Το 2024 ήταν επετειακή χρονιά τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα τουρκικά Phantom. Η Τουρκική Αεροπορία (THK) γιόρτασε τις πέντε δεκαετίες χρήσης των McDonnell Douglas F-4 λίγους μήνες μετά την ΠΑ, με μια σειρά εκδηλώσεων που περιλάμβανε τόσο στατική έκθεση όσο και πτητική δραστηριότητα στην 1η «Κύρια Βάση Μαχητικών» (1η Πτέρυγα Μαχητικών) στο Εσκίσεχιρ, το Σαββατοκύριακο 16 και 17 Δεκεμβρίου. Με την ευκαιρία, κάνουμε μια ανασκόπηση της ιστορίας των Phantom σε τουρκική και ελληνική υπηρεσία.
Η είσοδος της Τουρκίας ταυτόχρονα με εκείνη της Ελλάδας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία το 1952, υπήρξε αφετηρία για την παραχώρηση μεγάλων ποσοτήτων οπλικών συστημάτων στην Άγκυρα, περιλαμβανομένων αεροσκαφών διαφόρων τύπων, από τις ΗΠΑ. Έτσι η ΤΗΚ, στις αρχές της δεκαετίας του 60, διέθετε μεγάλο αριθμό μαχητικών κρούσης F-84 Thunderstreak και F-100 Super Saber (που δεν είχαν δοθεί στην Ελλάδα), μαζί με F-5 Freedom Fighter και F-104 Starfighter, που είχαν επίσης ρόλο Δ/Β (Δίωξης-Βομβαρδισμού).
H κλιμακούμενη ένταση στην Κύπρο από τις τουρκικές ενέργειες και η απόφαση της Ελληνικής Αεροπορίας να προμηθευτεί F-4E το 1971, το ικανότερο διαθέσιμο δυτικό μαχητικό τη συγκεκριμένη περίοδο, στο πρόγραμμα που έλαβε το όνομα Peace Icarus, οδήγησε λίγο αργότερα και την Άγκυρα σε αντίστοιχη αγορά 40 Phantom (έναντι των 36 της ελληνικής προμήθειας, που, αν και αφορούσε και αυτή σε δύο Μοίρες, περιορίστηκε με την περικοπή των προβλεπόμενων αεροσκαφών αναπλήρωσης για οικονομικούς λόγους).
[Να θυμίσουμε ότι η διακρατική συμφωνία Peace Icarus I (PI I) μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας για τα 36 F-4E Phantom II και αποπληρωμή μέσω πιστώσεων FMS υπογράφηκε το 1972 και είχε ύψος $150 εκατ. ή περίπου 5 δις δραχμές με την ισοτιμία της εποχής, από τα οποία το 85% ήταν δανεισμός. Όπως και στην τουρκική περίπτωση, περιλάμβανε εξοπλισμό και υποδομές επίγειας εξυπηρέτησης, αρχικά αποθέματα ανταλλακτικών και εκπαίδευση πιλότων και τεχνικού προσωπικού. Στην αρχική παραγγελία των 36 F-4E του προγράμματος PI I (Block 54-57) προστέθηκαν δύο ακόμη τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο του 1974, ασκώντας εν μέρει υφιστάμενη προαίρεση. Τα δυο επιπλέον αυτά Phantom («74-1618» και «74-1619») παραλήφθηκαν τον Ιούνιο του 1976, δηλαδή αρκετό καιρό μετά την ολοκλήρωση του PI I.]
Τα ελληνικά Phantom στην εισβολή της Κύπρου
Καμία αναφορά σε F-4E, ελληνικά ή τουρκικά, δεν μπορεί να είναι ολοκληρωμένη χωρίς να γίνει μνεία του ελληνικού πλεονεκτήματος το 1974 και του γεγονότος ότι η Ελλάδα όχι μόνο προηγήθηκε της Τουρκίας στην απόκτηση του Phantom (ουσιαστικά ανάγκασε την Άγκυρα να την ακολουθήσει), αλλά την περίοδο της εισβολής στην Κύπρο και των τραγικών γεγονότων που ακολούθησαν η ΠΑ διέθετε μια σχεδόν ετοιμοπόλεμη Μοίρα από τα μαχητικά.
Να θυμίσουμε ότι η σχετική σύμβαση του 1972, που προαναφέρθηκε, προέβλεπε την εκπαίδευση 18 πληρωμάτων (κυβερνητών και ΧΟΣ) σε πλήρες πρόγραμμα που τα απέδιδε ετοιμοπόλεμα και στους δυο ρόλους που χαρακτήριζαν αυτά τα μαχητικά δεύτερης γενιάς, δηλαδή Αναχαίτισης και ∆ίωξης-Βομβαρδισμού. Από τα σχετικά αρχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα η ΠΑ προκύπτει ότι η εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε στη Homestead ΑFB στη Φλόριδα, με 55 εξόδους και 71,8 ώρες πτήσης για τους κυβερνήτες και 32 εξόδους και 40,5 ώρες για τους ΧΟΣ και εκπαιδευτές βετεράνους του πολέμου του Βιετνάμ, προετοίμαζε μεθοδικά και στο μέγιστο δυνατό επίπεδο τους Έλληνες Ιπταμένους. Αντίστοιχη ήταν και η προετοιμασία για τους μηχανικούς, αν και η ΠΑ είχε ήδη εμπειρία σε κινητήρες J79 των F-104G.
Σύμφωνα με την παραπάνω πηγή, στις 20 Ιουλίου 1974, με την έναρξη του ΑΤΤΙΛΑ Ι, δυο F-4E μεταστάθμευσαν στην 114ΠΜ στην Τανάγρα για καθήκοντα επιφυλακής και αναχαίτισης, ενώ στις 22 Ιουλίου 1974 η 339Μ έλαβε εντολή για μεταστάθμευση στην 126ΣΜ στο Ηράκλειο της Κρήτης. Η Μοίρα μετακίνησε εκεί τα δυο αεροσκάφη της Τανάγρας σε διαμόρφωση αναχαίτισης και οκτώ άλλα Phantom οπλισμένα με βόμβες και αποστολή την προσβολή των τουρκικών δυνάμεων εισβολής όσο ακόμη δεν είχε εδραιωθεί το προγεφύρωμα στην Κερύνεια. Δυστυχώς στη μεταστάθμευση και τη διαδικασία προσγείωσης απωλέσθη το αεροσκάφος «72-1506», αν και το πλήρωμά του ευτυχώς διασώθηκε. Η διαταγή όμως για την αποστολή στην Κύπρο δεν ήλθε ποτέ και τα αεροπλάνα επέστρεψαν στην έδρα τους, στην 117ΠΜ, στις 2 Αυγούστου. Το πλεονέκτημα που απολάμβανε τότε η ΠΑ έχοντας ετοιμοπόλεμα πληρώματα και αεροσκάφη (αν και κάποια από τα όπλα που προορίζονταν για τα Phantom δεν είχαν ακόμη παραληφθεί) την ίδια στιγμή που η THK δεν είχε ακόμη παραλάβει Phantom, δεν αξιοποιήθηκε!
Περισσότερα στο καινούργιο μας Τεύχος 56, Φεβρουάριος 2025 είναι στα περίπτερα με πλούσια, επίκαιρη και ενδιαφέρουσα ύλη, αλλά υπάρχει ήδη ηλεκτρονικά ΕΔΩ σε ειδική τιμή.
Πληροφοριες ΕΔΩ
