Του Κωνσταντίνου Τσινταράκη, Σμηναγού ε.α., αποφοίτου ΣΤΥΑ, κάτοχου πτυχίου Οργάνωσης & Διοίκησης Επιχειρήσεων καθώς και μεταπτυχιακού στα Οικονομικά των Επιχειρήσεων
Το περιβόητο αμερικάνικο μοντέλο υπαξιωματικών, που συχνά προβάλλεται από κάποιους, συνίσταται στην ύπαρξη ενός ξεχωριστού και αυτοδιοικούμενου Σώματος. Οι υπαξιωματικοί σε αυτό προάγονται μετά από διαρκείς εκπαιδεύσεις και με διάφορα αυστηρά κριτήρια και όχι μόνο με το χρόνο παραμονής τους στο βαθμό, ενώ κανονικά δεν γίνονται αξιωματικοί. Με κάποιες διαφορές το μοντέλο ίσχυε από παλιά και στις βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις, καθώς και σε αυτές της κοινοπολιτείας, ενώ οι τροποποιήσεις που έγιναν τη δεκαετία του ’90 το έκαναν να μοιάζει ακόμα περισσότερο με το αμερικάνικο, με κύρια διαφορά ότι ο καταληκτικός βαθμός στους Αμερικανούς είναι ο Αρχιλοχίας (και ο αντίστοιχος σε κάθε κλάδο), ενώ στους Βρετανούς ο Ανθυπασπιστής.
[Σημείωση: Να μην συγχέεται με του Ανθυπασπιστές που έχουν κάποιοι κλάδοι των ΕΔ των ΗΠΑ όπως ο Στρατός. Αυτοί είναι συνήθως ειδικοί σε έναν συγκεκριμένο τεχνικό τομέα, ή πιλότοι ελικοπτέρων με μακρά υπηρεσία στο αντικείμενο που ένας κανονικός αξιωματικός λόγω καριέρας δεν θα μπορούσε να παραμείνει. Προέρχονται από ειδική σχολή, είναι ξεχωριστή κατηγορία που δεν ανήκει ούτε στους υπαξιωματικούς (enlisted) ούτε στους αξιωματικούς. Στη πολεμική αεροπορία (USAF) ο βαθμός αυτός έχει καταργηθεί εδώ και δεκαετίες.]
Το μοντέλο αυτό κατά καιρούς προτείνεται να ισχύσει και στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις σε μια προσπάθεια αποσυμφόρησης του σώματος των αξιωματικών. Τα χαμηλόβαθμα όμως στελέχη έχουν τη διαίσθηση ότι το θέμα υποκινείται από κρυφή ατζέντα συντεχνιακών συμφερόντων, ενώ η ιδιαίτερα αρνητική στάση που υπάρχει για μια τέτοια αλλαγή εκ μέρους των απόστρατων αξιωματικών εξ υπαξιωματικών, προέρχεται από τη πείρα τους ότι στη πράξη, το πιθανότερο είναι να εφαρμοσθεί ένα πλήρως «ελληνοποιημένο» και δραματικά σε βάρος των σημερινών υπαξιωματικών μοντέλο.
Για την ιστορία, η ιεραρχική εξέλιξη των υπαξιωματικών, καθώς και το αν αυτοί πρέπει να προάγονται σε αξιωματικούς είναι ένα ζήτημα που από πολύ παλιά (κίνημα στου Γουδή) απασχολούσε το στράτευμα, προκαλώντας ακόμα και προστριβές στο προσωπικό. Το άρθρο αυτό σκοπό έχει να ξεκαθαρίσει κάποια κρίσιμα σημεία του μοντέλου και να προτείνει για τη σωστή εφαρμογή του. Εκτιμώντας ότι πρέπει πρώτα από όλα να γίνουν πιστευτές οι καλές προθέσεις, αν πράγματι υπάρχουν, ώστε η πιθανή εφαρμογή του να τύχει υποστήριξης από όλα τα στελέχη.
Ξεκινώντας λοιπόν να επισημάνουμε ότι στο μοντέλο που συζητάμε δεν ισχύει η γνωστή τυπική ιεραρχική πυραμίδα, αλλά μια μορφή δυαδικής εξουσίας και μια παράλληλη επετηρίδα μεταξύ αξιωματικών και υπαξιωματικών. Αυτό που κάνει το μοντέλο τόσο επιτυχημένο είναι ότι οι αρχαίοι υπαξιωματικοί, ή Ανθυπασπιστές (στο αμερικάνικο, ή στη βρετανική παραλλαγή του), λειτουργούν ως ηγέτες και είναι φορείς πραγματικής εξουσίας. Για λόγους κύρους και σεβασμού προσφωνούνται «Chief», κατά αντιστοιχία του «Sir» για τους αξιωματικούς.
Στα οργανογράμματα κάτω και δίπλα από τους διοικητές υπάρχει πάντα ένας αρχαίος υπαξιωματικός ή Ανθυπασπιστής και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διοίκησης. Οι τελευταίοι λειτουργούν ως προέκταση της εξουσίας του άμεσα προϊστάμενού τους, ενώ αναφέρονται αποκλειστικά σε αυτόν και όχι σε άλλους αξιωματικούς τυπικά μόνο ανώτερους από τους ίδιους. Ο αρχηγός των υπαξιωματικών σε κάθε κλάδο είναι σύμβουλος του αντίστοιχου αρχηγού και του υπουργού Άμυνας για θέματα υπαξιωματικών και κατέχει θέση στο αντίστοιχο ολιγομελές ανώτατο συμβούλιο.
[Σημείωση: Εντύπωση προκαλεί ο μεγάλος αριθμός μελών των ανώτατων συμβουλίων κάθε κλάδου στη χώρα μας. Για παράδειγμα, το Ανώτατο Αεροπορικό Συμβούλιο (ΑΑΣ) της ΠΑ αποτελείται από 23 αξιωματικούς των βαθμών Αντιπτεράρχου και Υποπτεράρχου. Σε αντιδιαστολή, στη μεγαλύτερη RAF ως “Senior Commanders” θεωρούνται μόνο 12 άτομα: 9 αξιωματικοί των βαθμών Πτεράρχου έως και Ταξιάρχου, 1 Ανθυπασπιστής και 2 μη στρατιωτικοί. Το “Air Force Board” αποτελείται και αυτό από 12 άτομα, αλλά τα μισά είναι μέλη της κυβέρνησης και τα υπόλοιπα μισά μέλη της ηγεσίας της RAF με σύνθεση αναλόγως του θέματος.]
Διευκρινίζεται ότι, τα καθήκοντα τους δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με του υπασπιστή και μοιάζουν με αυτά ενός «manager». Τα θέματα της εκπαίδευσης, πειθαρχίας και γενικά της διαχείρισης των υπαξιωματικών, καθώς και η επίλυση των καθημερινών προβλημάτων μιας μονάδας ή ενός ολόκληρου Κλάδου είναι η αρμοδιότητά τους. Επίσης συχνά, λόγω συσσωρευμένης εμπειρίας, γίνονται μέντορες για τους κατώτερους αξιωματικούς.
Για την τη χώρα μας, αν εφαρμοστεί το αμερικάνικο μοντέλο, κρίνεται απαραίτητο να διατηρηθούν οι Ανώτερες Στρατιωτικές Σχολές Υπαξιωματικών (ΑΣΣΥ), προσφέροντας όμως τμηματικά την εκπαίδευση. Εκτός από τους κανονικούς εισακτέους μέσω των Πανελλαδικών, στις σχολές αυτές θα πρέπει να εισάγονται -για να ομογενοποιείται το σώμα- και οι διάφοροι εθελοντές που μετά την παρέλευση πενταετίας επιθυμούν να παραμείνουν και φυσικά αφού πετύχουν σε εξετάσεις.
Μετά την αρχική εκπαίδευση που θα πρέπει να είναι μικρότερη σε διάρκεια (δύο έτη όπως παλαιότερα, αντί για τρία), να φοιτούν ξανά σε αυτές δύο φορές (ένα εξάμηνο) ανά δεκαετία περίπου υπηρεσίας, όσοι αξιοκρατικά προάγονται μόνο, προσαρμόζοντας το πρόγραμμα σπουδών στα καθήκοντά που θα αναλαμβάνουν λόγω βαθμού. Ιδιαίτερα στο δεύτερο επιπρόσθετο εξάμηνο θα πρέπει να δοθεί έμφαση σε μαθήματα μάνατζμεντ και ηγεσίας. Πανεπιστημιακά πτυχία και μεταπτυχιακοί τίτλοι θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη για τις προαγωγές των τελευταίων βαθμών.
Επίσης προτείνεται το σώμα να έχει τρείς κατηγορίες, με τρείς βαθμίδες σε κάθε κατηγορία. Σύνολο εννέα βαθμοί: Εθελοντές και έφεδροι βαθμοφόροι στην πρώτη μετά από ολιγόμηνη κοινή εκπαίδευση, υπαξιωματικοί απόφοιτοι των ΑΣΣΥ στη δεύτερη και Ανθυπασπιστές στην τρίτη που θα αποφοιτούν από τη Σχολή Πολέμου. Ενώ για όσους μόνο φτάνουν στο καταληκτικό βαθμό του Ανθυπασπιστή Ά θα απαιτείται επιπρόσθετα και η φοίτηση στην ΑΔΙΣΠΟ (έστω εξ αποστάσεως). Στους Ανθυπασπιστές να απονέμονται ξίφη και βάση πρωτοκόλλου ο πρώτος να ισοδυναμεί με κατώτερο αξιωματικό, ο δεύτερος με ανώτερο και ο τρίτος με ανώτατο. Αυτονόητο είναι ότι κάθε κατηγορία του σώματος πρέπει να έχει σαφείς ρόλους ώστε να μην δημιουργείτε πνεύμα ισοπέδωσης, όπως συμβαίνει τώρα, αλλά υπερηφάνειας και προσωπικής καταξίωσης.
Για αυτούς που αποκτούν πανεπιστημιακά πτυχία θα υπάρχει εξαίρεση, όπως συμβαίνει στις αμερικάνικες και τις βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις, να έχουν την επιλογή να μετατάσσονται στο σώμα των αξιωματικών, στη μέση περίπου της καριέρας τους (14 έως 19 έτη) φτάνοντας προφανώς λόγω χρονικού περιθωρίου μόνο μέχρι τους ανώτερους βαθμούς. Αν δεν επιθυμούν μετάταξη, θα παραμένουν στο δικό τους σώμα διεκδικώντας την κορυφή της επετηρίδας του. Σημαντικό εδώ είναι να παρακινούνται και να υποστηρίζονται από την Υπηρεσία για συνεχή μόρφωση (με φοιτητικές άδειες και ευνοϊκές μεταθέσεις).
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι, η υιοθέτηση ενός τέτοιου μοντέλου θα έχει νόημα μόνο στο πλαίσιο μιας γενικότερης αλλαγής της δομής των ελληνικών Ένοπλων Δυνάμεων, με την υιοθέτηση ενός αντίστοιχου του αμερικάνικου μοντέλου προαγωγών και για του αξιωματικούς. Μειώνοντας τον αριθμό των περισσότερων ειδικοτήτων και βαθμών, ιδιαίτερα των ανωτάτων που ως γνωστόν, το υπάρχον σύστημα παράγει πληθώρα, αλλά και πλήρη κατάργηση του θεσμού των εφέδρων αξιωματικών. Πρέπει να υπάρχει μια λογική αναλογία διοικούντων προς διοικούμενων, ώστε να υπάρχει χώρος στους αρχαίους υπαξιωματικούς και Ανθυπασπιστές για άσκηση πραγματικής εξουσίας. Αυτό θα αποτελούσε την καλύτερη απόδειξη για την ειλικρίνεια των προθέσεων της ηγεσίας.
Ναι, ένα νέο παρόμοιο με το αμερικανικό μοντέλο για τους υπαξιωματικούς είναι καιρός να εφαρμοστεί και στη χώρα μας, το πραγματικό ζητούμενο όμως είναι να εφαρμοστεί σωστά γιατί τότε τα θετικά για τις Ένοπλες Δυνάμεις θα είναι πολλά:
- Εργασιακή ειρήνη, αφού με τη νέα δομή θα υπάρχουν διακριτοί και ξεκάθαρα διαφορετικοί ρόλοι μεταξύ υπαξιωματικών και υπαξιωματικών.
- Σε όλες τις βαθμίδες διοικήσεως θα δοθεί η δυνατότητα να λαμβάνονται σωστότερες αποφάσεις, αφού η πληροφορία του τι συμβαίνει θα μεταφέρεται άμεσα από τη βάση στη κορυφή μέσω του αρχαίου υπαξιωματικού και δεν θα φιλτράρεται όπως τώρα που ακολουθείτε η παραδοσιακή ιεραρχία.
- Οι υπαξιωματικοί θα αποκτήσουν κίνητρα συνεχούς βελτίωσης, βλέποντας τις ευκαιρίες σταδιοδρομίας και εξέλιξης που θα τους δίνονται στο δικό τους ξεχωριστό σώμα, αντίθετα με την απογοήτευση που νιώθουν στο παρακμιακό περιβάλλον του υπάρχοντος συστήματος.
- Όχι λιγότερο σημαντικό είναι ότι, αποκτώντας οι υπαξιωματικοί θεσμοθετημένη εκπροσώπηση θα εκλείψει η ανάγκη συνδικαλιστικής δράσης τους, που ήδη προκαλεί πονοκεφάλους στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων και που πιθανόν να οδηγήσει στις γνωστές συνθήκες διάλυσης που συναντώνται στο υπόλοιπο ελληνικό δημόσιο.
Συνοψίζοντας, η προσοχή σήμερα πρέπει να είναι στο να αναπτύξουμε χαμηλόβαθμους ηγέτες, με ταυτόχρονη διατήρηση λιγότερων και καλών αξιωματικών, γιατί στους σύγχρονους πολέμους δεν εμπλέκονται μεγάλοι σχηματισμοί π.χ. μεραρχίες, ή στρατιές όπως στο Β’ ΠΠ. Και όπως λένε οι Αμερικάνοι, ένας πόλεμος σήμερα επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις αποφάσεις που λαμβάνουν οι υπαξιωματικοί σε “πραγματικό χρόνο” στο πεδίο της μάχης.
