S-3B Viking: Μήπως ήταν λάθος η απόσυρσή του; 

Όσοι δεν γνώριζαν το S-3 Viking το έμαθαν όταν έγινε το ‘προεδρικό’ Navy One μεταφέροντας τον Μάιο του 2003 τον Πρόεδρο Μπους στο αεροπλανοφόρο USS Abraham Lincoln για το στημένο σώου της ανακοίνωσης της νίκης επί του Ιράκ. Η ταχύτητά του ήταν μόλις 500 μίλια την ώρα –πολλά επιβατικά αεροπλάνα πετούν ταχύτερα από αυτό– ενώ η σιλουέτα του δεν θα έκανε τον Τομ Κρουζ να το επιλέξει για το επόμενο Top Gun. Όμως το κοντόχοντρο Sierra Three ήταν κάτι περισσότερο. Ήταν κυνηγός πυρηνικών υποβρυχίων. Και όχι μόνον.
Όταν στα τέλη της δεκαετίας του ’50 οι Σοβιετικοί άρχισαν να αναπτύσσουν τα πρώτα πυρηνικά υποβρύχια σε περιπολίες, οι Αμερικανοί κατάλαβαν ότι το S2F Tracker ίσως να μην μπορούσε να αντιμετωπίσει πλήρως την νέα απειλή. Τα πυρηνοκίνητα υποβρύχια μπορούν να παραμένουν σε κατάδυση επί εβδομάδες ή και μήνες. Η κατάσταση απαιτούσε δραστικά μέτρα –ένα εξελιγμένο ανθυποβρυχιακό αεροσκάφος νέας γενιάς. Αυτό ήταν το Viking.

Ήταν αεριωθούμενο, εφοδιασμένο με δύο τουρμποφάν TF-34-GE-2 των οποίων ο χαρακτηριστικός θόρυβος χάρισε στο αεροπλάνο το προσωνύμιο ‘Hoover’ (από τις ηλεκτρικές σκούπες της εποχής) και το τετραμελές πλήρωμα –κυβερνήτης, συγκυβερνήτης, συντονιστής τακτικής/TACCO, χειριστής αισθητήρων– είχε στην διάθεσή του ό,τι πιο σύγχρονο στον τομέα του ανθυποβρυχιακού εξοπλισμού: ραντάρ έρευνας ΑΝ/APS-116 με εμβέλεια έως 150 μίλια και δυνατότητα εντοπισμού περισκοπίων στην επιφάνεια (high-res mode) και προεκτεινόμενη συσκευή MAD συν 60 σημαντήρες σόναρ για την ιχνηλάτηση τού θηράματός του. Επίσης διέθετε αισθητήρες υπερύθρων και σύστημα εντοπισμού ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών ALR-47 ESM ενώ το εντυπωσιακό τότε ήταν ότι ένα μέρος των δεδομένων μπορούσε να συνδυαστεί μεταξύ των αισθητήρων.
Η ακτίνα δράσης του έφθανε τα 2.300 μίλια και μπορούσε να αυξηθεί κι άλλο χάρη στην δυνατότητα εναερίου ανεφοδιασμού. Σε μια περίπτωση ένα S-3 που απονηώθηκε από αεροπλανοφόρο στην Μεσόγειο πέταξε επί 13 ώρες μεταφέροντας έναν συλληφθέντα τρομοκράτη στην Ουάσιγκτον. Στην εσωτερική αποθήκη οπλισμού το αεροπλάνο μετέφερε τορπίλες Mk 46, νάρκες, βόμβες βάθους Mk 54, ακόμη και τακτικά πυρηνικά όπλα Β57 ενώ στους δύο πτερυγικούς πυλώνες μπορούσαν να αναρτηθούν βόμβες γενικής χρήσεως, νάρκες, πύραυλοι AGM-84 Harpoon, κάλαθοι ρουκετών ή σύστημα εναερίου ανεφοδιασμού ‘probe-and-drogue’ τύπου D-704.

Η πρώτη Μοίρα που εξοπλίστηκε με S-3A ήταν η VS-41 ‘Shamrocks’ το 1974. Σύντομα κάθε αεροπλανοφόρο είχε στην Πτέρυγά του και μια Μοίρα με Viking. Μπορεί τελικά να μην χρειάσθηκε να βυθίσει σοβιετικά υποβρύχια αλλά το 1984 ο τύπος εντόπισε πρώτος μια άγνωστη μέχρι τότε κλάση υποβρυχίων του σοβιετικού Ναυτικού ενώ δύο χρόνια αργότερα κατά την διάρκεια Νατοϊκής άσκησης στην Μεσόγειο ένα S-3 της Μοίρας VS-28 ‘Gamblers’ από το αεροπλανοφόρο USS Independence (CV-42) «έπιασε» υποβρύχια από οκτώ διαφορετικές χώρες!
Περίπου εκείνη την εποχή, περισσότερα από 100 αεροσκάφη αναβαθμίσθηκαν σε S-3B αποκτώντας νέο ραντάρ συνθετικής απεικόνισης ΑΝ/APS-137 με ικανότητα αναγνώρισης πλοίων ανά κλάση. Το Viking απεδείχθη ιδιαίτερα προσαρμόσιμο σε διαφορετικούς ρόλους. Έξι τροποποιήθηκαν σε ειδικά μεταφορικά προσωπικού και υλικών προτεραιότητας (έξι επιβάτες και φορτίο βάρους μέχρι 4.680 λίβρες) λαμβάνοντας τον χαρακτηρισμό US-3A, δεκαέξι έγιναν αεροσκάφη ηλεκτρονικού πολέμου/υποκλοπής επικοινωνιών ES-3Α ‘Sea Shadow’ με δράση πάνω από την πρώην Γιουγκοσλαβία και το Ιράκ καθώς και ορισμένα άλλα αεροσκάφη (‘Aladdin’, ‘Beartrap’) για ειδικές αποστολές συλλογής πληροφοριών, απόρρητες ακόμη και σήμερα.

Τα τελευταία χρόνια της καριέρας του το ανθυποβρυχιακό S-3B έγινε και αεροσκάφος κρούσης, χτυπώντας κατά την διάρκεια της «Καταιγίδας της Ερήμου» επάκτιες θέσεις ραντάρ, αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες και ιρακινά περιπολικά σκάφη στον Περσικό με βόμβες και πυραύλους AGM-84 SLAM. Δώδεκα χρόνια αργότερα, στις 25 Μαρτίου 2003, ένα Viking της VS-38 ‘Red Griffins’ έγραψε ιστορία προκαλώντας σοβαρές ζημιές στην 106,5 μέτρων θαλαμηγό «Αλ Μανσούρ» του Σαντάμ που εντοπίσθηκε αγκυροβολημένη στον ποταμό Τίγρη, κοντά στην Βασόρα, εξαπολύοντας εναντίον της πύραυλο AGM-65 Maverick. Μετά την αποτελείωσαν F-14 Tomcats.
Το S-3 έδειξε ότι μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα όταν δεν έψαχνε για υποβρύχια ή δεν τροφοδοτούσε με καύσιμο διψασμένα μαχητικά. Το 2008, επιχειρώντας από την βάση Αλ Άσαντ στο Ιράκ, αεροσκάφη του τύπου χρησιμοποίησαν ατρακτίδια LANTIRN για να εντοπίσουν ενέδρες και νάρκες σε δρομολόγια φιλίων αυτοκινητοπομπών στην επαρχία Άνμπαρ. Ωστόσο το Ναυτικό είχε άλλα σχέδια.

Η πρόταση της Lockheed για την μετατροπή τους σε μεταφορικά COD (Carrier Onboard Delivery) εν όψει της προγραμματισμένης αντικατάστασης των C-2 Greyhound δεν ευδοκίμησε. Τελικά επελέγη το CMV-22B Osprey αν και ήταν πιο αργό, είχε μικρότερη ακτίνα και από το C-2 και την προτεινόμενη έκδοση COD του Viking και ήταν λειτουργικά πιο δαπανηρό ανά ώρα πτήσης.
Τα S-3B αποσύρθηκαν το 2009. Τα περισσότερα κατέληξαν να κάνουν σκιά στους κροταλίες στο νεκροταφείο αεροπλάνων της AMARG (Aerospace Maintenance and Regeneration Group) στην έρημο της Αριζόνα παρόλο που είχαν μόλις 10.000 ώρες πτήσης πάνω τους από τις 23.000 που προέβλεπε η Lockheed ως όριο ζωής… Τρία αεροσκάφη συνέχισαν να πετούν με την Μοίρα Δοκιμών και Αξιολόγησης VX-30 μέχρι το 2016 και σύμφωνα με χειριστές οι αισθητήρες τους παρέμεναν τόσο αποτελεσματικοί ώστε εντόπιζαν «κοπάδια δελφινιών και μάζες από φύκια». Το τελευταίο πτήσιμο Viking είναι το αεροσκάφος ‘N601NA’ (BuNo 160607) που χρησιμοποιεί για ερευνητικούς σκοπούς το Glenn Research Center της NASA.

Με μια κίνηση, το αμερικανικό Ναυτικό έχασε το μόνο ικανό ιπτάμενο τάνκερ που τού απέμενε μετά την αποστρατεία το 1997 των KA-6D και το τελευταίο εξειδικευμένο ανθυποβρυχιακό αεροπλάνο από τα αεροπλανοφόρα του. Επίσης απώλεσε και μια επιπλέον δυνητική πλατφόρμα εξαπόλυσης βλημάτων stand-off. Ένα Viking εξοπλισμένο με πυραύλους θα είχε σχεδόν την διπλάσια ακτίνα δράσης ενός F/A-18E/F Super Hornet εφοδιασμένου με εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου, παρέχοντας στην Ομάδα Κρούσης ενός αεροπλανοφόρου μια ακόμη επιλογή για επιθετικές επιχειρήσεις χωρίς να απαιτείται να πετάξει σε ισχυρά προστατευμένο εναέριο χώρο.
Παρά την ιδέα που είχε κυκλοφορήσει το 2018 για την μετατροπή των καλύτερων S-3 που βρίσκονταν σε απόθεση στην αεροπορική βάση Davis-Monthan σε τάνκερ-drones MQ-25, το Ναυτικό επέλεξε να μην τους δώσει μια τελευταία ευκαιρία. Άλλωστε η συγκεκριμένη πρόταση δεν θα ήταν χωρίς προβλήματα, με πρώτο και κύριο το –έστω μειωμένο– κόστος επιστροφής σε υπηρεσία ενός δοκιμασμένου μεν αεροπλάνου, το οποίο όμως θα αύξανε την πολυτυπία ενώ το ζητούμενο σήμερα είναι ακριβώς το αντίθετο.

Η θέση των «σκληροπυρηνικών» οπαδών του Viking είναι ότι η απόσυρσή του άνοιξε θέματα για το Ναυτικό καθώς όλο και πιο ικανά επάκτια πυραυλικά συστήματα με απειλητικό βεληνεκές τίθενται σε υπηρεσία, υποχρεώνοντας τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα να επιχειρούν στα όρια της μεγίστης εμβέλειας μάχης των αεροσκαφών τους ή και πέραν αυτής. Η χρησιμοποίηση των Super Hornets σε ρόλο ιπτάμενου τάνκερ δεν είναι και η βέλτιστη για ένα αεροσκάφος που έχει να εκτελέσει μια πληθώρα αποστολών, τόσο από πλευράς εξοικονόμησης ωρών πτήσης όσο και επάρκειας στον συγκεκριμένο ρόλο αφού η μεταφερόμενη ποσότητα καυσίμου είναι συγκριτικά περιορισμένη.
Το κυρίαρχο όμως είναι η ανθυποβρυχιακή προστασία του Στόλου. Το Viking ήταν ένας σπεσιαλίστας στο κυνήγι υποβρυχίων, γι’ αυτό σχεδιάστηκε. Χωρίς ανθυποβρυχιακά αεροσκάφη σταθερών πτερύγων με την ανάλογη εμβέλεια, τα αεροπλανοφόρα και τα πλοία των Ομάδων Κρούσης τους εξαρτώνται από τα καθ’ όλα ικανά SH-60 Seahawk τα οποία ωστόσο επιχειρούν σε σχετικά μικρότερες αποστάσεις με μικρότερη ταχύτητα. Για την κάλυψη μεγαλύτερων θαλάσσιων περιοχών, η μόνη επιλογή είναι τα εξορμώμενα από βάσεις ξηράς ανθυποβρυχιακά αεροσκάφη όπως τα P-3 και Ρ-8.
Αυτό σημαίνει ότι η συνεισφορά των εναερίων ανθυποβρυχιακών μέσων των αεροπλανοφόρων περιορίζεται, παρά το γεγονός ότι αυτά και τα συνοδά τους πλοία θα είναι ο υπ’ αριθμόν ένα στόχος σε μια χρονική περίοδο όπου φθηνά αλλά αποτελεσματικά συμβατικά υποβρύχια έχουν αποδείξει την απειλή την οποία συνιστούν πετυχαίνοντας «βυθίσεις» κατά την διάρκεια συμμαχικών ασκήσεων. Εάν η απόσυρση εξειδικευμένων αεροσκαφών ανθυποβρυχιακού πολέμου από τα καταστρώματα των αεροπλανοφόρων ήταν λάθος, το αμερικανικό Ναυτικό ίσως να το ανακαλύψει την χειρότερη δυνατή στιγμή.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 31/3/2019