Ίσως δεν το έχουμε αναλύσει όσο έπρεπε. Τον ορυμαγδό δηλαδή εξοπλισμών στον οποίο έχει επιδοθεί η Πολωνία, σπάζοντας το ένα ρεκόρ πίσω από το άλλο τόσο σε όγκο παραγγελιών, όσο και σε αξία και σε ποικιλία. Πριν σχολιάσουμε, ας δούμε τι έχει παραγγείλει ή ετοιμάζεται να παραγγείλει τον τελευταίο καιρό:
ΣΤΡΑΤΟΣ ΞΗΡΑΣ
- 180 άρματα μάχης Κ2 Black Panther από την Νότια Κορέα ως αρχική παραγγελία με παραδόσεις να ξεκινούν άμεσα έως το 2025 και στη συνέχεια…
- 800 ακόμη άρματα του ίδιου τύπου που θα κατασκευαστούν στην Πολωνία από το 2026 και μετά
- 48 αυτοκινούμενα πυροβόλα Κ9 Thunder από τη Νότια Κορέα, με πλήρη υποστήριξη συν οχήματα επαναγέμισης K10, στην ίδια λογική, με όσο το δυνατόν πιο γρήγορη παράδοση -πιθανά τα πρώτα 18 και φέτος- και μετά…
- 624 (!) ακόμη, με πολωνική κατασκευή από το 2026 και μετά
- 250 αμερικανικά άρματα M1A2 SEPv3 (η τελευταία εκδοχή του) πάλι με παραδόσεις να ξεκινούν από φέτος
- 116 μεταχειρισμένα αμερικανικά άρματα M1A2 άμεσης παράδοσης ώστε να υπάρχει απευθείας ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων
- 500 (!) εκτοξευτές HIMARS ώστε να συγκροτήσει 80 πυροβολαρχίες. H αρχική παραγγελία πάντως είναι για σημαντικά λιγότερα, αλλά με πρόθεση να εξελιχθεί στα 500
- 122 αυτοκινούμενα πυροβόλα Krab 155 χιλιοστών, κατασκευής από την πολωνική HSW (18 από αυτά έχουν δωρισθεί ήδη στην Ουκρανία) με χρόνο παράδοσης όλων έως το 2026 και πιθανή παραγγελία ακόμη 48
- Απροσδιόριστο αριθμό ΤΟΜΑ Borsuk, τοπικής ανάπτυξης, οπλισμένο με πλήρως σταθεροποιημένο πυροβόλο 30 χιλιοστών, σπονδυλωτή θωράκιση, αμφίβιο, με πολυβόλο 7,62 χιλιοστών, εκτοξευτή αντιαρματικών πυραύλων, κινητήρα 720 ίππων της MTU. Από το 2023 αναμένεται η ένταξη των πρώτων
- 3.500 φορητούς αντιαεροπορικούς πυραύλους Piorun, τοπικής κατασκευής
- Χιλιάδες ελαφριές φορητές αντιαρματικές ρουκέτες LAW
- 300 μεταχειρισμένα τετράτροχα οχήματα Cougar -μεταφοράς προσωπικού, ανθεκτικά σε νάρκες- από τις ΗΠΑ
ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ
- 48 ελαφριά μαχητικά FA-50 από τη Νότια Κορέα, τα οποία κάνουν την πρώτη τους εξαγωγή στην Ευρώπη, έχοντας αξιοπρεπέστατες επιδόσεις. Ελαφρά υπερηχητικά, με κινητήρα General Electric F404, ραντάρ τεχνολογίας AESA της Raytheon, Link 16, ατρακτίδια Sniper και ικανότητα μεταφοράς σχεδόν 4 τόνων φορτίου. Τα πρώτα 10 μάλλον θα παραδοθούν το 2023 και τα υπόλοιπα έως το 2028
- 32 μαχητικά F-35A (συμφωνία του 2020) με παραδόσεις από το 2024
- 32 μεσαία μεταφορικά ελικόπτερα AH149, με παράδοση έως το 2029 και τοπική συναρμολόγηση
- 6 πυροβολαρχίες Patriot (το αίτημα απεστάλη πριν 3 μήνες στις ΗΠΑ)
- 24 μη επανδρωμένα αεροσκάφη, Bayraktar TB2 από την Τουρκία
- 5 μεταχειρισμένα μεταγωγικά αεροσκάφη C-130H από τις ΗΠΑ
ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ
- Τρεις φρεγάτες Arrowhead 140PL από τη βρετανική Babcock, οι οποίες θα κατασκευαστούν τοπικά. Η πολωνική εκδοχή του σκάφους θα φέρει 16 αντιπλοϊκούς πυραύλους RBS-15, 32 αντιαεροπορικούς πυραύλους CAMM, πυροβόλο 76 χιλιοστών, και αντιαεροπορικό πυροβόλο 35 χιλιοστών. Τα σκάφη θα παραδοθούν ως το 2031.
Νέα πολωνική φρεγάτα η Arrowhead 140, σημαντική επιτυχία για τους Βρετανούς
Να πούμε βέβαια πως η παραπάνω λίστα δεν περιλαμβάνει πολλά μικρότερα προγράμματα, όπως και προγράμματα σε εξέλιξη προηγούμενων ετών (π.χ. η παραγωγή των τοπικής σχεδίασης αυτοκινούμενων όλμων Rak και των τεθωρακισμένων μεταφοράς προσωπικού και άλλων ρόλων Rosomak) αλλά και τις αγορές που συζητά η Πολωνία τώρα. Π.χ. ήδη διεξάγει διαπραγματεύσεις για αγορά 32 επιθετικών ελικοπτέρων (πιθανά να είναι Apache AH-64E), έχει δηλώσει πως αναζητά ακόμη 2 μοίρες μαχητικών αεροσκαφών, θέλει κι άλλα TOMA (ίσως εδώ να παίξει ρόλο το νοτιοκορεατικό S21 Redback), ψάχνει υποβρύχια κ.λπ.
Πόσο κοστίζουν όλες αυτές οι τρέχουσες αγορές; Δύσκολο να υπολογιστεί, αλλά ενδεικτικά μόνο η συμφωνία με την Νότια Κορέα για άρματα, οβιδοβόλα και μαχητικά εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 14 δις δολάρια, τα νέα Abrams κοστίζουν 4,75 δις, τα F-35 4,6 δις. Συνολικά θα πούμε ένα ποσό που προσεγγίζει τα 50 δις δολάρια αν βέβαια ολοκληρωθούν-εξελιχθούν όλες οι παραγγελίες ή προθέσεις παραγγελιών μαζί με τα συνοδά πυρομαχικά, υποσυστήματα κ.ο.κ.
3.500 αντιαεροπορικούς πυραύλους Piorun παραγγέλνει η Πολωνία, «αδειάζει» εφοδιάζοντας την Ουκρανία;
Να τονίσουμε εδώ πως η Πολωνία «πιέζεται» για όλες αυτές τις προμήθειες από 3 παράγοντες. Αρχικά είναι η ρωσική απειλή την οποία η Πολωνία αντιμετωπίζει ως την πιο κρίσιμη μεταπολεμικά, θεωρώντας πως όχι μόνο είναι στο στόχαστρο της Μόσχας, αλλά και μπορεί να εκδηλωθεί επίθεση και πολύ γρήγορα. Η πολωνική αυτή εκτίμηση έχει βαρύ ιστορικό παρελθόν καθώς οι δύο λαοί-πολιτισμοί είναι σε διαρκή σύγκρουση από το Μεσαίωνα, υπάρχει το όνειδος της αρχής του 2ου Παγκοσμίου όπου η ΕΣΣΔ εισέβαλλε στην Πολωνία μετά από μυστική συμφωνία με την Ναζιστική Γερμανία, υπάρχει η μακρά συνύπαρξη εντός του Συμφώνου της Βαρσοβίας αλλά με μεγάλες αντιπαραθέσεις, υπάρχει η τελευταία εικοσαετία σχέσεων, κάπως βελτιωμένων, αλλά με πολλές ενδιάμεσες κρίσεις και μεγάλη καχυποψία.
Ο δεύτερος λόγος είναι πιο μακροπρόθεσμος, η Πολωνία υλοποιεί ένα μακρού χρόνου πρόγραμμα «δυτικοποίησης» και αναβάθμισης των ενόπλων δυνάμεων της, με στόχο την σταδιακή απόσυρση των σοβιετικής εποχής υλικών από τα οποία έχει πάρα πολλά. Το πρόγραμμα αυτό βέβαια δεν είχε χαρακτήρα έκτακτο, αλλά ήταν στρατηγική απόφαση. Πλέον όμως έχει επιταχυνθεί και αλλάξει, λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Ο τρίτος λόγος είναι πως η Πολωνία (το έχουμε αναφέρει πολλές φορές) είναι από τις πιο δραστήριες χώρες στην μεταφοράς αμυντικού υλικού στο Κίεβο. Στην πράξη η Βαρσοβία έχει ανοίξει τις αποθήκες και στέλνει προς ανατολή ότι μπορεί περισσότερο. Άρματα T-72 (πάνω από 230), άρματα PT-91 (τοπικής εξέλιξης Τ-72), πάνω από 100 αυτοκινούμενα πυροβόλα Krab και 2S1, θωρακισμένα οχήματα BMP-1, τουλάχιστον 20 ρουκετοβόλα Grad BM-21, μεγάλους όγκους πυρομαχικών σοβιετικών διαμετρημάτων, τυφέκια, κράνη, αντιαεροπορικούς και αντιαρματικούς πυραύλους, όλμους, drones, UCAV, περιφερόμενα πυρομαχικά Warmate, ανταλλακτικά και όπλα για τα μαχητικά MiG-29 και ένα σωρό άλλα. Έτσι η χώρα συνειδητά «αιμορραγεί» αμυντικά για να βοηθήσει την Ουκρανία, γνωρίζοντας όμως πως κάθε απώλεια ρωσικής ισχύος και πολεμικής φθοράς είναι προς όφελος της. Μια τακτική όμως που πλέον έχει αδυνατίσει την πολωνική αμυντική δυνατότητα, άρα πρέπει να αναπληρωθεί και όσο πιο γρήγορα γίνεται.
Πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι η ταχύτητα και η θεσμική ευελιξία με την οποία η Πολωνία έχει διεξάγει τις διαπραγματεύσεις για όλες αυτές τις αγορές. Η χώρα από το 2020 έχει κάνει μια σημαντική κανονιστική αλλαγή στο σύστημα αμυντικών προμηθειών της, δημιουργώντας μια κεντρική Διεύθυνση Εξοπλισμών, η οποία ενσωμάτωσε μια σειρά από άλλες σχετικές διευθύνσεις (Διευθυντήριο Εξοπλισμών, Διεύθυνση Εφαρμογής Καινοτομικών Εφαρμογών, Διεύθυνση Αντισταθμιστικών κ.α.). Μαζί με μια σειρά από υπουργικές αποφάσεις, η δομή έχει αλλάξει και γίνει πιο συγκεντρωτική, έχει οργανωθεί με στόχο την απλοποίηση (το δυνατόν) της διαδικασίας, έχοντας ειδικές προβλέψεις για αγορά μέσω FMS (προμήθεια μέσω ΗΠΑ και χρηματοδότησης από εκεί), προσαρμογής σε νατοικά στάνταρ και με έμφαση στην εγχώρια παραγωγή.
ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ: LoR της Πολωνίας για 500(!) εκτοξευτές HIMARS, εκπληκτική δύναμη πυρός απέναντι στη Ρωσία
Ακόμη παρά το έκτακτο των πολλών αγορών, η Πολωνία έχει καταφέρει σε αρκετές να επιβάλλει την συμμετοχή της τοπικής αμυντικής βιομηχανίας. Η τελευταία έχει δομηθεί γύρω από την εταιρία συμμετοχών PGZ Group, στην οποία ανήκουν όλες οι κρατικές αμυντικές εταιρίες αλλά και έχει μερίδια σε ιδιωτικές (πάνω από 80 εταιρίες συνολικά). Η οργάνωση αυτή επιτρέπει στην PGZ να συνεργάζεται ως αυτόνομη ενότητα με το κράτος, αναλαμβάνοντας κάθε είδους συμβόλαια, αναπτύσσοντας έρευνα, σχηματίζοντας συνεργατικά σχήματα για κάθε ειδική προμήθεια, ενώ αποτελεί σημείο αναφοράς για κάθε ξένη εταιρία που θέλει να πουλήσει αμυντικά συστήματα στην Πολωνία, καθώς εντός κοινοπραξίας θα αναζητήσει συνεργάτη.
Η Πολωνία παραλαμβάνει τα πρώτα δείγματα εγχώριων ΤΟΜΑ Borsuk για δοκιμές
Η χώρα που νιώθει ότι δικαιώνεται
Το πολιτικό σκηνικό στη Βαρσοβία είναι βέβαια ο κύριος πόλος προώθησης αυτών των εξοπλιστικών προμηθειών. Κυριαρχεί το συντηρητικό και ευρωσκεπτικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) που στις πιο πρόσφατες εκλογές, του 2019, πήρε 43,6% ενώ βρίσκεται στην εξουσία από το 2015. Η στάση του είναι σαφώς αντιρωσική, έχει εθνικιστικό προσανατολισμό, αν και στο εσωτερικό του υπάρχουν φράξιες με ποικιλία αντιλήψεων. Υπάρχει μάλιστα μια παραδοξότητα καθώς «ισχυρός άνδρας» της Πολωνίας θεωρείται ο πρόεδρος του PiS Γιαροσλάβ Καζίνσκι (αδελφός του αποβιώσαντος ιδρυτή του και Προέδρου της Πολωνίας το 2005-2010, Λεχ Καζίνσκι) με αμφίσημη σχέση με τον πρωθυπουργό Ματέους Μοραβιέτσκι.
Για την κυβέρνηση της χώρας που είχε έρθει σε πολλές συγκρούσεις με το ευρωπαϊκό κατεστημένο ακολουθώντας μια φιλοσοφία «εθνικής πρωτοπορίας και όχι ευρωπαϊκής συναίνεσης» η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αντιμετωπίζεται τόσο ως μεγάλος φόβος αλλά και ως μεγάλη ευκαιρία. Το δεύτερο, ώστε η Πολωνία να αναδειχθεί στην κεντρική Ευρώπη ως πυλώνας αντίστασης στην Ρωσική επιθετικότητα, ως χώρα «στήριγμα» του ΝΑΤΟ αλλά και των γειτονικών χωρών, αναλαμβάνοντας δηλαδή ρόλο περιφερειακής δύναμης, αντιθετικής της «υποτονικής Γερμανίας» και της «συμβιβαστικής Γαλλίας». Για σημαντικό τμήμα της πολωνικής κοινωνίας η εισβολή ήταν και μια δικαίωση, καθώς είχαν από χρόνια σημάνει την επιθετικότητα του Πούτιν και καυτηριάσει την κατευναστική πολιτική άλλων χωρών έναντι της Ρωσίας. Ακόμη, η ανάδειξη της Πολωνίας ως βασικό υποστηρικτή της Ουκρανίας -όχι μόνο σε όπλα αλλά και σε μεγάλη βοήθεια στην ανακούφιση των προσφύγων από εκεί- και ως χώρας-ανάχωμα στη Μόσχα, θεωρείται ευκαιρία να αποκατασταθούν οι σχέσεις τόσο με την Ε.Ε. όσο και με τις ΗΠΑ, που είχαν διαρραγεί από ποικιλία πολωνικών επιλογών, κυρίως με οπισθοδρόμηση σε ζητήματα κοινωνικών δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Στο παραπάνω πλαίσιο όπου η Πολωνία έχει κάθε τακτικό, στρατηγικό αλλά και πολιτικό λόγο να εξοπλιστεί (για την ενίσχυση της άμυνας της αλλά και ως σημαντική αύξηση της σκληρής γεωπολιτικής ισχύος) η μαζική παραγγελία οπλικών συστημάτων με μεγάλο ποσοστό συμπαραγωγής φαίνεται ως η πιο λογική επιλογή.
Τα προβλήματα; Πολλά. Η μαζική αλλαγή εξοπλισμών από την σοβιετική στην δυτική αντίληψη, η ένταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις μιας πανσπερμίας συστημάτων από κάθε γωνιά του κόσμου, η διασφάλιση νέων ροών ανταλλακτικών, νέων επιχειρησιακών τακτικών, νέων εκπαιδευτικών διαδικασιών, προβλέπεται όχι μόνο δύσκολη αλλά και χαοτική. Παρά τη βοήθεια που μπορεί να παρασχεθεί, π.χ. από τις ΗΠΑ που σταθμεύουν ήδη στην Πολωνία μεγάλες δυνάμεις και παρέχουν υπηρεσίες εκπαίδευσης και υποστήριξης. Η Βαρσοβία μάλιστα κάνει και πολύ τολμηρές επιλογές, όπως να σχηματίσει αρματικό δυναμικό με 3 διαφορετικά σύγχρονα άρματα, τα Leopard 2 που έχει ανακαινίσει, τα αμερικανικά Abrams M1 και τα νοτιοκορεατικά K2 που έχουν μεν συγγένεια με τα Leopard, αλλά παραμένουν μια ιδιαίτερη παραγγελία.
Το οικονομικό ζήτημα δεν είναι απλό επίσης. Την τελευταία δεκαετία η Πολωνία κατάφερνε να έχει αμυντικές δαπάνες κάπου στο 2% του ΑΕΠ της, τώρα πάει ολοταχώς για το 3% και ίσως φθάσει το 5% σε 2-3 χρόνια όταν ξεκινήσουν οι μαζικές αποπληρωμές όλων αυτών των συστημάτων που έχει παραγγείλει. Πάντως λόγω αυξανόμενου ΑΕΠ η επένδυση σε άμυνα συνεχώς αυξάνεται όπως φαίνεται στο διάγραμμα.
Πόσο μπορεί να συντηρήσει μια τέτοια εξοπλιστική δράση είναι άγνωστο όμως. Η χώρα έχει χαμηλό δημόσιο χρέος στο 46% του ΑΕΠ, είχε την προηγούμενη δεκαετία καλούς ρυθμούς ανάπτυξης κάπου στο 4% ετησίως, έχει ένα συνεχώς αυξανόμενο ΑΕΠ, πλέον κάπου στα 600 δις δολάρια το έτος. Θεωρητικά λοιπόν έχει οικονομικό απόθεμα για εξοπλισμούς. Όμως η κρίση του κορονοϊού είχε οικονομικές επιπτώσεις, ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να φέρει μείωση επενδύσεων. Ήδη ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση το 2022 προβλέπεται να ξεπεράσει το 10%. Ακόμη η Πολωνία έχει ανάγκη ανανέωσης μεγάλων δημόσιων υποδομών και θα χρειαστεί μέτρα κοινωνικής στήριξης.
Ειδικά σε θέματα άμυνας, οι εξοπλισμοί είναι μόνο ένα μέρος του ζητήματος καθώς λόγω ρωσικής εισβολής εμφανίζεται και πιεστική ανάγκη (υπήρχε ήδη) να αυξηθεί το προσωπικό -οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι επαγγελματικές- όπου για παράδειγμα ο Στρατός Ξηράς έχει μόλις 60.000 άτομα. Έτσι τα νέα όπλα θα συνοδευτούν και από νέες δαπάνες μισθοδοσίας, υποδομών, εκπαίδευσης στο γνωστό σπιράλ επιτάχυνσης αμυντικών προετοιμασιών. Οπότε το «πάρτι» επενδύσεων στην άμυνα προβλέπεται πολύ μεγάλο αν θέλει η Πολωνία να πετύχει την πλήρη αλλαγή σε δυτικά όπλα και την ισχυροποίηση της έναντι της Μόσχας και με μεγάλο βάθος χρόνου για την υποστήριξη της προσπάθειας.
Συνολικά η πολωνική προσπάθεια εξοπλισμών στηριγμένη σε ισχυρή τοπική αμυντική βιομηχανία (δεν είναι γνωστή στην Ελλάδα αλλά αποδίδει), και σε μια αξιόλογη οικονομία, μπορεί να διεκδικήσει μια ταχεία αύξηση της σκληρής ισχύος της, παίρνοντας τα αντίστοιχα σημαντικά ρίσκα. Προς το παρόν υπάρχει κοινωνική συναίνεση, υπάρχει διεθνής βοήθεια και ανοχή σε άλλες πολιτικές επιλογές της Βαρσοβίας, υπάρχει αμερικανική «σύμπνοια» που θέλει τέτοιες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες ώστε να μην εξαρτάται η άμυνα της Ευρώπης τόσο πολύ από την Ουάσιγκτον. Έτσι με θετική διεθνή και εγχώρια συγκυρία η Πολωνία κάνει το δικό της βήμα στην άμυνα της, που όμως έχει σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις και μπορεί να φέρει αλλαγή συσχετισμών ισχύος εντός της ευρωπαϊκής ηπείρου.
Θα υπάρχει «αντίρροπη» δράση της Γερμανίας που επίσης επανεξοπλίζεται (επιστρέφοντας δηλαδή σε εποχές του 1960-80); Θα ακολουθήσει η Γαλλία που αναζητά κεντρικό ευρωπαϊκό ρόλο έχοντας να προσφέρει και πυρηνική «ομπρέλα»; Θα συνασπισθούν γύρω από την Πολωνία οι λεγόμενες χώρες του Βίσεγκραντ, δηλαδή οι Τσεχία, Σλοβακία και Ουγγαρία, όταν ήδη η τελευταία -λόγω φιλορωσισμού της- έχει απομακρυνθεί; Πολλά τα ερωτήματα για μια πολωνική διαδρομή που αν μη τι άλλο την αναβιώνει ως ευρωπαϊκό πόλο, κάτι που είχε απωλέσει εδώ και μια εκατονταετία σχεδόν…
