard 2 που παραχωρήθηκαν δεν φτάνουν καθώς οι απώλειες είναι μεγάλες. Αυτό υποχρέωσε τη Γερμανία, αλλά και άλλους δυτικούς συμμάχους (Ολλανδία, Δανία κ.λπ.) να αναζητήσουν αποθηκευμένα άρματα της οικογένειας Leopard 1. Μόνο οι Γερμανοί υποσχέθηκαν 100 απ’ αυτά, ενώ έχει υπάρξει δέσμευση προς τους Ουκρανούς, για επιπλέον 100, χρηματοδοτούμενα από τις άλλες χώρες. Τα αποθέματα όμως είναι μετρημένα. Περί τα 100 Leo 1A5 (προερχόμενα από στρατό της Δανίας) τηρούνταν αποθηκευμένα στη Γερμανία από την εταιρεία FFG. Τώρα υφίστανται εσπευσμένη εργοστασιακή αξιοποίηση, τόσο στις εγκαταστάσεις της FFG, όσο και σε εκείνες της κατασκευάστριας KMW και στέλνονται στην Ουκρανία.
Μέχρι σήμερα, έχουν παραδοθεί μόλις 10 άρματα και είναι αυτά που «αναζητά» το δημοσίευμα της Die Welt. Κάποιες δεκάδες, πρώην Βελγικά Leo 1, είναι αποθηκευμένα στο Βέλγιο και έχουν και αυτά δρομολογηθεί για την Ουκρανία. Απομένουν περί τα 100 (ή λιγότερα) πρώην ιταλικά 1A5 που είναι αποθηκευμένα στη Βόρεια Ιταλία, αλλά είναι ιδιοκτησία της Ελβετικής εταιρίας RUAG. Όμως πολύ πρόσφατα, το Ελβετικό κοινοβούλιο δεν ενέκρινε την εξαγωγή τους στην Γερμανία, για να μην μεταφερθούν στην εμπόλεμη Ουκρανία. Οι Ελβετοί τηρούν όπως πάντα την ουδετερότητα…
Συμπέρασμα: Όλοι τώρα κοιτούν προς την Ελλάδα, το μεγαλύτερο χρήστη Leo 1A5 παγκοσμίως. Μήπως πρέπει ν’ αδράξουμε την ευκαιρία, για μια ακόμη εξαιρετικά επωφελή ανταλλαγή;
