Τελικά “χάσαμε” ως Ελλάδα, στον αμυντικό προϋπολογισμό των ΗΠΑ, που προέβλεπε την απαγόρευση πώλησης των F-16 στην Τουρκία; Αυτό θα διευκρινίσουμε εδώ με μια βασική επισήμανση: Έχουν ακουστεί πολλά μπερδεμένα τις τελευταίες μέρες και στην χώρα μας κάποιοι έχουν κρεμάσει τα μαύρα κρέπια, χωρίς λόγο όμως.
Να ξεκινήσουμε από την αρχή. Ο αμερικανικός αμυντικός προϋπολογισμός συζητείται πολλούς μήνες κάθε φορά (για το επόμενο έτος προφανώς). Η διαδικασία είναι μεγάλη σε διάρκεια και γιατί ο συγκεκριμένος προϋπολογισμός είναι τεράστιος (πάνω από 800 δις δολάρια), και γιατί θίγει πολλές παραμέτρους εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ αλλά και γιατί επηρεάζει σημαντικά την εθνική τους οικονομία όπως και την παγκόσμια ασφάλεια. Πως ψηφίζεται; Όπως επιβάλλει το εκεί σύστημα, πρώτα περνά από ειδικές επιτροπές που εκφέρουν γνώμη για επιμέρους θέματα, μετά φθάνει στην ολομέλεια της Βουλής των Αντιπροσώπων όπου γίνεται η τελική ψηφοφορία και στη συνέχεια η διαδικασία μεταφέρεται για ένα αντίστοιχο «γύρο» στη Γερουσία. Αν τα δύο νομοθετικά σώματα ψηφίσουν διαφορετική διατύπωση, γίνεται μεταξύ τους συνεννόηση σε τρίτο «γύρο» (τα λέμε απλουστευτικά), βγαίνει ένα ενιαίο κείμενο και στέλνεται στον Πρόεδρο των ΗΠΑ, ο οποίος είτε το υπογράφει για να ολοκληρωθεί η διαδικασία, ή μπορεί να βάλει βέτο σε αυτό, αν έχει σοβαρές διαφωνίες.
Που βρισκόμαστε τώρα; Ο αμυντικός προϋπολογισμός του 2023 (NDAA 2023 όπως λέγεται) έχει περάσει από την Βουλή των Αντιπροσώπων, ψηφίστηκε το τελικό κείμενο στις 14 Ιουλίου το οποίο εμπεριέχει μια τροπολογία του βουλευτή Chris Pappas που μας αφορά. H τροπολογία αυτή -ψηφισμένη από τη Βουλή το ξανατονίζουμε- λέει πως για να πουληθούν νέα F-16 στην Τουρκία (ή κιτ αναβάθμισης παλαιότερων) πρέπει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ να ενημερώσει το Κογκρέσο (δηλαδή και τα δύο αμερικανικά νομοθετικά σώματα) για το πως έχει διασφαλίσει ότι αυτά τα αεροσκάφη δεν χρησιμοποιούνται για υπερπτήσεις ελληνικού εδάφους.
EKTAKTO: Η Αμερικανική Βουλή ψήφισε την τροπολογία-ανάχωμα για πώληση F-16 στην Άγκυρα
Το κείμενο βρίσκεται πλέον στη Γερουσία των ΗΠΑ. Η οποία στην δική της διαδικασία δέχθηκε αρχικά ένα καταιγισμό τροπολογιών (951), ανάμεσα τους δύο, μια από τον γερουσιαστή Ρόμπερτ Μενέντεζ και μια από τον Chris Van Hollen (γνωστοί και οι δύο επικριτές της Τουρκίας), με παρεμφερές κείμενο (με κάποιες διαφορές που τις έχουμε εξηγήσει σε παλαιότερα κείμενα μας) εκείνης του Chris Pappas.
Τροπολογία και από τον γερουσιαστή Van Hollen: Τουρκικά F-16 να μη δρουν κατά Ελλάδος και Κούρδων!
Στο ερώτημα, γιατί να ξαναμπούν προς συζήτηση παρόμοιες τροπολογίες, να εξηγήσουμε πως οι Αμερικανοί νομοθέτες συνηθίζουν να καταθέτουν παρεμφερείς ώστε α) να δείξουν το ειδικό ενδιαφέρον τους για το θέμα και να το κρατήσουν στην επικαιρότητα και να περάσει και στο κείμενο του δικού τους Σώματος, β) για να χρησιμοποιήσουν αυτές τις τροπολογίες ως διαπραγματευτικό χαρτί στις μεταξύ τους εξισορροπήσεις (π.χ. θα αποσύρω αυτή την τροπολογία μου αν αποσύρεις τη δική σου, ή θα στηρίξω την τροπολογία σου εφόσον στηρίξεις τη δική μου) και γ) για να «επανασυσπειρώσουν» τις ομάδες πίεσης κάθε ειδικού θέματος γύρω από αυτό.
Για να προχωρήσει όμως η συζήτηση στην Ολομέλεια της Γερουσίας έπρεπε σε όλο αυτό τον καταιγισμό να γίνει ένα ξεκαθάρισμα. Το οποίο συνέβη τυπικά την περασμένη Τρίτη, 11 Οκτωβρίου, όταν ξεκίνησε επίσημα η τελική φάση της συζήτησης του προϋπολογισμού, «κρατώντας» μόνο 75 τροπολογίες. Πως διαλέχθηκαν αυτές; Με διαβούλευση και διαπίστωση ότι αυτές έχουν και την μεγαλύτερη διακομματική υποστήριξη και άρα θα «περάσουν» πιο εύκολα. Έτσι, στις απορριφθείσες ήταν και οι 2, των Μενέντεζ και Van Hollen.
Έγινε αυτό εν αγνοία τους; Ισχύει μάλιστα ότι «απορρίφθηκε η τροπολογία Μενέντεζ γιατί αυτός ήταν απών εκείνη τη μέρα;». Κατηγορηματικά όχι. Αυτά είναι αφέλειες, κάθε γερουσιαστής και το επιτελείο του ξέρουν πολύ καλά τι γίνεται με τις τροπολογίες τους, και πως αυτές παζαρεύονται έναντι άλλων. Άλλωστε και 2 και… 32 να ήταν οι προτάσεις, πάλι η όποια αναφορά στο τελικό κείμενο θα περιορίζοταν σε ένα μόνο σημείο (δεν μπορεί να ενσωματωθούν δηλαδή πολλαπλές ρυθμίσεις για το ίδιο ζήτημα).
Η Τουρκική πλευρά βέβαια «γιόρτασε» το όλο θέμα, μένοντας στην απόσυρση των τροπολογιών, ξεχνώντας όμως επιλεκτικά ότι παραμένει στο κείμενο της Βουλής η πρόβλεψη που δεν την συμφέρει και την ευτελίζει σε πιθανή αγορά F-16. Ενώ είχαμε και ελληνικές αντιδράσεις που μιλούσαν για «ήττα» της χώρας μας. Είτε από άγνοια για το πως λειτουργεί η αμερικανική νομοθετική εξουσία, είτε από τρομολαγνεία, είτε για εντυπωσιασμό.
Το επόμενο βήμα; Το έχουμε πει ήδη, τώρα ξεκινά η επίσημη συζήτηση στην Ολομέλεια της Γερουσίας για τον NDAA 2023. H οποία θα τελειώσει στην καλύτερη περίπτωση κάπου το Νοέμβριο, πιθανότερα αρχές Δεκεμβρίου. Γιατί ήδη μεσολαβούν ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ στις 8 Νοεμβρίου (επανεκλέγεται εκεί το ένα τρίτο των γερουσιαστών και το σύνολο των βουλευτών), οπότε η Γερουσία θα είναι ουσιαστικά κλειστή μέχρι τότε. Και θα ακολουθήσει όπως είπαμε ο 3ος γύρος διαβούλευσης μεταξύ Γερουσίας-Βουλής.
Συνοψίζουμε μέχρι εδώ:
- Δεν έχει τελειώσει η συζήτηση στην αμερικανική Γερουσία του αμυντικού προυπολογισμού για το 2023
- Η συζήτηση θα κρατήσει, τυπικά και άτυπα, εβδομάδες ακόμη
- Στο κείμενo της Βουλής υπάρχει πρόβλεψη για περιορισμό χρήσης από την Τουρκία των όποιων F-16 πιθανά θα της πωλήσουν οι ΗΠΑ
Ποια θα είναι η κατάληξη; Δεν το γνωρίζουμε. Πάρα πολλά θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα των ενδιάμεσων εκλογών. Αν κερδίσουν οι Ρεπουμπλικάνοι (όπως αναμένεται) τότε θα έχουν και μεγαλύτερο κύρος πίεσης στη Γερουσία στην τελική διατύπωση του νομοσχεδίου. Ταυτόχρονα παραμένει ισχυρός ο πυρήνας των νομοθετών που θέλουν -για μια ακόμη φορά- να βάλουν στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο επικριτικές και περιοριστικές διατυπώσεις για την Τουρκία. Αυτό συμβαίνει συνεχώς από το 2019 και δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να καυτηριάζεται έτσι μια «φίλη και σύμμαχος νατοϊκή χώρα» (η Τουρκία δηλαδή).
Ανάλυση: Κογκρέσο εναντίον Τουρκίας, πίεση σε ένα σύμμαχο που κανείς δεν εμπιστεύεται
Ακόμη, η Τουρκία με τις συνεχιζόμενες επαφές με την Ρωσία, με την προσέγγιση της με το Ιράν, με την στάση της στα Ελληνοτουρκικά, με την άρνηση της να επιβάλλει κυρώσεις στη Μόσχα λόγω Ουκρανικού, κάνει «ότι μπορεί» για να ερεθίσει τα αμερικανικά ένστικτα. Η Άγκυρα παίζει το δικό της παιχνίδι αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ, με μεγαλοστομίες από τον Ερντογάν, ο οποίος μιλά για την Ουάσιγκτον ότι «επιτίθεται στην Τουρκία με τους Έλληνες ως ενδιάμεσους», σε διατυπώσεις ασυνήθιστα σκληρές, ακραίες και χωρίς κανένα διπλωματικό φίλτρο.
Ταυτόχρονα, η Τουρκία εμφανίζεται περίπου να «απαιτεί» την πώληση F-16 και άλλων οπλικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας, λέγοντας ότι «σύμμαχο σαν και εμάς δεν θα βρείτε αλλού» (το πάγιο τουρκικό επιχείρημα για τη δική τους γεωπολιτική σημαντικότητα). Ενώ έντονη είναι και η προσπάθεια αναβίωσης του αμερικανοτουρκικού λόμπι το οποίο έχει ξεφουσκώσει την τελευταία διετία, ακριβώς γιατί αρκετοί αμερικανοί νομοθέτες έχουν πάρει αποστάσεις από την Τουρκία. Κάτι που οφείλεται όχι τόσο στην δική μας εξωτερική πολιτική, αλλά κυρίως στον τουρκικό γεωπολιτικό αναθεωρητισμό.
Ρ. Μενέντεζ: Να σταματήσει η Τουρκία τις προκλήσεις προς την Ελλάδα, τελεία και παύλα
Το «βέτο» Μενέντεζ
Αρκετό μπέρδεμα έχει γίνει εδώ με τις δηλώσεις Μενέντεζ στο Twitter, ότι «μια τροπολογία στον NDAA 2023 είναι ένα μόνο από τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεση μας για να προωθήσουμε τα αμερικανικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ας είμαι ξεκάθαρος: ως πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, δεν θα εγκρίνω πώληση F-16 στην Τουρκία, μέχρι ο Ερντογάν να σταματήσει την επιθετική του στρατηγική στην περιοχή».
An #NDAA amendment is only one tool at our disposal to advance US interests in the Eastern Med.
Let me be clear: as #SFRC Chairman, I will not approve any F-16 case for Turkey until Erdogan halts his campaign of aggression across the region. Full stop. https://t.co/lMkKaMatuN— Senate Foreign Relations Committee (@SFRCdems) October 12, 2022
Αυτό μεταφέρθηκε απλουστευτικά στην Ελλάδα, ότι ο Μενέντεζ ως πρόεδρος της συγκεκριμένης επιτροπής (από τις πιο σημαντικές πράγματι στο Κογκρέσο) έχει κάποιο ειδικό «βέτο». Να εξηγήσουμε εδώ, πάλι εν συντομία, τη διαδικασία πώλησης όπλων από τις ΗΠΑ σε άλλη χώρα, που ρυθμίζεται από το νόμο AECA (Arms Export Control Act, Νόμος περί Ελέγχου Εξαγωγών Όπλων). Όπου τη σχετική απόφαση την παίρνει η κυβέρνηση και οφείλει να ενημερώσει τα νομοθετικά σώματα νωρίτερα (15 μέρες αν η πώληση γίνεται προς χώρα ΝΑΤΟ και έχει αξία πάνω από 25 εκατ. δολάρια) ώστε αυτά να εξετάσουν το θέμα.
Στην πράξη όμως, η ενημέρωση και ειδικά προς την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας γίνεται αρκετό καιρό πριν και άτυπα. Εκεί λοιπόν ο Μενέντεζ έχει μεγάλο εύρος μόχλευσης να φρενάρει, πιέσει, αντιδράσει στην προτεινόμενη πώληση, με την εκάστοτε αμερικανική κυβέρνηση να επιχειρεί να βρει συμβιβαστική λύση. Αυτό είναι μια ιδιορρυθμία του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, όπου δεν υπάρχει η έννοια της «κομματικής πειθαρχίας», όπως την ξέρουμε στην Ελλάδα. Δηλαδή στο σήμερα, όπου ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν είναι Δημοκρατικός και ο Μενέντεζ από το ίδιο κόμμα, δεν θεωρείται δεδομένο πως ο δεύτερος θα υπακούσει και θα στηρίξει κάθε κυβερνητική απόφαση. Οι αμερικανοί νομοθέτες είναι σε συνεχή διάδραση με την κυβέρνηση, ζητούν αλλαγές, παρεμβαίνουν σε κάθε ζήτημα και η τάση είναι να βρίσκεται συμβιβαστική λύση ώστε να μη φθάνει στις Ολομέλειες του Κογκρέσου κάθε θέμα συγκρουσιακά μεταξύ κυβέρνησης και νομοθετών.
Έτσι ο Μενέντεζ, έχοντας σημαντικό κύρος εντός Κογκρέσου, με το δικό του «δίκτυο» επαφών, φίλων, συνεργαζόμενων νομοθετών, μπορεί να μπλοκάρει έμμεσα την πώληση. Ακόμα όμως και να ξεκινήσει η τυπική διαδικασία, δηλαδή να αρχίσει να μετρά το 15θήμερο από την επίσημη ενημέρωση ότι «προτιθέμεθα να πουλήσουμε F-16 στην Τουρκία», τότε μπορεί το Κογκρέσο με κοινό ψήφισμα του να μπλοκάρει την πώληση ή να αλλάξει τους όρους της, πάλι εντός μιας σύνθετης διαδικασίας. Που περιλαμβάνει την κατάθεση αντίθετων στην πώληση νομοσχεδίων και στα δύο νομοθετικά σώματα, την κατάθεση τροπολογίας σε άλλο νομοσχέδιο κ.λπ. Και εδώ, πάλι είναι κρίσιμος ο ρόλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων καθώς αυτή θα κληθεί να υποβάλλει στη Γερουσία έκθεση υπέρ ή κατά της απόρριψης της πώλησης. Όπως σωστά αναφέρει ο Μενέντεζ «υπάρχουν πολλά εργαλεία» στη διάθεση του.
Κάτι παρόμοιο έγινε πριν λίγες μέρες, όταν ο ίδιος δήλωσε πως θα μπλοκάρει την πώληση στρατιωτικού υλικού στη Σαουδική Αραβία. Γιατί η τελευταία ανακοίνωσε ότι θα μειώσει την παραγωγή πετρελαίου της, κάτι το οποίο ερμηνεύεται ότι εξυπηρετεί την Ρωσική εξωτερική πολιτική. Έτσι ο Μενέντεζ είπε πως «θα μπλοκάρω κάθε συνεργασία με το Ριάντ μέχρι να αναθεωρήσουν την θέση τους σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία», προετοιμάζοντας δηλαδή το έδαφος. Πολλές φορές και μόνο η δήλωση αυτή αρκεί για να αρχίσουν να γυρνάνε τα σχετικά «γρανάζια» διεθνών πιέσεων.
Στην υπομονή αλλά όχι αδρανείς
Η αποτίμηση λοιπόν αυτή τη στιγμή είναι πως πρέπει να κάνουμε υπομονή για να δούμε πως θα εξελιχθεί η διαδικασία στην αμερικανική Γερουσία καθώς τίποτε δεν έχει λήξει. Είναι σαφές όμως πως υπάρχει ένταση κατά της Τουρκίας, και είναι δεδομένο πως ήδη το προς συζήτηση κείμενο περί αμυντικού προϋπολογισμού του 2023, στην εκδοχή της Βουλής των Αντιπροσώπων, εμπεριέχει έναν ασφυκτικό για την Τουρκία περιορισμό χρήσης στα όποια F-16 θέλει να αγοράσει, έναν περιορισμό που -αν ισχύσει- πολύ δύσκολα θα αποδεχθεί! Δεν ξέρουμε βέβαια αν η διατύπωση αυτή παραμείνει μέχρι τέλους όπου Βουλή και Γερουσία πρέπει να συννενοηθούν, για αυτό και τα ελληνικά λόμπι στις ΗΠΑ όπως και οι ενδιαφερόμενοι νομοθέτες εκεί, παραμένουν σε εγρήγορση.
Γνωστό είναι επίσης πως η κυβέρνηση Μπάιντεν, ενώ στηρίζει την πώληση F-16 στην Τουρκία, κάτι που το έχει πει αρκετές φορές με δηλώσεις υφυπουργών της, δεν έχει κάνει κάποια καμπάνια εντός των νομοθετικών σωμάτων για να βρει σχετική υποστήριξη. Κάτι που δείχνει πως -προς το παρόν- είναι πρόθυμη να αφήσει το θέμα να κυλήσει μέχρι να δουν κάποιο δείγμα αλλαγής πολιτικής. Η Τουρκία δηλαδή δεν έχει “αποκοπεί” από το αμερικανικό ενδιαφέρον, αλλά υπάρχει μεγάλος προβληματισμός για τη διαχείριση των μεταξύ τους σχέσεων.
Μεγαλώνει η… απομόνωση της Τουρκίας νο 2, το State Department λέει “ναι” στην πώληση F-16
Είναι σίγουρο πως η Τουρκία δεν θα πάρει F-16; Όχι και ακόμη και να περάσει η τροπολογία της Βουλής, αυτή δεν είναι “πλήρως απαγορευτική” αλλά περιοριστική. Εδώ είναι βασικό να κατανοήσουμε στην Ελλάδα τη διαρκή ρευστότητα του διεθνούς πολιτικού συστήματος. Το οποίο ούτε στο επίκεντρο του έχει εμάς, ούτε την Τουρκία (αν και την παρακολουθεί πολύ πιο στενά και με ανησυχία). Αλλά αυτή την στιγμή η Ελλάδα απολαμβάνει ένα «παράθυρο ευκαιρίας»: όπου η Άγκυρα αναζητά λύση στην ενίσχυση του αεροπορικού της στόλου και δεν τη βρίσκει εύκολα παρότι έχει το χρήμα.
Ενώ ακόμη και να παραγγείλει κάποια στιγμή F-16 (αν και εφόσον γίνει αποδεκτή μια τέτοια πώληση), ή Gripen ή Eurofighter, ή Su-35 ή ότι άλλο υπάρχει στον πλανήτη κι αυτό θα απαιτήσει μεγάλο χρόνο υλοποίησης, προσαρμογής, ένταξης, ενώ θα χρειαστεί η Τουρκία να κάνει τοπική παραγωγή με σημαντικές επενδύσεις (είναι προαπαιτούμενο στη δική της λογική).
Δηλαδή έχουμε μια αντίστροφη εικόνα από εκείνη προ πενταετίας: όταν η Ελλάδα ήταν που ανησυχούσε για τις επικείμενες τουρκικές παραλαβές F-35, το τότε πρόγραμμα αναβάθμισης των τουρκικών F-16 τοπικά και πολλά ακόμη. Στο χέρι μας λοιπόν είναι να εκμεταλλευθούμε αυτό το «παράθυρο» ώστε να ενισχύσουμε το δικό μας αεροπορικό όπλο. Με καλό προγραμματισμό νέων αγορών μαχητικών, με διασφάλιση υποστήριξης των υπαρχόντων, με βελτίωση της εκπαίδευσης, με αύξηση του αποθέματος πυρομαχικών και ενσωμάτωση νέων, με παραγωγή εξελιγμένων σεναρίων και τακτικών μάχης που μας δίνουν τα Rafale σήμερα ή τα F-35 αύριο, με καινοτομική ίσως συμμετοχή σε κάποιο πρόγραμμα παραγωγής όπλων ή ηλεκτρονικών. Και απαραίτητα με γενναία ενίσχυση του λειτουργικού προυπολογισμού της Πολεμικής Αεροπορίας (κάτι που δεν έχουμε δει ακόμη και είναι πολύ πιεστικό).
Έτσι η διαπίστωση μας σήμερα, στα μέσα Οκτωβρίου, είναι πως παραμένουμε σε μεταβατική φάση. Παραμένει ισχυρή η πιθανότητα να ενσωματωθεί στην αμερικανική νομοθεσία μια πρόβλεψη που να περιορίζει την πιθανότητα της Τουρκίας να πάρει F-16. Μπορεί να περάσει αυτούσια η τροπολογία Pappas, ή να απαλυνθεί κάπως το κείμενο της. Μπορεί και να διαγραφεί τελείως. Σε κάθε περίπτωση κερδίζουμε χρόνο και χτίζουμε επαφές, έστω συγκυριακές συμμαχίες, και καλύπτουμε δικά μας κενά.
Ποιο θα είναι το λάθος; Να περιμένουμε την όποια επίλυση μόνο από τον «θαυματοποιό» Μενέντεζ ή από το αμερικανικό πολιτικό καλειδοσκόπιο. Τότε σίγουρα επαναπαυόμαστε χωρίς να έχουμε το περιθώριο.
