Ο Randy “Duke” Cunningham, ο πιλότος μαχητικών και ο πρώτος Αμερικανός άσος του Πολέμου του Βιετνάμ, απεβίωσε σε ηλικία 83 ετών. Ο Cunningham, γνωστός για τις επιτυχίες του στους ουρανούς του Βιετνάμ, έφυγε από τη ζωή στις 27 Αυγούστου 2025 στο Little Rock του Arkansas, μετά από μακρά μάχη με προβλήματα υγείας. Για όλους τους “παλιούς” της ΠΤΗΣΗΣ, το όνομά του είναι συνώνυμο των Αεροπόρων του USN, του TOPGUN, και των εποχών που τα Phantom ήταν οι απόλυτοι άρχοντες των αιθέρων.
Γεννημένος στις 8 Δεκεμβρίου 1941 στο Los Angeles, ο Randy Cunningham υπηρέτησε για 20 χρόνια στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, αφήνοντας πίσω του μια κληρονομιά που εμπνέει γενιές αεροπόρων του Ναυτικού μετά από αυτό. Η καριέρα του χαρακτηρίστηκε από εξαιρετικά επιτεύγματα, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Βιετνάμ, όπου πέταξε με F-4J Phantom ως μέλος της Μοίρας VF-96. Μαζί με τον back-seater του, τον Willie “Irish” Driscoll, κατάφεραν να γίνουν οι πρώτοι Αμερικανοί άσοι του πολέμου, καταρρίπτοντας πέντε εχθρικά αεροσκάφη σε διάφορες αποστολές, με αποκορύφωμα την αερομαχία της 10ης Μαΐου 1972, η οποία τους καθιέρωσε ως θρύλους της αεροπορικής ιστορίας.
Η επική αυτή αερομαχία ξεκίνησε κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης κλίμακας επιχείρησης βομβαρδισμού στους σιδηροδρομικούς σταθμούς του Hai Phong στη Βόρεια Βιετνάμ, που ήταν η 300ή πολεμική αποστολή του Cunningham. Επιστρέφοντας από μια αποστολή καταστολής αντιαεροπορικών, το F-4J Phantom με κωδικό “Showtime 100” από το αεροπλανοφόρο USS Constellation, μαζί με τον wingman του, βρέθηκε αντιμέτωπο με πολλαπλές απειλές.
Αρχικά, δύο MiG-17 εμφανίστηκαν πίσω τους, βάλλοντας εναντίον τους με τα πυροβόλα τους. Ο Cunningham εκτέλεσε απότομη στροφή αριστερά, εκμεταλλευόμενος την υψηλή ταχύτητα των MiG και την αδυναμία τους σε ελιγμούς προκαλώντας το ένα να υπερβεί και να εκτεθεί. Τότε, εκτόξευσε πύραυλο Sidewinder, καταστρέφοντας το MiG που έπεσε φλεγόμενο στο έδαφος. Λίγο αργότερα, ενώ βοηθούσαν τον διοικητή τους που περικυκλώθηκε από οκτώ MiG-17, ο Cunningham εντόπισε ένα MiG που απειλούσε άμεσα, και μετά από προειδοποίηση στους άλλους πιλότους για ελιγμό, εκτόξευσε έναν ακόμη Sidewinder, καταρρίπτοντας και αυτό, ενώ απέφυγε το αλεξίπτωτο του βορειοβιετναμέζου πιλότου που εκτοξεύτηκε.
Το αποκορύφωμα ήρθε όταν, καθ’ οδόν προς την ακτή, συνάντησαν ένα MiG-17 που πιστεύεται ότι το πετούσε ο Βορειοβιετναμέζος άσος “Colonel Tomb” ή κατά κόσμον Nguyen Toon (Nguyễn Tuân), γνωστός για 13 καταρρίψεις Αμερικανικών αεροσκαφών και θεωρούμενο εξαιρετικό πιλότο, και φυσικά πολύ επικίνδυνο (αν και χρόνια αργότερα η ύπαρξη τέτοιου πιλότου αμφισβητήθηκε). Το MiG ήρθε κατά μέτωπο σε υψόμετρο 10.000 ποδιών, βάλλοντας με τα πυροβόλα του. Ο Cunningham απέφυγε τα πυρά με ελαφρά στροφή και τράβηξε τις μανέτες ισχύος φέρνοντας το Phantom σε απότομη άνοδο, “τραβώντας” 6 G, ελπίζοντας να βρεθεί σε πλεονεκτική θέση για επίθεση.
Προς έκπληξή του, το -πολύ ελαφρύ- MiG ακολούθησε, φτάνοντας δίπλα του σε απόσταση 100 γυαρδών, με τα πιλοτήρια να βλέπουν το ένα το άλλο. Ξεκίνησε μια σκληρή αερομαχία διάρκειας τεσσάρων λεπτών, με εναλλαγές ανόδων και καθόδων, rolling scissors και συνεχείς προσπάθειες για να αποκτήσει ο κάθε πιλότος την “ουρά” του αντιπάλου. Ο Cunningham επιτάχυνε με μετακαυστήρα για να ξεφύγει, αλλά το MiG τον ακολουθούσε, πυροβολώντας συνεχώς.
Σε μια κρίσιμη στιγμή, κατά την τρίτη κατά μέτωπο σύγκρουση, ο Cunningham εφάρμοσε μια τακτική που ονόμασε “cheat”. Ουσιαστικά άφησε το MiG να αρχίσει την άνοδο, μετά ενεργοποίησε τα αερόφρενα, κατέβασε flaps και μείωσε την ισχύ των κινητήρων, πέφτοντας σε ταχύτητα κάτω από τους 150 κόμβους, κοντά δηλαδή σε απώλεια στήριξης, ενώ το MiG πέρασε από πάνω του. Στη συνέχεια, ενεργοποίησε τους μετακαυστήρες και τράβηξε πίσω το stick, για να βρεθεί πίσω από το MiG. Ο βορειοβιετναμέζος άσσος, σταμάτησε την άνοδο, “έκοψε” τον κινητήρα, και το αεροσκάφος του σταμάτησε και άρχισε να πέφτει. Τότε ο Αμερικανός, εκτόξευσε τον τρίτο Sidewinder, ο οποίος, παρόλο που αρχικά φάνηκε να αποτυγχάνει, χτύπησε τον στόχο και το εχθρικό μαχητικό εξερράγη.
Αυτή η τριπλή κατάρριψη σε μία μόνο ημέρα, με την τελευταία να είναι η πέμπτη συνολικά, έκανε τον Cunningham και τον Driscoll τους μοναδικούς άσους του Ναυτικού στον Πόλεμο του Βιετνάμ, εφαρμόζοντας μαθήματα από την πρώτη τάξη του Top Gun. Πρέπει να πούμε πως ο Cunningham έκανε χρήση των νεότερων AIM-9J, που είχαν μεγαλύτερη αξιοπιστία από τα παλιότερα μοντέλα AIM-9. Αυτό δεν μειώνει βέβαια το κατόρθωμα του Cunningham, καθώς και ο AIM-9J, είχε ποσοστό επιτυχίας μόλις 13% (σε σχέση με το 5 ως 8% των παλιότερων μοντέλων) στο Βιετνάμ.
Καθώς πλησίαζαν την ακτή, το αεροσκάφος τους χτυπήθηκε από πύραυλο SAM (μάλλον SA-2), προκαλώντας υδραυλική βλάβη και λίγο μετά αδυναμία ελέγχου. Ο Cunningham και ο Driscoll εκτοξεύτηκαν με επιτυχία πάνω από τη Νότια Κινεζική Θάλασσα και διασώθηκαν. Μετά την τελευταία τους κατάρριψη, αρκετοί ανώτεροι αξιωματικοί σκέφτηκαν να προτείνουν τον Cunningham για το Μετάλλιο της Τιμής, το κορυφαίο στρατιωτικό παράσημο των ΗΠΑ. Ωστόσο, ο ίδιος επέμεινε, “Ό,τι πάρω εγώ, θέλω να το πάρει και ο Willie, αλλιώς δεν θα το δεχτώ.”
Τελικά, και οι δύο βραβεύτηκαν με τον Σταυρό του Ναυτικού, το δεύτερο υψηλότερο βραβείο του Ναυτικού και των Πεζοναυτών των ΗΠΑ. Αυτή η πράξη δείχνει τον χαρακτήρα του Cunningham, ο οποίος πάντα έδινε προτεραιότητα στην ομαδική εργασία και την αφοσίωση στους συναδέλφους του, αναγνωρίζοντας τη ζωτική συνεισφορά των back-seaters όπως ο Driscoll, που λειτουργούσαν ως WSO (Weapons System Operators) χειριζόμενοι ραντάρ και όπλα.
Μετά τον πόλεμο, ο Cunningham συνέχισε να συνεισφέρει στην αεροπορική εκπαίδευση, υπηρετώντας ως εκπαιδευτής στη Σχολή του Ναυτικού TOPGUN και αργότερα ως διοικητής της Μοίρας Μαχητικών 126 (VF-126), μιας μονάδας προσομοίωσης εχθρικών δυνάμεων στη βάση Miramar στην Καλιφόρνια. Εκεί, βοήθησε στην ανάπτυξη τακτικών που βελτίωσαν την απόδοση των Αμερικανών πιλότων, βασισμένος στις εμπειρίες του από τον Βιετνάμ. Το 2020, εξελέγη πρόεδρος της Ένωσης Αμερικανών Άσων Μαχητικών (American Fighter Aces Association – AFAA), όπου πρότεινε τροποποίηση του ορισμού της κατηγορίας “Άσσος” ώστε να συμπεριλαμβάνει και τους back-seaters, αναγνωρίζοντας τη συνεισφορά τους στις αερομαχίες και τονίζοντας ότι η νίκη είναι ομαδική προσπάθεια.
Μετά την απόσυρσή του από το Ναυτικό το 1990, ο Cunningham εισήλθε στην πολιτική σκηνή, εκλεγόμενος ως Ρεπουμπλικανός βουλευτής στο Κογκρέσο των ΗΠΑ για την 50ή Περιφέρεια της Καλιφόρνιας, όπου υπηρέτησε από το 1991 έως το 2005 σε οκτώ θητείες. Ως μέλος του Κογκρέσου, εστίασε σε θέματα εθνικής άμυνας και βετεράνων, εκμεταλλευόμενος το στρατιωτικό του παρελθόν.
Ωστόσο, η πολιτική του καριέρα επισκιάστηκε από σοβαρό σκάνδαλο διαφθοράς. Το 2005, ο Cunningham παραιτήθηκε από το Κογκρέσο μετά από ομολογία ενοχής για κατηγορίες όπως συνωμοσία, δωροδοκίες, φορολογική απάτη και απάτη μέσω ταχυδρομείου και ηλεκτρονικών μέσων. Συγκεκριμένα, παραδέχτηκε ότι δέχτηκε δωροδοκίες ύψους τουλάχιστον 2,4 εκατομμυρίων δολαρίων από αμυντικές εταιρίες, σε αντάλλαγμα για ευνοϊκές αποφάσεις και συμβόλαια, συμπεριλαμβανομένων πολυτελών δώρων όπως σπίτια, γιοτ και άλλα αγαθά.
Τον Μάρτιο του 2006, καταδικάστηκε σε φυλάκιση οκτώ ετών και τεσσάρων μηνών, την υψηλότερη ποινή που είχε επιβληθεί ποτέ σε μέλος του Κογκρέσου εκείνη την εποχή. Αποφυλακίστηκε τον Ιούνιο του 2013, μετά από περίπου επτά χρόνια κράτησης, και πέρασε κάποια χρόνια σε κατ’ οίκον περιορισμό και εποπτεία. Μετά την αποφυλάκισή του, ο Cunningham δήλωσε πως μετάνιωσε για τις πράξεις του και συνέχισε να μιλάει για τις εμπειρίες του στο Βιετνάμ, χρησιμοποιώντας τις ως παράδειγμα για ηθική και λογοδοσία.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Cunningham μοιραζόταν συχνά τις ιστορίες του σε συνέδρια και βιβλία, εμπνέοντας νέους πιλότους με μαθήματα για θάρρος, τακτική και ηθική. Στους τελευταίους οκτώ μήνες της ζωής του, νοσηλευόταν επανειλημμένα λόγω καρδιακών προβλημάτων και άλλων θεμάτων υγείας, αλλά παρέμεινε ενεργός μέχρι το τέλος, διατηρώντας την αισιοδοξία και το χιούμορ που τον χαρακτήριζαν.
Ο θάνατός του στις 27 Αυγούστου 2025 σηματοδοτεί τέλος μιας εποχής, αφήνοντας πίσω μια κληρονομιά θάρρους, ηγεσίας και αφοσίωσης, αλλά και μαθήματα από τις σκοτεινότερες στιγμές της ζωής του. Ο Randy “Duke” Cunningham ήταν ένας κορυφαίος πιλότος, που όμως είχε κακή συνέχεια ως πολιτικός, ωστόσο τα σφάλματα του δεν διέγραψαν τα πολεμικά του κατορθώματα. Η μνήμη του θα παραμείνει ζωντανή στους κύκλους της αεροπορίας, ως παράδειγμα ενός ανθρώπου με μεγάλες επιτυχίες και σοβαρά λάθη.
