Σε μια διμερή αντιπαράθεση που είναι καιρό τώρα σε εξέλιξη, οι σχέσεις Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν εκτραχύνθηκαν απότομα, από ένα φαινομενικά τυχαίο γεγονός. Έτσι αστυνομική επιχείρηση στη Ρωσία στα τέλη Ιουνίου, στην πόλη Εκατερίνμπουργκ, στόχευσε υπόπτους για ανεξιχνίαστες υποθέσεις δολοφονίας από το 2001, ουσιαστικά καταδιώκοντας μια τοπική αζερική “μαφία”.
Η συνέχεια όμως ήταν εκρηκτική καθώς δύο ύποπτοι, οι αδελφοί Ζιγιαντίν και Γκουσέιν Σαφάροφ, πέθαναν υπό κράτηση, ενώ αρκετοί άλλοι μεταφέρθηκαν σε νοσοκομείο, και εμφανίστηκαν σε ΜΜΕ, έχοντας έντονα τα σημάδια ξυλοδαρμού, μια μάλλον “τυπική” ρωσική αστυνομική πρακτική.
Έτσι είχαμε την αντίδραση του Αζερμπαϊτζάν, όπου ο γενικός εισαγγελέας της χώρας, άσκησε δίωξη κατηγορώντας τη ρωσική αστυνομία για βασανιστήρια και δολοφονία των 2 αδελφών. Η ρωσική πλευρά ισχυρίζεται ότι ο ένας πέθανε από καρδιακή προσβολή, ενώ η αιτία του δεύτερου θανάτου δεν έχει επιβεβαιωθεί.
Επίσης το Αζερμπαϊτζάν ακύρωσε προγραμματισμένη επίσκεψη του Ρώσου αναπληρωτή πρωθυπουργού Αλεξέι Οβερτσούκ, το ίδιο έκανε και σε καλιτεχνικές παραστάσεις με ρωσικά συγκροτήματα, ενώ συνέλαβε δυο τοπικά στελέχη του ρωσικού πρακτορείου ειδήσεων Sputnik, με την κατηγορία ότι συνέχιζαν να εργάζονται ενώ είχε ανασταλλεί η άδεια λειτουργίας του Μέσου εντός Αζερμαϊτζάν, και υποτίθεται δρούσαν για λογαριασμό της FSB, της ρωσικής μυστικής υπηρεσίας.
Παράλληλα τα αζερικά ΜΜΕ “ξέσπασαν” κατά της Ρωσίας, με έντονο εθνικισμό, κάτι που καλλιεργείται και από την κυβέρνηση του Ιλχάμ Αλίγιεφ, σε συνέχεια κιόλας της αντιπαράθεσης που ξεκίνησε τον περασμένο Δεκέμβριο: όταν ρωσικά αντιαεροπορικά κατέρριψαν αεροσκάφος της Azerbaijan Airlines με 38 νεκρούς. Τότε είχαμε αναγνώριση της ρωσικής ευθύνης από τον Πούτιν, αλλά το θέμα μένει ανοιχτό, με το Αζερμπαϊτζάν να απαιτεί μεγάλες αποζημιώσεις.
Η “μισή” παραδοχή της Ρωσίας ότι κατέρριψε το αεροσκάφος της AZAL
Γενικότερα το Αζερμπαϊτζάν επιχειρεί να απομακρυνθεί -σε κάποιο βαθμό- από τη ρωσική επιρροή στην περιοχή, αν και έχει ευνοηθεί από αυτή. Συγκεκριμένα η ρωσική “αδράνεια” στην υπεράσπιση της Αρμενίας, ήταν σημαντικό στοιχείο που ευνόησε τον πρόσφατο πόλεμο Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας (σε διάφορες φάσεις από το 2020), όπου οι Αζέροι κατάφεραν να επαναφέρουν στον έλεγχο τους όλο το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Παρόλη όμως την ρωσική “ευμένεια”, οι Αζέροι επιθυμούν να οργανώσουν ένα ακόμη πιο ισχυρό και αυτόνομο άξονα δράσης στην περιοχή τους, και σε μεγάλη συνεργασία με την Τουρκία.
Ο νέος εμπορικός δρόμος Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν
Έτσι πρόσφατα, Αζερμπαϊτζάν, Τουρκία και Αρμενία, ήρθαν σε συμφωνία για τον λεγόμενο “διάδρομο του Zangezur”, δηλαδή για μια σιδηροδρομική γραμμή που θα ξεκινά από την Τουρκία, θα κινείται στα σύνορα της Αρμενίας και του Ναχιτσεβάν, δηλαδή του αζερικού θύλακα, που βρίσκεται απομονωμένος μεταξύ Αρμενίας-Τουρκίας, και πάντα κατά μήκος των συνόρων, θα φθάνει τελικά στο Αζερμπαϊτζάν, στην πρωτεύουσα Μπακού.
Έτσι οι 3 χώρες θα ενώνονται μεταξύ τους, αλλά κυρίως θα ενώνεται το Ναχιτσεβάν με το Αζερμπαϊτζάν, κάτι που ήταν ιστορικό τους αίτημα. Η συμφωνία αυτή έγινε χωρίς ρωσική μεσολάβηση, ενώ αμφισβητεί και το ρόλο της Μόσχας ως διαμετακομιστικού κόμβου στον Καύκασο. Καθώς με τη σιδηροδρομική γραμμή ενώνεται και η Κασπία Θάλασσα με την Τουρκία, οπότε δημιουργείται ένας νέος εμπορικός “δρόμος” μεγάλης αξίας.
Δεν είναι όμως σίγουρο πόσο θέλει να “τραβήξει το σκοινί” το Αζερμπαϊτζάν, σε σχέση με τη Ρωσία. Πιο πιθανό είναι να μελετά ο Αλίγιεφ την ρωσική αναδίπλωση στην περιοχή, τόσο σε Συρία όσο και Ιράν, οπότε να νιώθει την… άνεση να στείλει τα σχετικά μηνύματα στη Μόσχα, για τη δική του αυτονομία και απεξάρτηση. Έτσι δεν θα εκπλαγεί κανείς αν η τρέχουσα υπερένταση μεταξύ Μόσχας και Μπακού υποχωρήσει αργότερα, εφόσον το Αζερμπαϊτζαν εκτιμήσει πως έχει πετύχει να διασφαλίσει μια σειρά δράσεων χωρίς ρωσική πίεση.
Πολύ ενδιαφέρουσα εδώ είναι και η στάση της Τουρκίας, η οποία ναι μεν διατηρεί καλές σχέσεις με τη Μόσχα, αλλά συνεργάζεται και στηρίζει σχεδόν απόλυτα το “αδελφό έθνος” Αζερμπαϊτζάν. Με μόλις προχθές νέα συνάντηση Ερντογάν-Αλίγιεφ στο Αζερμπαϊτζάν και τον Τούρκο πρόεδρο να επιδοκιμάζει την πρόοδο των ειρηνευτικών συνομιλιών με την Αρμενία.
Άλλωστε εδώ υπάρχει και ο σχεδιασμός για μια “παντουρκική” συναίνεση των λαών του Καυκάσου, με την Άγκυρα βέβαια επικεφαλής και με παράλληλη αλλά και ανταγωνιστική δράση με τη Μόσχα, που θέλει κι αυτή να διατηρεί υπό τον έλεγχο της όλο το φάσμα των τέων σοβιετικών δημοκρατιών στην Κεντρική Ασία.
