Του Αντιστρατήγου ε.α. Δημητρίου Κυριάκου, επίτιμου Διευθυντή ΔΙΤ/ΓΕΣ
Με ιδιαίτερα αρνητική έκπληξη, διαπιστώσαμε ότι το που θα αναπτυχθούν, επιχειρησιακά τα ΤΟΜΑ Marder 1A3, που πρόσφατα παρέλαβε ο Ελληνικός Στρατός, αποτελεί αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης ! Αλήθεια γιατί ένα καθαρά επιχειρησιακό θέμα τυγχάνει αυτής της αντιμετώπισης;
- Ασχολήθηκε ποτέ κανείς πολιτικός στο παρελθόν σε ποιές μονάδες και σε ποιες περιοχές, θα αναπτυχθούν οι διάφοροι τύποι αρμάτων, πχ τα LEO 2HEL, τα LEO2A5, τα LEO1A5, τα Μ 48 Α5 MOLF;
- Ασχολήθηκε κανείς με το που ανεπτύχθησαν τα BMP-1, όταν παρελήφθησαν στις αρχές του δεκαετίας του 90;
- Ασχολήθηκαν με το που ανεπτύχθησαν τα αυτοκινούμενα πυροβόλα PzH 2000, οι πολλαπλοί εκτοξευτές MLRS και οι ΠΕΠ RM 70;
Η απάντηση είναι «όχι βέβαια», γιατί απλά αυτές οι αποφάσεις είναι της αρμοδιότητας των γενικών επιτελείων (ΓΕΣ και ΓΕΕΘΑ) και φυσικά αυτό συμβαίνει και για τις αντίστοιχες αποφάσεις των άλλων δυο κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων (ΠΝ και ΠΑ). Το που θα αναπτυχθούν επιχειρησιακά οι διάφοροι τύποι αεροσκαφών (πχ F-16 Viper) είναι απόφαση του ΓΕΑ και του ΓΕΕΘΑ.
Όμως επειδή το θέμα έλαβε – κακώς – πολιτικές διαστάσεις οφείλουμε να επισημάνουμε τα παρακάτω.
Όταν παρελήφθησαν τα 501 BMP-1 δεν αναπτύχθηκαν στο Θέατρο επιχειρήσεων του Έβρου, με καθαρά επιχειρησιακά κριτήρια. Tο BMP-1 αποτελούσε ένα οπλικό σύστημα που ο Στρατός μας δεν γνώριζε καλά, με διαφορετική φιλοσοφία σχεδίασης και κυρίως με διαφορετικό σύστημα και φιλοσοφία υποστήριξης και έτσι προτιμήθηκε η ανάπτυξη τους στη Κεντρική Μακεδονία και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι τα BMP-1 δεν διατέθηκαν ούτε στις μονάδες και τους σχηματισμούς που αποτελούν τις στρατηγικές εφεδρείες, αλλά διατέθηκαν και σε δευτερεύουσες, επιχειρησιακά, μονάδες του ηπειρωτικού χώρου (π.χ. των πρώην VI (Kιλκίς) και Χ (Σέρρες) Μεραρχιών). Γιατί λοιπόν το μοναδικό ΤΟΜΑ που διέθετε ο Ελληνικός Στρατός και αποκτήθηκε σε πολύ μεγάλους αριθμούς, δεν αναπτύχθηκε στη Θράκη ή δεν διατέθηκε σε μονάδες των στρατηγικών εφεδρειών της Κεντρικής Μακεδονίας; Προφανώς η τότε στρατιωτική ηγεσία ήξερε τους λόγους.
Τη δεκαετία του ’90, η Τουρκία υλοποιούσε ένα μαζικό πρόγραμμα συμπαραγωγής ΤΟΜΠ- ΤΟΜΑ που μεταξύ των άλλων περιλάμβανε και 650 Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης, τύπου AIFV, με πυργίσκο ενός ανδρός και πυροβόλο 25 mm. Το σύνολο σχεδόν των νέων ΤΟΜΑ αναπτύχθηκε στην Ανατολική Θράκη. Ο δε Ελληνικός Στρατός αναζητούσε το επιχειρησιακό αντίδοτό τους, αλλά ουδέποτε τέθηκε θέμα ανάπτυξης των BMP-1 και έτσι τα αξιόπιστα αλλά ανεπαρκώς θωρακισμένα και εξοπλισμένα ΤΟΜΠ Μ 1113, συνεχίζουν μέχρι σήμερα να εξοπλίζουν το σύνολο των μονάδων Πεζικού του ηπειρωτικού χώρου.
Σύγκριση με το Τουρκικό ΤΟΜΑ
Το Marder κατασκευάστηκε και εισήλθε μαζικά σε χρήση, στο πρώην Δυτικογερμανικό στρατό, μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου. Εισήλθε σε χρήση στις αρχές της δεκαετίας του 1970 προκειμένου να αντιμετωπίσει το σοβιετικό ΤΟΜΑ ΒΜΡ-1, που άρχισε να χρησιμοποιείται από τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Συνεπώς το Marder αποτέλεσε αρχικά το «αντίδοτο» για το BMP-1 και στη συνέχεια, από τα τέλη δεκαετίας του 1980, αναβαθμίστηκε για να αντιμετωπίζει με επάρκεια το νέα σοβιετικά BMP-2, τα πρώτα ΤΟΜΑ, παγκοσμίως, που έφεραν πυροβόλο 30 mm.
Έτσι το Marder αναβαθμίστηκε προκειμένου να μπορεί να «αντέχει» πλήγματα πυροβόλου 30 mm αλλά και να μπορεί να καταστρέφει τα ΒΜΡ-2 ημέρα και νύκτα. Η αναβάθμιση του γερμανικών ΤΟΜΑ στο επίπεδο Marder 1Α3 ολοκληρώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η αναβαθμισμένη έκδοση εξελίχθηκε για να ανταποκρίνεται σε μαζικές συγκρούσεις μηχανοκινήτων και τεθωρακισμένων δυνάμεων και ενσωματώνει τις ανάλογες τεχνολογίες που του επιτρέπουν να επιβιώνει και να νικά στο συμβατικό πεδίο της μάχης. Στο θέατρο της Θράκης, το Marder θα αντιπαρατεθεί με το τουρκικό ΤΟΜΑ AIFV.
Στο τομέα της επιβιωσιμότητας, το Marder 1 Α3 είναι σήμερα και το βαρύτερα θωρακισμένο ΤΟΜΑ της Δύσης, κατασκευασμένο από χάλυβα υψηλής σκληρότητας. Το μόνο ΤΟΜΑ που το ξεπερνά σε προστασία, είναι ο «διάδοχός» του, το PUMA και μόνον όταν φέρει το τρίτο και βαρύτερο επίπεδο βαθμιδωτής θωράκισης (level C) που «ανεβάζει» το βάρος μάχης στους 41 τόνους. Το Marder 1A3 παρέχει προστασία κατά διατρητικών βλημάτων 30 mm στο εμπρόσθιο τόξο ± 30 μοιρών. Παρέχει επίσης περιμετρική προστασία από διατρητικά βλήματα 0,50” (12,7 mm) καθώς και από θραύσματα βλημάτων πυροβολικού 155 mm. Αξιοσημείωτη είναι παρεχόμενη προστασία της οροφής του. Το ΤΟΜΑ διαθέτει πρόσθετο στρώμα θωράκισης που προστατεύει από τη διάτρηση από βομβίδια που διασπείρονται από τα βομβιδοφόρα βλήματα πυροβολικού και από αεροπορικές βόμβες, περιλήπτες βομβιδίων (cluster bombs).
Μία ακόμη σημαντική τεχνολογική καινοτομία της έκδοσης Marder 1A3 αφορά την διαχείριση του θερμικού ίχνους του οχήματος. Ο αέρας ψύξης του κινητήρα αναρροφείται μέσα από τη διπλή στρώση της θωράκισης. Έτσι προκαλείται μια συνεχή ροή ψυχρού αέρα, με αποτέλεσμα να ψύχει το εξωτερικό του σκάφους και να διατηρεί χαμηλό το θερμικό ίχνος του εμπρόσθιου μέρους του ΤΟΜΑ.
Το Τουρκικό ΤΟΜΑ AIFV είναι κατασκευασμένο από κράμα αλουμινίου. Παρέχει προστασία, στο εμπρόσθιο τόξο, από διατρητικά βλήματα (AP) 14,5 mm (τυπικό διαμέτρημα βαρέως πολυβόλου σοβιετικής προέλευσης) και στα πλάγια από διατρητικές βολίδες 7,62 mm. Το σκάφος προστατεύει από θραύσματα βλημάτων 155 mm, αλλά δεν διαθέτει προστασία οροφής.
Στο τομέα της φονικότητας (lethality) το Marder υπερέχει, εκ σχεδιασμού. Διαθέτει πύργο 2 ανδρών (αρχηγός πληρώματος και πυροβολητής) έναντι πύργου ενός ανδρός (μόνον ο πυροβολητής) του αντιπάλου του. Στο Τουρκικό AIFV η θέση του αρχηγού πληρώματος βρίσκεται πίσω από τον οδηγό και στο αριστερό του πυργίσκου του πυροβολητή. O δε όγκος του πύργου στερεί τη παρατήρηση σε τόξο που ξεπερνά τις 120 μοίρες. Η θέση του αρχηγού δεν παρέχει δυνατότητα παρατήρησης στόχων με μεγέθυνση και δυνατότητα νυκτερινής παρατήρησης. Στο Marder o αρχηγός πληρώματος διαθέτει σκοπευτικό περισκόπιο ημέρας τύπου PERI Z11 A1 που του παρέχει μεγέθυνση 6Χ σε στενό πεδίο και 2Χ σε ευρύ πεδίο.
Το σημαντικότερο πλεονέκτημα των Marder 1Α3 που παραχωρήθηκαν, είναι ότι ο πυροβολητής διαθέτει θερμικό περισκόπιο τρίτης γενιάς, τελευταίας τεχνολογίας, τύπου Saphir 2,6 Mk. Αυτό πρακτικά σημαίνει βελτιωμένη απόδοση εντοπισμού, αναγνώρισης και ταυτοποίησης στόχων της τάξης του 30% περίπου, σε σύγκριση με τα τουρκικά ΤΟΜΑ.
Η συμφωνία ανταλλαγής BMP-1 με Marder δεν περιλαμβάνει τη παραχώρηση αντιαρματικών εκτοξευτών MILAN. Ωστόσο, στο Marder 1Α3 προσαρμόζεται εύκολα, ο προσθαφαιρούμενος αντιαρματικός εκτοξευτής MILAN. Κάθε μηχανοκίνητο τάγμα διαθέτει 6 εκτοξευτές MILAN που φέρονται επί απλών (μη θωρακισμένων) οχημάτων Mercedes 240 GD. Οι διατιθέμενοι εκτοξευτές MILAN μπορούν εύκολα να προσαρμοστούν επί των νέων ΤΟΜΑ. Έτσι κάθε μηχανοκίνητος λόχος θα μπορεί να διαθέτει 2 εκτοξευτές MILAN επί Marder, εξοικονομώντας προσωπικό και οχήματα.
Το πυροβόλο 20 mm τύπου Rh 2002, επιτυγχάνει ρυθμό βολής 1.030 βλημάτων ανά λεπτό και χρησιμοποιεί 2 τύπους πυρομαχικών. Τα DM 63 APDS-T (Armor Piercing Discarding Sabot – Tracer: Διατρητικά Θώρακα, Απορριπτομένου Κελύφους με Τροχιοδείκτη), βάλλονται με ταχύτητα 1.150 μ/δ και επιτυγχάνουν μέγιστη διάτρηση 60 mm σε χάλυβα RHA. (35 χιλ. RHA στα 1.000 μ.). Τα DM 81 ΗΕΙ-T (High Explosive Incendiary – Tracer: Υψηλής Εκρηκτικότητας Εμπρηστικά με Τροχιοδείκτη), βάλλονται με μέγιστη ταχύτητα 1.100 μ/δ και επιτυγχάνουν μέγιστη διάτρηση 20 mm σε χάλυβα RHA. Το σύστημα γέμισης του πυροβόλου δέχεται 2 τύπους πυρομαχικών και είναι χωρητικότητας 510 βλημάτων. Το όχημα διαθέτει χώρο για την αποθήκευση 750 επιπλέον βλημάτων.
Το πυροβόλο των 20 χιλ. διατρυπά εύκολα, στα 1.000 m, την εμπρόσθια θωράκιση του ΤΟΜΑ AIFV, αλλά και τη πλάγια θωράκιση του σκάφους άρματος LEO 1! Τα αποτελέσματα της προσβολής πολλαπλασιάζονται λόγω της ιδιαίτερα μεγάλης ταχυβολίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μια ριπή 5 έως 10 βλημάτων εύστοχης βολής, προσκρούει σε κύκλο μικρής ακτίνας, προκαλώντας τη κατάρρευση του θώρακα στη συγκεκριμένη περιοχή.
Το συζυγές πολυβόλο 7,62 mm τύπου MG 3, φέρεται σε βάση με θήκη εξωτερικά του πύργου. Η χωρητικότητα σε ταινίες φυσιγγίων, ετοίμων προς χρήση, ανέρχεται σε 510 ενώ άλλα 1.250 φυσίγγια σε ταινίες, αποθηκεύονται επί του ΤΟΜΑ.
Ο αντιαρματικός εκτοξευτής MILAN, φέρεται προαιρετικά εξωτερικά του πύργου διπλά και δεξιά της θυρίδας του αρχηγού πληρώματος. Για να χρησιμοποιηθεί ο εκτοξευτής, πρέπει ο αρχηγός να ανοίξει τη θυρίδα και σκοπεύσει μέσα από το σκοπευτικό του εκτοξευτή MILAN. Το Marder διαθέτει χώρο αποθήκευσης 4 αντιαρματικών βλημάτων καθώς και θέση μεταφοράς της θερμικής διόπτρας MIRA, με την οποία ο αρχηγός παρατηρεί και προσβάλλει στόχο κατά τη διάρκεια της νύκτας.
Το βάρος μάχης του τουρκικού ΤΟΜΑ ανέρχεται σε 13,7 τόνους και η ισχύς του κινητήρα σε 300 ίππους. Αυτό δίδει μια θεωρητική αναλογία ισχύος – βάρους 21,8 ίππων ανά τόνο. Το Marder 1Α3, έχει βάρος μάχης 33,5 τόνους και διαθέτει κινητήρα ιπποδύναμης 600 ίππων. Αυτό πρακτικά σημαίνει αναλογία ισχύος – βάρους 17,9 ίππων ανά τόνο. Οπότε το Τουρκικό ΤΟΜΑ υπερτερεί σε ευκινησία. Αυτό όμως είναι θεωρητικό, γιατί μια σειρά από άλλες επιδόσεις περιορίζουν την ευκινησία του. Το Marder διέρχεται τάφρο εύρους 2,5 m, ξεπερνά κάθετο εμπόδιο 1 m και διέρχεται μέσα από υδάτινο κώλυμα βάθους 2 m Το τουρκικό ΤΟΜΑ διέρχεται τάφρο εύρους 1,83 m, κάθετο εμπόδιο 0,74 m και πλέει μέσα σε υδάτινο κώλυμα με ταχύτητα 6,3 χλμ/ώρα.
Οι παραπάνω επιδόσεις του τουρκικού ΤΟΜΑ περιορίζουν αρκετά την ευκινησία του. Τα άρματα LEO 2 (A4 και HEL) διέρχονται τάφρο εύρους 3 m, ξεπερνούν κάθετο εμπόδιο 1,1 m και διέρχεται μέσα από υδάτινο κώλυμα βάθους 2,25 m. Συνεπώς τα ΤΟΜΑ Marder μπορoύν πάντα να ακολουθούν τα άρματα μάχης LEO 2, αφού δύνανται να ξεπερνούν τα συνήθη εμπόδια που αναμένονται στο πεδίο της μάχης.
Ο Γερμανικός Στρατός διατηρεί σε χρήση το επιτυχημένο δίδυμο ΤΟΜΑ Marder και άρμα LEO 2, πάνω από 30 χρόνια. Το 2002 ξεκίνησε η σχεδίαση – ανάπτυξη ενός νέου ΤΟΜΑ (επόμενης γενιάς) με το όνομα Puma από τη κοινοπραξία PSM (Projekt System & Management GmbH) που ανήκει κατά 50% στην Rheinmetall και κατά το υπόλοιπο 50% στην Krauss-Maffei Wegmann (ΚΜW). Το Νοέμβριο του 2007 τέθηκε η πρώτη παραγγελία, για 405 νέα PUMA. Το 2012, ο αριθμός περιορίστηκε σε 350 PUMA. Τα πρώτα οχήματα παρελήφθησαν το 2015 και οι παραδόσεις ολοκληρώθηκαν το 2021. Οι μεγάλες καθυστερήσεις, αλλά και η εξέλιξη της τεχνολογίας «υποχρέωσαν», το 2017, στην υπογραφή συμβάσεων για την αναβάθμιση 40 Puma. Τον Ιούλιο του 2019, υπογράφηκε μια ακόμη σύμβαση, ύψους 1,19 δις ευρώ, για την αναβάθμιση 154 Puma.
Οι γερμανοί έχουν ήδη ανακοινώσει, από το 2019, την πρόθεση απόκτησης 210 επιπλέον Puma για την απόσυρση των Marder. Όμως το πρόγραμμα των Puma συνεχίζεται με αρκετά προβλήματα και υπερβάσεις κόστους και αυτό αναγκάζει το γερμανικό στρατό να διατηρεί 259 οχήματα σε ενέργεια που εκτιμάται ότι θα διατηρηθούν σε υπηρεσία μέχρι το 2030.
Tα 2.100 Marder που είχε αποκτήσει ο γερμανικός στρατός τη δεκαετία του 70, αναβαθμίστηκαν τη δεκαετία του 90, στην έκδοση Marder 1A3. Τη διετία 2003 – 2004, 74 απ’ αυτά, αναβαθμίστηκαν στην έκδοση 1A5 και απέκτησαν σοβαρή αντιναρκική προστασία. Από το 2010, 35 Marder 1A5, μεταξύ των οποίων και 25 που αναπτύχτηκαν στο Αφγανιστάν, αναβαθμίστηκαν στην έκδοση 1Α5Α1 που περιλάμβανε μονάδα κλιματισμού, παρεμβολέα για αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς (IED) και πολυφασματικά δίκτυα παραλλαγής. Στο τέλος του 2013 και μετά την επιστροφή τους στη Γερμανία, αυτά τα οχήματα δέχθηκαν επιπλέον θώρακα στις θυρίδες οροφής, νέα διαμερίσματα αποθήκευσης ειδών του προσωπικού εσωτερικά και εξωτερικά, σύστημα πυρόσβεσης στο εξωτερικό του οχήματος και νέο σύστημα παρατήρησης οδηγού ημέρα και νύκτα, τύπου SPECTUS, για εμπροσθοπορεία και οπισθοπορεία.
Το Δεκέμβριο του 2019, ανακοινώθηκε η παράταση της επιχειρησιακή χρήσης των Marder 1A5 και 1Α5Α1 και η αναβάθμιση τους. Συγκεκριμένα τοποθετήθηκε νέο συγκρότημα ισχύος με κινητήρα 768 ίππων της Liebherr τύπου D 956, νέο κιβώτιο μετάδοσης της Renk AG τύπου HSWL 194B και νέες ακραίες μεταδόσεις. Το παλιό θερμικό περισκόπιο του πυροβολητή αντικαταστάθηκε με νέο 3ης γενιάς τύπου Saphir 2.6 Mk της Rheinmetall Electronics. Η δε αντικατάσταση των θερμικών περισκοπίων εφαρμόστηκε τελικά σε 244 οχήματα!
Το Μάρτιο του 2021, με νέο συμβόλαιο ύψους 88 εκ, ευρώ, αποκτήθηκε η δυνατότητα βολής αντιαρματικών βλημάτων MELLS (αντί των MILAN). To MELLS βασίζεται στο Ισραηλινό SPIKE και έχει βεληνεκές 3 ή 4 χλμ (Spike LR, Long Range). Το συνολικό μεικτό βάρος του αναβαθμισμένου Marder 1A5A1 ανέρχεται σε 38,5 τόνους και η κλάση του οχήματος έχει ανέλθει στους 42 τόνους!
Συνεπώς ο Ελληνικός Στρατός απέκτησε ένα ΤΟΜΑ που θα συνεχίσει να βρίσκεται μαζικά σε χρήση στη χώρα παραγωγής του (τουλάχιστον μέχρι το 2030). Ταυτόχρονα, ο Γερμανικός στόλος των Marder συνεχώς αναβαθίζεται.
Επιπλέον ο Ελληνικός Στρατός προσδοκά, βάσιμα, να αποκτήσει επιπλέον Marder, τόσο αυτά που διατηρεί σε χρήση ο Γερμανικός Στρατός, όσο και αυτά που διαθέτει η κατασκευάστρια εταιρεία Rheinmetall. Η τελευταία έχει γνωστοποιήσει στη γερμανική διεύθυνση εξοπλισμών (BAAINBw) ότι 100 απ’ αυτά μπορούν καταστούν διαθέσιμα για άλλον χρήστη. Όμως τα 40 ήδη απέκτησαν νέο ιδιοκτήτη -εμάς- όντας σε άριστη κατάσταση, πλήρως εργοστασιακά συντηρημένα.
Στο χέρι μας είναι ν’ αδράξουμε την ευκαιρία και για τα υπόλοιπα 60 (σε πρώτο χρόνο) και τα εν χρήσει στο Γερμανικό Στρατό (σε δεύτερο χρόνο). Αυτό προϋποθέτει όμως να αποφευχθούν οι πολιτικές κοκορομαχίες και μάλιστα σε εποχές που ο κακός γείτονας μας απειλεί με «νυκτερινό αιφνιδιασμό»…
