Spitfire MJ755: Το πετάμε ή το κοιτάμε;  

Ελληνικό Spitfire στον αέρα! Ο ενθουσιασμός που νιώσαμε στο άκουσμα της είδησης έγινε ρίγος συγκίνησης όταν το είδαμε να πετά στο βίντεο. Κι ακόμη δεν ήλθε καν στην Ελλάδα! Το όνειρο πολλών, να ακούσουν από κοντά τον ήχο ενός Merlin σε full throttle, φαντάζει πιο κοντά στην πραγματικότητα όσο ποτέ. Όμως όπως λέει ένα ρητό, η πραγματικότητα είναι σκληρή ερωμένη.
Τα warbirds, όπως χαρακτηρίζονται τα ιστορικά πολεμικά αεροσκάφη, είναι σαν σπάνια κοσμήματα. Το ίδιο εντυπωσιακά και εξίσου ή και περισσότερο ακριβά. Στην αγορά ένα ανακατασκευασμένο Spitfire σε πτήσιμη κατάσταση μπορεί να φτάσει άνετα τα 3 εκατ. δολάρια. Το θέμα είναι πόσο πρόθυμοι είμαστε να διακινδυνεύσουμε ένα σπάνιο κειμήλιο όπως το ‘MJ755’ για να το δούμε απλώς να κάνει διελεύσεις;
«Τα αεροπλάνα είναι για να βρίσκονται στον αέρα» θα πουν πολλοί. Οι πιο συγκρατημένοι θα θυμίσουν ότι η πτήση κρύβει εξ ορισμού αναπάντεχους κινδύνους, ιδίως για αεροπλάνα μιας κάποιας ηλικίας. Δεν είναι η πρώτη φορά που το δίλημμα «να το πετάμε ή να το κοιτάμε» βασανίζει τους φίλους της Αεροπορίας. Ας δούμε τα υπέρ και τα κατά.

Keep ’em Flying! Τα ιστορικά αεροσκάφη σε πτήσιμη κατάσταση είναι ιστορία που βλέπεις, ακούς και… μυρίζεις. Κανένα μάθημα Ιστορίας δεν είναι τόσο ζωντανό. Σίγουρη ατραξιόν στα air shows όπου εμφανίζονται, μαζεύουν πλήθη και τους κάνουν να ξεχνούν το εισιτήριο που πλήρωσαν. Ξέρω κάποιους που θα πήγαιναν ως την Τανάγρα… περπατώντας (σαν τάμα) για να δουν ένα Spitfire και δη με ελληνικά διακριτικά να σπαθίζει τον ουρανό.
Η ιστορία της Ελληνικής Αεροπορίας και οι θυσίες των ανθρώπων της παύουν να είναι μερικές παράγραφοι σε κάποια βιβλία. Αυτή εδώ είναι τόσο αληθινή που φτύνει φωτιές –κυριολεκτικά. Φαντάζεστε καλύτερο εργαλείο προσέλκυσης νέων στην Π.Α από ένα αεροπλάνο-θρύλο σαν το Spitfire; Εκτός του F-16 της Ομάδας Αεροπορικών Επιδείξεων «Ζεύς» δηλαδή.
Είστε εντελώς τρελλοί; «Θα ρισκάρετε ένα τόσο σπάνιο αεροσκάφος για μερικές περαντζάδες;» είναι ο αντίλογος. Οι σώφρονες φρίττουν στο ενδεχόμενο έκθεσης του μοναδικού αεροπλάνου του τύπου της Π.Α στον κίνδυνο ενός πιθανού ατυχήματος. Τα περιστατικά όπου άψογα συντηρημένα warbirds έγιναν άμορφα σίδερα μετά την συντριβή τους ή στην καλύτερη περίπτωση χρειάσθηκαν τεράστια ποσά για να επισκευαστούν, είναι η δυσάρεστη υπενθύμιση γιατί τα ασφάλιστρα τέτοιων αεροσκαφών είναι τερατώδη. Γιατί υπάρχει κίνδυνος.
Καλύτερα να είναι στο Μουσείο, όπως το SB2C-5 Helldiver –ένα από τα μόλις πέντε που σώζονται σήμερα στον κόσμο– τονίζουν. «Εάν έχεις λιγότερα αεροσκάφη ενός τύπου από τα δάχτυλα του ενός χεριού σου, τότε είναι ώρα να τα καθηλώσεις» λέει ο γνωστός ιστορικός David W. Menard, με θητεία στο Μουσείο της USAF. Αντίθετα με ότι συμβαίνει στις ΗΠΑ, το ‘MJ755’ δεν ανήκει σε ιδιωτικό φορέα ή σε κάποιον aviation enthusiast με αγάπη για τα αεροπλάνα και (πολλά) χρήματα για να ρισκάρει αλλά στην Πολεμική Αεροπορία.

Κάλλιο αργά παρά ποτέ… Δίχως συζήτηση, η ανακατασκευή του μοναδικού ελληνικού Spitfire έπρεπε να γίνει. Το να μένει διαλυμένο στα εξ ων συνετέθη σε σκονισμένα ράφια «ντέξιον» του ΚΕΑ αδικούσε όχι μόνο το αεροπλάνο αλλά και την ίδια την Π.Α. Ναι, το κόστος αποκατάστασης ενός σπάνιου warbird σε πλόϊμη κατάσταση φέρνει ζάλη, το ίδιο και η σκέψη ότι πετώντας ρισκάρει. Όχι λιγότερο από άλλα αεροπλάνα, επισημαίνουν χειριστές B-17, Mustang, Spitfire και άλλων αεροπορικών θρύλων.
Ο μόνος σίγουρος τρόπος για να αποφύγει κανείς κάτι είναι να μην κάνει τίποτα. Όμως έτσι το Spitfire θα ήταν ακόμη σε μορφή συναρμολογούμενου στο ράφι. Πόσο ασφαλή είναι αεροπλάνα που μετρούν επτά και πλέον δεκαετίες; Αναλογιστείτε πώς έφθασαν έως αυτήν την ηλικία, απαντούν οι υποστηρικτές της άποψης «τα αεροπλάνα είναι για να πετούν». Σωστά συντηρημένα και με κατάλληλα εκπαιδευμένους πιλότους τα warbirds μπορούν, σύμφωνα με την αμερικανική FAA, να έχουν ένα «αποδεκτό επίπεδο ασφαλείας». Όπως ισχύει για όλα τα αεροσκάφη.
Αξίζει τελικά το ρίσκο; Το Spitfire Mk.IXc (MJ755) που βρέθηκε στις 19 Ιανουαρίου 2020 ξανά στον αέρα για πρώτη φορά μετά το 1953 είναι ένα από τα 77 μαχητικά του τύπου που δόθηκαν στην Ελληνική Βασιλική Αεροπορία. Κατασκευασμένο στο εργοστάσιο-δορυφόρο της Supermarine στο Castle Bromwich γύρω στα τέλη του 1943, συμμετείχε με την 43^η Μοίρα της RAF στην Επιχείρηση Dragoon παρέχοντας τον Αύγουστο του ’44 εναέρια κάλυψη στις Συμμαχικές δυνάμεις στην νότια Γαλλία. Με συνεχείς μετασταθμεύσεις σε προκεχωρημένα αεροδρόμια, τον Οκτώβριο του ιδίου έτους η Μοίρα έφθασε μέχρι την Ιταλία και το τέλος του πολέμου την βρήκε τον Μάϊο του ’45 στο Klagenfurt της Αυστρίας.

Tο συγκεκριμένο Spitfire LF.IX (c/n CBAX-IX-1285) έφθασε στην Ελλάδα στις 27 Φεβρουαρίου 1947 και τον Απρίλιο εντάχθηκε στην 335 Μοίρα Διώξεως η οποία επιχειρούσε τότε από το Σέδες. Το 1949 βρήκε το ‘MJ755’ στην Σχολή Αεροπορίας στο Τατόϊ ως εκπαιδευτικό ενώ το 1950 κατά την διάρκεια γενικής επιθεώρησης/επισκευής στο Κρατικό Εργοστάσιο Αεροπλάνων τροποποιήθηκε να φέρει δύο φωτομηχανές για την εκτέλεση αναγνωριστικών αποστολών.
Η τελευταία φορά που πέταξε ήταν στις 8 Σεπτεμβρίου 1953. Έκτοτε τέθηκε σε εναπόθεση στο Ελληνικό, απ’ όπου μεταφέρθηκε στο Τατόϊ και αργότερα στον προαύλιο χώρο του Πολεμικού Μουσείου της Αθήνας πριν επιστρέψει και πάλι στην αεροπορική βάση Δεκελείας για να εκτεθεί στο Μουσείο της Π.Α. Το 2008 το Μουσείο το αποσυναρμολόγησε προκειμένου να το καταστήσει πτήσιμο αλλά το κόστος αποδείχθηκε μεγάλο. Μήπως το να πετά όμως το κάνει μεγαλύτερο; Το debate συνεχίζεται.
Αλέξανδρος Θεολόγου