Στα 787,7 εκατομμύρια ευρώ (από 1,2 δις που είχαμε ζητήσει), καταλήγει η “απόδοση” της δανειακής χρηματοδότησης για την Ελλάδα από τον κανονισμό SAFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για εξοπλιστικές προμήθειες. Το ποσό ανακοινώθηκε, καθώς δημοσιοποιήθηκε από την Κομισιόν η “αρχική κατανομή” του συνολικού κονδυλίου των 150 δις ευρώ, καθώς ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση εξέτασης των σχετικών αιτημάτων από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. Όπου η χώρα μας καταλαμβάνει -μάλλον όχι υπερήφανα- την… προτελευταία θέση στην λίστα των κρατών-μελών που μετείχαν.
Θυμίζουμε εδώ πως η χώρα μας, με αναγγελία του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη, είχε, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, στις 28 Ιουλίου φέτος, υποβάλλει αίτημα για 1,2 δις ευρώ από το SAFE (με την ημερομηνία κλεισίματος υποβολής να είναι στις 29 Ιουλίου).
Μητσοτάκης: Μπαίνουμε στο SAFE και ζητάμε 1,2 δις ευρώ για εξοπλισμούς
Η ελληνική υποβολή δεν είχε γίνει μόνο την τελευταία στιγμή, αλλά και μετά από “εσωτερική” περιπέτεια, η οποία δεν μπόρεσε να αιτιολογηθεί πειστικά από την πολιτική ηγεσία. Για το θέμα έχουμε ξαναγράψει εκτεταμένα στο παρακάτω άρθρο, αλλά αξίζει να θυμίσουμε τις συνεχείς αλλαγές: Αρχικά το φετινό Ιούνιο ο αρμόδιος υπουργός Εθνικής Άμυνας, Ν. Δένδιας, δήλωσε πως “δεν μετέχουμε” στο SAFE (άρα υπήρχε σχετική κυβερνητική απόφαση), μετά άφησε ένα παράθυρο ανοιχτό, μετά μετέθεσε το θέμα στην έγκριση του υπουργείου Οικονομικών, ακολούθησε η ανακοίνωση του πρωθυπουργού, με τον κ. Δένδια να δηλώνει πως “θα ήθελε και περισσότερα”! Άρα πήγαμε από το μηδέν στο 1,2 δις, θέλαμε και περισσότερα, μας δίνει η Ε.Ε. 787 εκατ. Και πάλι καλά μπορεί να πει κανείς, ενώ στο ενδιάμεσο πύκνωσαν οι υποθέσεις για το ποιά οπλικά συστήματα θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από το ποσό, που τελικά είναι λιγότερο από ότι θέλαμε.
Πρόγραμμα SAFE, θα γίνει μια ακόμη χαμένη ευκαιρία για την ελληνική άμυνα;
Η Πολωνία τα “πήρε όλα”, η Ελλάδα λιγότερα από την Κύπρο!
Γιατί όμως η Ελλάδα παίρνει λιγότερα από ότι ζήτησε; Πριν το εξηγήσουμε αυτό, να παρουσιάσουμε την αρχική κατανομή κονδυλίων, όπου μετέχουν 19 χώρες. Εδώ ξεχωρίζει η Πολωνία η οποία αποσπά 43,7 δις ευρώ, ή το 29,16% του συνόλου από τα 150 δις. Η χώρα της Ανατολικής Ευρώπης καταφέρνει και εδώ να πρωτεύσει, καθώς ήδη είναι στην κορυφή των εξοπλιστικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ της, τόσο σε ΝΑΤΟ όσο και Ε.Ε., κάνοντας ένα ραγδαίο επανεξοπλισμό λόγω της ρωσικής απειλής, οπότε εκμεταλλεύεται κάθε διαθέσιμη πηγή χρηματοδότησης. Την ακολουθεί μια βαλκανική χώρα, η Ρουμανία, με 16,7 δις, επίσης σε διαδικασία επανεξοπλισμού, μετά η Γαλλία με 16,2 δις, η Ουγγαρία με 16,2, και η Ιταλία με 14,9 δις. Αυτές οι 5 είναι με διψήφιο νούμερο, ενώ κάτω από το ένα δις χρηματοδότηση εμφανίζεται η Ελλάδα, 18η στη κατάταξη (στις 19) και τελευταία η Δανία, με το συμβολικό μάλλον ποσό, των περίπου 47 εκατ.
Η Κύπρος, κατάφερε εδώ να μας ξεπεράσει, καθώς της απονέμονται 1,18 δις, και βρίσκεται στη 15η θέση της λίστας, πάνω από Φινλανδία, Ισπανία, Ελλάδα και Δανία. Άρα οι Κύπριοι με την πολύ μικρότερη οικονομία από την Ελλάδα, με τον σαφώς μικρότερο αμυντικό προϋπολογισμό, έκαναν την δική τους υπέρβαση και υπερέκταση και ορθά ζήτησαν “πολλά” για να ενισχύσουν την άμυνα τους.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ε.Ε. η κατανομή αυτή έγινε γιατί τα αρχικά αιτήματα των κρατών-μελών ξεπερνούσαν κατά πολύ τον προϋπολογισμό των 150 δις. Οπότε εξετάστηκαν με τα εξής κριτήρια: Αρχικά οι 3 χώρες με τα μεγαλύτερα αιτήματα δεν έπρεπε να πάρουν περισσότερο από το 60% του συνόλου. Μετά, κάθε χώρα, είχε υποχρεωτικά υποβάλλει ένα “μέγιστο” και ένα “ελάχιστο” δανειακής χρηματοδότησης που αναζητούσε, οπότε επιδιώχθηκε να βρεθεί ένα ενδιάμεσο ποσό, με κριτήρια εξισορρόπησης και εξυπηρέτησης όλων. Έτσι η κατανομή ανακοινώθηκε όπως παραπάνω, κάτι που δείχνει και το εξής: Όσο περισσότερο ζητούσε κάθε χώρα, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα είχε να προσεγγίσει το πραγματικά επιδιωκόμενο, ενώ όσο μικρότερη ήταν η ψαλίδα μεταξύ “ελάχιστου” και “μέγιστου” κι αυτό υποβοηθούσε το τι ποσό θα έπαιρνε.
Άρα η Ελλάδα, αν πράγματι στόχευε και χρειαζόταν 1,2 δις ευρώ (υποθέτουμε αυτό ήταν το νόημα της επίσημης ανακοίνωσης μας), θα έπρεπε να ζητήσει περισσότερα. Το είχαμε προβλέψει και εκτιμήσει αυτό; Είχε αναλυθεί η σχετική πληροφόρηση από την Κομισιόν, η οποία μάλιστα τελικά έδωσε και παράταση υποβολής αιτημάτων, μέχρι τα μέσα Αυγούστου; Ή, η όλη διαδικασία έγινε πρόχειρα και βεβιασμένα από πλευράς μας, για να μας αποδώσει τα 2/3 των όσων επιδιώκαμε; Εδώ, στο όνομα της διαφάνειας εξοπλιστικών προμηθείων, που διατρανώνεται -και πολύ σωστά- ως βασική αρχή δράσης του υπουργείου Εθνικής Αμύνης, θα ήταν χρήσιμη μια ενημέρωση.
Είναι ενδιαφέρον πως η χώρα μας, με αυτό το ποσό της αρχικής κατανομής, εμφανίζεται να παίρνει μόλις το 0,53% από το συνολικό ποσό των 150 δις. Μια ελάχιστη δηλαδή επίδοση (είπαμε, μόνη χειρότερη μας η Δανία, η οποία βρίσκεται -κατά το γνωστό ανέκδοτο- υπό τη διαρκή απειλή των μπακαλιάρων του Ατλαντικού).
Η ποσοστιαία κατανομή που παρουσιάζεται παρακάτω φανερώνει κι άλλα στοιχεία: Αρχικά πως περίπου τα 2/3 του συνόλου της χρηματοδότησης πήγε σε 10 χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία, Ρουμανία, Ουγγαρία, τις 3 της Βαλτικής, κ.ο.κ.), δηλαδή αυτές που εκτιμούν πως έχουν σημαντικό κίνδυνο λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Από όλες τις υπόλοιπες χώρες, εννεά στο σύνολο, Ελλάδα και Κύπρος αντιμετωπίζουν ειδική και άμεση απειλή για την εθνική τους ασφάλεια (από πλευράς Άγκυρας). Κι όμως, η χώρα μας δεν είδε στο SAFE μια ευκαιρία για φθηνή δανειοδότηση των εξοπλιστικών της αναγκών, αλλά ζήτησε λίγα και πήρε ακόμη λιγότερα.
Σε ποσοστό επί του συνόλου, η χώρα μας υστερεί ακόμη και από την Ισπανία, η οποία είναι η μόνη χώρα εντός ΝΑΤΟ που έχει δηλώσει πως θα κρατήσει τις εξοπλιστικές της δαπάνες ελεγχόμενες (κάνοντας και αυτή βέβαια προμήθειες), και θα αργήσει να πιάσει το όριο του 3,5% του ΑΕΠ, που είναι η νέα δέσμευση της συμμαχίας.
Αν εκτιμήσουμε τι παίρνει κάθε χώρα μέσω SAFE, ως ποσοστό του ΑΕΠ της (του 2024, με βάση τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου), βλέπουμε την παρακάτω εικόνα:
H εκτίμηση αυτή, δηλαδή “εξοπλιστικός δανεισμός -τέτοιος είναι το SAFE- ως προς το ΑΕΠ” είναι και η πιο δόκιμη, γιατί μας δείχνει την αντιστοίχιση με την οικονομία κάθε χώρας και το πόσο η εθνική ασφάλεια και οι σχετικοί εξοπλισμοί την επιβαρύνουν. Και εδώ η Ελλάδα βρίσκεται πολύ χαμηλά, στην 17η θέση από τις 19, με μόλις 0,31% του ΑΕΠ μας (του 2024), ενώ η Κύπρος είναι στο 3,27%, δηλαδή υπερδεκαπλάσια! Στην ίδια λίστα εντυπωσιάζουν οι τρεις χώρες της Βαλτικής, Λετονία, Εσθονία, Λιθουανία, η Ουγγαρία και η Πολωνία, αλλά και η γειτονική μας Ρουμανία, που όπως φαίνεται “πόνταρουν” πολύ σοβαρά στο SAFE, για να ενισχύσουν τους εξοπλισμούς τους, με τα συγκεκριμένα χαμηλού κόστους δάνεια.
Ποια τα επόμενα βήματα τώρα; Έως τις 30 Νοεμβρίου 2025, τα 19 κράτη που μπήκαν στον μηχανισμό SAFE, πρέπει να υποβάλλουν και τα τελικά τους σχέδια αξιοποίησης της χρηματοδότησης, μαζί με τα σχετικά επενδυτικά πλάνα των αμυντικών τους βιομηχανιών. Εκεί θα ακολουθήσει νέα εξετάση, για να δωθεί η τελική έγκριση, άρα μπορεί να δούμε και αλλαγές στην αρχική κατανομή που ανακοινώθηκε τώρα.
Να σημειώσουμε πως η όλη διαδικασία θα είναι ταχεία, καθώς το πλάνο του SAFE είναι σύντομης διάρκειας για την προμήθεια όπλων (δεν είναι απίθανο όμως να δωθεί παράταση) και θα ελέγχεται συστηματικά η εφαρμογή των δανειακών συμβάσεων των χωρών, με δυνατότητα προχρηματοδότησης έως 15% του ποσού που θα πάρει η κάθε μια (πριν δηλαδή συναφθεί η τελική σύμβαση), ενώ θα πρέπει να αποδεικνύεται η καλή εκτέλεση και η τήρηση του κανονισμού SAFE. Στοιχεία δηλαδή που θα δυσκόλευαν την έτσι κι αλλιώς προβληματική ελληνική “παράδοση” εξοπλιστικών δαπανών. Όπου περισσεύουν οι καθυστερήσεις, οι αναθεωρήσεις, τα νομικά κενά και οι προσφυγές, οι επανεξετάσεις και πολλά ακόμη.
Ενδεικτικά, η Κύπρος, που όπως είπαμε παίρνει περισσότερα από εμάς, σκοπεύει να τα εξαντλήσει όλα, όπως δήλωσε ο υπουργός Άμυνας Βασίλης Πάλμας, ενώ τόνισε πως “υπάρχουν αρκετές καινοτόμες εταιρείες αμυντικής βιομηχανίας στην Κύπρο και θεωρώ ότι με αυτήν την δανειοδότηση που θα κάνουμε από το SAFE θα μπορέσουμε και εμείς να δώσουμε περαιτέρω ώθηση σε αυτές”.
Συμπερασματικά, η ελληνική “επίδοση” στο SAFE καταγράφεται ως ελάχιστη, μάλλον βιαστικά οργανωμένη, προφανώς όπως εξηγήθηκε από αρμόδια χείλη, πιεσμένη από τα στενά μας δημοσιονομικά περιθώρια, και τελικά μικρότερη και από όσα επιδιώκαμε. Τι θα κάνουμε με τα 787 εκατ. ευρώ, εφόσον τα πάρουμε; Γιατί όπως είπαμε εκκρεμεί και η κατάθεση των αναλυτικών πλάνων μας, που θα κριθούν ως προς την επάρκεια τους; Ότι καλύτερο ελπίζουμε. Αλλά θα μας επιτραπεί η εκτίμηση πως σε περίοδο διεθνούς κυματισμού, εντάσεων, απειλών, τουρκικών διεκδικήσεων, δικών μας εξοπλιστικών αναγκών (ανάμεσα βέβαια στις πολλές ανάγκες και υποχρεώσεις του κράτους μας), το SAFE, έστω ως δανεισμός, ήταν μια ευκαιρία που δεν εκμεταλλευθήκαμε όσο μπορούσαμε και όσο είχαμε ανάγκη.
Σκέψεις για απόκτηση της 4ης FDI με δάνειο από το μηχανισμό SAFE
