Το επόμενο εξελικτικό βήμα σε οτι αφορά την τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει η Πολεμική Αεροπορία καθώς σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, σε εξέλιξη βρίσκεται η επεξεργασία αιτήματος LOR (Letter of request) από την Ουάσιγκτον για την αποδέσμευση των μη επανδρωμένων αεροχημάτων MQ-9 Reaper.
Πρόκειται για μια προμήθεια η οποία επιδιώκεται εδώ και πολλά χρόνια προκειμένου να καταστεί εφικτή η επέκταση – αναβάθμιση της ικανότητας επιτήρησης – αναγνώρισης – παρακολούθησης που υπάρχει σήμερα με τα UAV “ΠΗΓΑΣΟΣ” που διαθέτει η ΠΑ.
Με δεδομένη λοιπόν την απαίτηση για ενίσχυση των ικανοτήτων ISR (inteligence – Survailance – Reconnaissance), αυτό που είναι σήμερα το ζητούμενο είναι η απόκτηση ενός νέου μη επανδωμένου αεροσκάφους, το οποίο εντάσσεται σε σχετικό πρόγραμμα που αποτελεί συγκερασμό ανάλογων απαιτήσεων που έχει το ΓΕΕΘΑ και η Πολεμική Αεροπορία.
Αν και το ζήτημα όπως παρουσιάστηκε από διάφορα δημοσιεύματα στον ημερήσιο Tύπο και το διαδίκτυο έχει προεξοφληθεί ως «τελειωμένη υπόθεση», καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν οτι ακόμα υπάρχει .. αρκετός δρόμος μέχρι να δούμε MQ-9 σε ελληνικό έδαφος με διακριτικά της ΠΑ και τίποτε δεν είναι σίγουρο τη στιγμή αυτή.
Reaper και… Reaper
Το ενδεχόμενο απόκτησης MQ-9 με ικανότητα χρήσης οπλικών συστημάτων, είναι εξαιρετικά απίθανο (και θα αποτελούσε πολύ μεγάλη έκπληξη) εάν η οποιαδήποτε ελληνική πτυχή Reaper (είτε μίσθωση, είτε αγορά) αφορούσε τέτοια δυνατότητα. Η αποδέσμευση οπλισμένων UAS, πέραν του γεγονότος ότι εμπίπτει σε περιορισμούς διεθνών συνθηκών (που ίσως βέβαια να μπορούσαν να “μεταφραστούν” και διαφορετικά) αποτελεί εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα στις ΗΠΑ και η έγκριση από το κογκρέσο θα ήταν πρακτικά αδύνατη.
Να θυμίσουμε ότι αν και ο κατάλογος των χωρών που έχουν αγοράσει ή προτίθενται να αγοράσουν MQ-9 όλο και μακραίνει, ένας και μόνο εξαγωγικός χρήστης έχει αποκτήσει Reaper με τέτοια ικανότητα και αυτός είναι το Ηνωμένο Βασίλειο (λόγω της υποστήριξης των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν). Η Ιταλία που επίσης αγόρασε τόσο MQ-1 όσο και MQ-9 χρειάστηκε να περιμένει μια δεκαετία έως ότου πάρει τελικά την έγκριση με προσθέσει τέτοια δυνατότητα και πολλές από τις λεπτομέρειες της μετάπτωσης εκκρεμούν ακόμη. Αντίστοιχη περίπτωση είναι και η Γαλλία, η οποία χρειάστηκε να αιτηθεί τον εξοπλισμό των δικών της Reaper πολλές φορές πριν τελικά οι ΗΠΑ το… σκεφτούν και μόνο στη διάσταση των αναγκών του αγώνα κατά των τζιχαντιστών στην υποσαχάρια Αφρική.
Το δεύτερο μείζον ζήτημα είναι το κόστος, εάν πρόκειται για προμήθεια, αφού όλες οι ενδείξεις περί αυτού αναφέρονται σε ένα σύστημα πολύ υψηλού κόστους. Η πρόσφατη γνωστοποίηση της DSCA για το Βέλγιο μόλις στις 26 Μαρτίου, όπου ένα «σύστημα» έξι MQ-9B SkyGuardian με τα «παρελκόμενα» κοστολογείται 600 εκατομμύρια δολάρια ίσως είναι υπερβολική εκτίμηση, δεδομένων μάλιστα των γνωστών πρακτικών που ακολουθεί στο θέμα η αμερικανική υπηρεσία (και τις οποίες είχαμε αναλύσει στην περίπτωση των F-16V). Υπάρχουν όμως και άλλες ενδείξεις, όπως η περίπτωση της Ισπανίας που διαπραγματεύτηκε το 2015 την αγορά τεσσάρων MQ-9 και δυο σταθμών εδάφους με κόστος που ξεπερνούσε τα 170 εκατομμύρια ευρώ.
Υπάρχει βέβαια πάντα και το ενδεχόμενο παραχώρησης μέσω εκμίσθωσης, η οποία όμως φαίνεται ότι θα έχει τίμημα και μάλιστα όχι μόνο… χρηματικό ενοίκιο.
Τι έχει ζητηθεί και ποιος ο ρόλος της 110 ΠΜ
Αν και τα περισσότερα δημοσιεύματα αναφέρουν την Ελλάδα ως ενδιαφερόμενη για “μισό σύστημα”, δηλαδή τρία MQ-9, πηγές που θεωρούμε έγκυρες κάνουν λόγο για επιδίωξη της ΠΑ μέχρι και 6 μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Αυτό το σενάριο υποστηρίζεται από το γεγονός οτι υπό κανονικές συνθήκες ένα πλήρες σύστημα UAV αποτελείται από 6 MQ-9, με στόχο να διατηρείται παρατεταμένη ικανότητα επιτήρησης στις εκάστοτε περιοχές επιχειρησιακού ενδιαφέροντος.
Ειδικότερα σύμφωνα με το δόγμα χρήσης της Αμερικανικής Αεροπορίας τόσο για τα MQ-1 όσο και για τα MQ-9, ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος βρίσκεται στην περιοχή περιπολίας εκτελώντας επιτήρηση για διάρκεια 30 ωρών (αριθμός που μειώνεται σε 23 ώρες με πλήρες φορτίο όπλων για το MQ-9). Την ίδια στιγμή ένα MQ-9 επιστρέφει στη βάση του μετά το πέρας της περιπολίας του, ενώ ένα ακόμη ανεφοδιάζεται και προετοιμάζεται για την επόμενη αποστολή, ώστε να αντικαταστήσει το UAV που ήδη επιχειρεί. Ένα ακόμα διατηρείται ως εφεδρικό ανά πάσα στιγμή για ανάληψη επιχειρησιακή δράσης ενώ άλλα δύο παραμένουν σε διαδικασία συντήρησης ενώ έχουν και ρόλο αναπλήρωσης απωλειών.
Και για να έλθουμε και στο “ευρύτερο τίμημα” που αναφερθήκαμε παραπάνω, η παραχώρηση MQ-9, ίσως με μελλοντική δυνατότητα/επιλογή προμήθειας φαίνεται να είναι ενταγμένη σε ένα άλλο παράλληλο πλαίσιο που διαμορφώνεται και αφορά ενδεχόμενο επέκτασης της επιχειρησιακής ικανότητας του κλιμακίου της USAF που εδρέυει στην 110ΠΜ με άφιξη και των ακόμη μεγαλύτερων μη επανδρωμένων αεροσκαφών τύπου RQ-4 Global Hawk που έχουν ρόλο στρατηγικής αναγνώρισης με αυτονομία πάνω από 30 ώρες στον αέρα και εμβέλεια που ξεπερνάει τα 2.500 nm(4,000 km) με ικανότητα επιτήρησης σε πραγματικό χρόνο μιας περιοχής 100.000 km2 ανάλογης με την έκταση που έχει σχεδόν ολόκληρη η ελληνική επικράτεια.
Σήμερα τέτοιες επιχειρήσεις διεξάγονται από τον αμερικανικό τομέα του NAS Sigonella στη Σικελία και αφορούν σε μεγάλο βαθμό την επιτήρηση της ανατολικής Ουκρανίας. Προφανώς η μεταφορά της αφετηρίας τους μερικές εκατοντάδες βορειοανατολικότερα αποτελεί τεράστιο κέρδος.
Ήδη κλιμάκια της USAF πραγματοποιούν διερευνητικές αυτοψίες για αυτό το σκοπό σε συμμαχικές χώρες, ανάμεσά τους και την Ελλάδα!
Φυσικά μια τέτοια “διασύνδεση” δεν μπορεί να αποδειχθεί και φυσικά δεν θα επισημοποιηθεί ποτέ αλλά η συγκυρία είναι… διαβολική για να είναι συμπτωματική και βέβαια βολεύει αμφότερες τις πλευρές.
Θα πρέπει να έχουμε υπόψιν μας οτι η ΠΑ είχε προβλέψει ώστε να αποκτήσει ένα εξελιγμένο μη επανδρωμένο UAV πολλά χρόνια πριν.. Ήδη από τη δεκαετία του 80 υπήρχαν φιλοδοξίες, οι οποίες καλύφθηκαν εν μέρει από τον «ΠΗΓΑΣΟ» που βρίσκεται μέχρι σήμερα σε υπηρεσία, επ’ωφελεία και των τριών Κλάδων των Ε.Δ.
Η απαίτηση συνέχισε φυσικά να υφίσταται και «αναζωπυρώθηκε» στα τέλη της δεκαετίας του 2000 αλλά αναγκαστικά υπήρξε αδράνεια όπως άλλωστε στο σύνολο των εξοπλιστικών προγραμμάτων του ΥΕΘΑ για διάστημα που αγγίζει τη δεκαετία.. Μοναδική εξαίρεση ήταν το πρόγραμμα αναβάθμισης των F-16C/D Block 52+ και Advanced σε Viper και το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των P-3B Orion του ΠΝ.
Φτάνοντας στην τρέχουσα περίοδο η πρώτη σαφής ένδειξη για τις επερχόμενες εξελίξεις δόθηκε από τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ Πτέραρχο (Ι) Χρήστο Χριστοδούλου (τότε ακόμα με την ιδιότητα του Α/ΓΕΑ) στο πλαίσιο παρουσίασης που πραγματοποιήθηκε στο ΓΕΑ στις 31/10/2018 για τις τρέχουσες και μελλοντικές εξελίξεις που αφορούν συνολικά την ΠΑ.
Αξίζει να θυμίσουμε σε αυτό το σημείο, τα όσα είχαμε αναφέρει σε εκτενές ρεπορτάζ για το συγκεκριμένο ζήτημα, στο περιοδικό Π&Δ εκείνη την περίοδο.. Όπως λοιπόν τόνισε στους διαπιστευμένους δημοσιογράφους ο Πτέραρχος Χριστοδούλου, η ΠΑ έχτισε μόνη της το UAV (ΠΗΓΑΣΟΣ), το οποίο – όπως τόνισε εμφατικά – «κάνει μέχρι σήμερα πολύ καλή δουλειά στο επιχειρησιακό περιβάλλον που λειτουργεί» ενώ παράλληλα άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο για αναβάθμιση του καθώς «υπάρχουν δυνατότητες για εξέλιξη».
Συνεχίζοντας διευκρίνισε τα εξής: « Από εκεί και μετά βέβαια το asset αυτό έχει ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της ΠΑ. Είναι ένα εργαλείο που αφορά και τους 3 Κλάδους των Ε.Δ και γι αυτό το έχει αναλάβει το ΓΕΕΘΑ. Εμείς στηρίζουμε με τις τεχνικές μας γνώσεις γιατί είναι λογικό να έχουμε τους μηχανισμούς και το know how για αυτά τα assets. Σύντομα όμως θα έχουμε μοντέλα UAV τα οποία θα είναι εσωτερικής παραγωγής. Υπάρχει ένα πρόγραμμα με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο σε συνεργασία με το ΓΕΕΘΑ με εξειδικευμένο προσωπικό – μηχανικούς που έχουν τα αντίστοιχα πτυχία στα συστήματα αυτά και ευελπιστούμε να το εξελίξουμε. Βασικός στόχος είναι να έχουμε αυτονομία στο τομέα αυτόν. Θέλουμε συγκεκριμένα πράγματα για συγκεκριμένο σκοπό. Το ζητούμενο είναι η ποιότητα. Θέλω να πιστεύω οτι γρήγορα θα ξεκολλήσουμε από κάποιες γραφειοκρατικές «παγίδες» ώστε να μπορέσουν να τρέξουν αυτά τα προγράμματα ούτως ώστε να έχουμε ένα καθολικό όφελος για το σύνολο των Ε.Δ και όχι μόνο για την ΠΑ».
Με βάση λοιπόν τα παραπάνω, η πρόθεση απόκτησης MQ-9 από τις ΗΠΑ φαίνεται τουλάχιστον ως.. παρέκκλιση ή ακόμη και ως σαφής πρόθεση υπαναχώρησης για μια εθνική σχεδίαση UAV, χάριν προμήθειας έτοιμου συστήματος από το εξωτερικό. Η πραγματικότητα είναι βεβαίως διαφορετική καθώς οι παραπάνω προθέσεις διατηρούνται αλλά στο μεταξύ η ανάγκη για επέκταση των ικανοτήτων προς κάλυψη επιχειρησιακών αναγκών έχει γίνει κάτι περισσότερο από πιεστική…
Διαφορά.. «φάσης»
Είναι λογικό οτι η πρόθεση απόκτησης MQ-9 Reaper από τις ΗΠΑ δεν υποκαθιστά αλλά περισσότερο αποτελεί ένα «ενδιάμεσο βήμα», σε έναν χώρο όπου η τεχνολογία αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς. Γι αυτό είναι επιτακτική η απόκτηση εμπειρίας, προκειμένου η ΠΑ να είναι σε θέση να διατηρήσει επίπεδο επάρκειας, γνωστικό υπόβαθρο και παράλληλα να καλύψει τις πιεστικές επιχειρησιακές απαιτήσεις που προαναφέραμε.
Ενδεικτικό της παραπάνω πραγματικότητας είναι το γεγονός οτι η ελληνική πλευρά είχε δείξει αρχικά ενδιαφέρον και για το Μη Επανδρωμένο Αεροσκάφος MQ-1 Predator της General Atomics, παραβλέποντας οτι θεωρείται σύστημα «1η γενιάς» στην Αμερικανική Αεροπορία, καθώς βρίσκεται σε υπηρεσία για περισσότερα από 24 χρόνια (Ως γνωστόν το Predator εισήλθε σε υπηρεσία το 1995 ενώ ξεκίνησε να συμμετέχει σε πραγματικές επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν και το Ιράκ από το 2001).
Φυσικά παραμένει επιχειρησιακό μέχρι σήμερα αλλά δεν αποτελεί πλέον αντιπροσωπευτικό δείγμα τεχνολογίας αιχμής στην κατηγορία του καθώς αντικαθίσταται πλήρως από το πιο εξελιγμένο MQ-9 Reaper με μεγαλύτερες ικανότητες αυτονομίας, εμβέλειας, εξοπλισμού και ικανότητα μεταφοράς οπλικού φορτίου. Για το λόγο αυτό η Αμερικανική πλευρά ενημέρωσε οτι τα συστήματα που διαθέτει το συγκεκριμένο μη επανδρωμένο αεροσκάφος στην πλοήγησή του, δεν θεωρούνται πλέον συμβατά με τις αναβαθμίσεις που έχουν γίνει σε όλους τους τομείς, ενώ δεν είναι συμφέρουσα λόγω ηλικίας η τεχνική υποστήριξή του. Έτσι το επόμενο λογικό βήμα ήταν η αναζήτηση λύσης στο πιο εξελιγμένο MQ-9 Reaper, το οποίο βρίσκεται ήδη επί .. ελληνικού εδάφους καθώς UAV του τύπου επιχειρούν με το κλιμάκιο της Αμερικανικής Αεροπορίας που σταθμεύει στην 110ΠΜ στη Λάρισα.
Τι θα προσφέρουν στην ΠΑ τα MQ-9
Εφόσον το αίτημα για MQ-9 Reaper γίνει αποδεκτό από τις ΗΠΑ τότε είναι προφανείς οι ικανότητες που θα αποκτήσει τελικά η ΠΑ. Ενδεικτικά μόνο θα αναφέρουμε οτι με τη χρήση Reaper, θα είναι εφικτή η διεξαγωγή αποστολών επιτήρησης αναγνώρισης σε ευαίσθητους τομείς σε όλο το μήκος της Εθνικής επικράτειας αλλά και η παρακολούθηση σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, καταστάσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη, συμβάλλοντας καθοριστικά στη λήψη αποφάσεων από την ηγεσία.
Επιπλέον σε καθαρά τακτικό – επιχειρησιακό επίπεδο θα είναι εφικτός ο εντοπισμός «δύσκολων στόχων» που εμφανίζονται για περιορισμένο χρόνο (time sensitive targets) ενώ θα μπορεί να γίνει συνδυασμένη δράση με σχηματισμούς μαχητικών κρούσης, διευκολύνοντας τόσο στον έγκαιρο εντοπισμό στόχων όσο και στην διεξαγωγή εκτίμησης αποτελεσμάτων (BDA) μετά από προσβολή.
Πάντως ανώτατες πηγές εξήγησαν πως για να λειτουργήσει και να αποδώσει το εν λόγω οπλικό σύστημα στο μέγιστο των δυνατοτήτων του, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί η ανάγκη τάχιστης διαμόρφωσης κατάλληλου δόγματος επιχειρήσεων ISR σε διακλαδικό επίπεδο. Παράλληλα θα πρέπει να αναβαθμιστεί και η υφιστάμενη υποδομή και δυνατότητες του Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ).
Ανάγκη για συνολική αναβάθμιση..
Ενδεικτική ως προς αυτή την παράμετρο ήταν και η δήλωση του ΥΕΘΑ Ευάγγελου Αποστολάκη, ο οποίος σε πρόσφατη τηλεοπτική του συνέντευξη, αναφέρθηκε στο εν λόγω ζήτημα (με αφορμή ερώτηση σχετικά με την αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής εφόσον αποκτηθούν τα F-35 και εν όψει επιχειρησιακής ένταξης του αντιαεροπορικού συστήματος S-400).Ο κ. Αποστολάκης «δεν μάσησε τα λόγια του» εκφράζοντας δικαιολογημένα την έντονη ανησυχία του για την κατάσταση που διαμορφώνεται ενώ δήλωσε μεταξύ άλλων την ανάγκη για αναβάθμιση του ΣΑΕ και των επίγειων συστημάτων ραντάρ της ΠΑ.
Η αναβάθμιση του ΣΑΕ βεβαίως εντάσσεται πρωτίστως στη λογική αντιμετώπσης του F-35 αλλά αφορά και άλλες δυνατότητες που «κουμπώνουν» επιχειρησιακά γύρω από αυτό. Μια από αυτές είναι και η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρουν εξελιγμένα UAV όπως τα MQ-9 Reaper. Απώτερος στόχος είναι η συνολική εξισσορόπηση της κατάστασης με την Τουρκία σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο.
