H συζήτηση για μια πιθανή έξοδο της Πολωνίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι καινούργια. Αυτή τη φορα όμως η πολωνική πολιτική ηγεσία φαίνεται να προκαλεί ευθέως την ΕΕ. Αλήθεια, ποιές θα ήταν οι συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης και για τις δύο πλευρές;
Ας ξεκαθαρίσουμε καταρχήν το εξής: η Πολωνία δεν είναι Μεγάλη Βρετανία. Δεν διαθέτει την οικονομική ισχύ, το γεωπολιτικό κύρος και την επιρροή του Λονδίνου στον κόσμο. Κακώς λοιπόν κάποιοι συγκρίνουν τις δύο περιπτώσεις. Μπορεί το “στοίχημα” του Brexit να μην έχει σε καμία περίπτωση κερδηθεί ακόμη, αλλά οι Βρετανοί έχουν τα μέσα να στηρίξουν την οικονομία τους, σε αγαστή συνεργασία με τους πανίσχυρους συμμάχους τους. Τις ΗΠΑ.
Αντιθέτως, η Πολωνία εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητώντας ένα ασφαλές “λιμάνι”, το οποίο θα της προσέφερε πολιτική στήριξη και άφθονους πόρους για να αναπτυχθεί. Κάτι το οποίο συνέβη και οι αριθμοί λένε την αλήθεια:
- η Βαρσοβία έχει λάβει από το 2004 127 δισ. ευρώ σε κοινοτικούς πόρους, τα περισσότερα χρήματα από οποιαδήποτε άλλη χώρα.
- Το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της έχει ανέβει ραγδαία αυτά τα χρόνια. Το 2004, το μέσο εισόδημα ενός πολωνού πολίτη αντιστοιχούσε στο 45% του μέσου πολίτης της ΕΕ. Σήμερα βρίσκεται στο 70%
- Το 80% περίπου των εξαγωγών της χώρας κατευθύνεται σε κράτη – μέλη της ΕΕ. Αντίστοιχα, το 58% των εισαγωγών της προέρχεται από αυτές.
- Από το 2004, 2 εκατομμύρια Πολωνοί εργάζονται στα κράτη μέλη της ΕΕ, αξιοποιώντας την δυνατότητα ελεύθερης μετακίνησης και εργασίας των πολιτών της.
- Η Πολωνία είναι στη 22η δεύτερη θέση μεταξύ των οικονομιών του πλανήτη. Αντίθετα όμως με τη Μ. Βρετανία (6η οικονομία στον κόσμο) η Πολωνία είναι σαφέστατα πιο εξαρτημένη από τις συναλλαγές της με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Οι πόροι τους οποίους θα λάβει η Πολωνία από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης για τις συνέπειες της πανδημίας, είναι 139 δισ. ευρώ συνολικά, με μόνο τα 34 δισ. ευρώ από αυτά να είναι δάνεια. Ένα τεράστιο ποσό για να το αγνοήσεις…
Polexit: ελεύθερη πτώση δίχως αλεξίπτωτο
Έτσι θα μοιάζει μια πιθανή αποχώρηση της Πολωνίας από την ΕΕ. Η οικονομία της θα καταστραφεί με συνοπτικές διαδικασίες, τη στιγμή την οποία θα κλείσει η πόρτα της ενιαίας αγοράς της Ευρώπης αλλά και η “στρόφιγγα” των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Ακόμη και αν καταφέρει να αναβαθμίσει περαιτέρω τους δεσμούς της με την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, την Τσεχία και τις Βαλτικές χώρες, δύσκολα θα καταφέρει να συγκρατήσει την οικονομία της από την κατάρρευση. Σημειωτέον δε, ότι η προσπάθεια της να χτίσει συμμαχίες με τις παραπάνω χώρες θα προσκρούσει στο ζήτημα, ότι όλες τους είναι επίσης μέλη της ΕΕ και θα το σκεφτούν διπλά να κοντραριστούν με τις Βρυξέλλες.
Με δυο λόγια, μια Πολωνία έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα δει το ΑΕΠ της να κατρακυλάει, γεγονός που θα δημιουργήσει μεγάλες κοινωνικές εντάσεις. Επιπλέον, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί τρόπος να βρει ένα νέο modus vivendi με την Ευρώπη μετά από μια πιθανή έξοδό της από το ευρωπαϊκό μπλοκ. Θυμίζουμε τις διαπραγματεύσεις της ΕΕ με τη Μ. Βρετανία μόνο για τις εμπορικές σχέσεις των δύο πλευρών μετά το Brexit, οι οποίες κράτησαν δύο χρόνια.
Τα “θέλω” της Βαρσοβίας και η στάση των Βρυξελλών
Η κυβέρνηση της Πολωνίας προτιμά μια Ένωση με χαλαρούς δεσμούς και όχι μια ισχυρή ομοσπονδία με κοινούς πυλώνες σε οικονομία, εξωτερική πολιτική και άμυνα. Και γι αυτό προκαλούν από καιρό σε καιρό την ΕΕ προκειμένου να την πιέσουν και να “ισοφαρίσουν” την κριτική των Βρυξελλών για ανελευθερία στον Τύπο, τις κοινωνικές διακρίσεις, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης κτλ.
Από την πλευρά τους, οι ιθύνοντες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν φοβούνται πραγματικά ένα Polexit. Και αυτό όχι γιατί το μέγεθος της οικονομίας της χώρας είναι αμελητέο – σε αντίθεση με την ελληνική περίπτωση το 2015 – αλλά επειδή γνωρίζουν ότι αυτός που έχει να χάσει περισσότερα είναι η Βαρσοβία.
Παρόλα αυτά, το ερώτημα παραμένει: πως θα απαντήσει στις προκλήσεις των Πολωνών η Ευρώπη;
Φαίνεται ότι αυτή τη φορά η ΕΕ είναι αποφασισμένη να στυλώσει τα πόδια και να αντιδράσει. Οι ευρωπαϊκές συνθήκες της δίνουν τη δυνατότητα να επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις που θα “πονέσουν” την Πολωνία. Στο “οπλοστάσιό” της υπάρχουν και οι νομικές κυρώσεις, οι οποίες μπορούν να φθάσουν στην αφαίρεση του δικαιώματος της ψήφου της Βαρσοβίας. Σε αυτό το θέμα όμως, η Πολωνία αναμένεται να βρει στήριξη (τουλάχιστον) από την – επίσης “προβληματική” για τις Βρυξέλλες – Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν.
Σε κάθε περίπτωση, οι ξεκάθαρες δηλώσεις τόσο των στελεχών της Κομισιόν όσο και υπουργών των “μεγάλων” κρατών – μελών της Ένωσης δείχνουν ότι αυτή τη φορά θα γίνει ότι είναι δυνατό να συνετιστεί η Πολωνία και παράλληλα να δοθεί ένα μήνυμα στις υπόλοιπες χώρες – αμφισβητίες. Είναι εξάλλου ένα θέμα που αγγίζει την ίδια την υπόσταση της ΕΕ, καθώς έχει φανεί ιδιαίτερα αδύναμη το τελευταίο διάστημα μετά και τη συμφωνία AUKUS. Το τελευταίο πράγμα που θέλουν άλλωστε αυτή τη στιγμή στις Βρυξέλλες είναι ένα ισχυρό κλίμα εσωτερικής αμφισβήτησης, το οποίο θα ενισχύσει την εικόνα μιας χαλαρής συνομοσπονδίας κρατών, δίχως καμιά γεωπολιτική ισχύ.
