Το δραματικό, λόγω πανδημίας, έτος 2020 άφησε ανεξίτηλη σφραγίδα στον κλάδο των εμπορικών αερομεταφορών, αρχής γενομένης από τη μεγαλύτερη, με μεγάλη διαφορά, αγορά παγκοσμίως: εκείνη των ΗΠΑ. Ως γνωστόν, ο κλάδος των αερομεταφορών ή airline industry έχει, ακόμη και υπό φυσιολογικές συνθήκες, ένα από τα μικρότερα «περιθώρια κέρδους», δηλ. ποσοστό καθαρού κέρδους επί των πωλήσεων, ανάμεσα στις μεγάλης κλίμακας οικονομικές δραστηριότητες. Για την ακρίβεια, το «περιθώριο κέρδους» είναι σχεδόν αμελητέο στις εσωτερικές πτήσεις εντός των ΗΠΑ, όπου η συντριπτική πλειοψηφία επιβατών ταξιδεύει στην οικονομική θέση, ειδικά σε αποστάσεις μέχρι 3 ώρες. Εάν εδώ τα αεροσκάφη δεν πετούν με πληρότητα της τάξης του 80%, υπάρχει θέμα… Πόσο, δε, μάλλον όταν δεν πετούν σχεδόν καθόλου!
To 2020, το σύνολο του κλάδου στις ΗΠΑ κατέγραψε καθαρή ζημία 35 δις δολ., με διαφορά τη μεγαλύτερη όλων των εποχών, τα δε χρέη του εκτοξεύθηκαν από τα 67 στα 172 δις. Οι μετοχές των τριών μεγάλων ομίλων, Delta, American και United, διολίσθησαν σε αξία το 2020 από 31% έως 51% και ακόμη και της “low cost” Southwest (στην πρώτη της ζημιογόνα χρήση από συστάσεώς της… έχασε 14%. Επιπλέον, μολονότι το 2020 οι εταιρείες επέστρεψαν ακυρωθέντα εισιτήρια αξίας 12,8 δις στο επιβατικό κοινό, τους χρωστάνε ακόμη άνω των 10 δις από αχρησιμοποίητα κουπόνια ή vouchers! Οι απολύσεις προσωπικού ήταν δεκάδες χιλιάδες. Τέλος, ο λόγος δανεισμού προς ίδια κεφάλαια του κλάδου, από 2,78 προς 1 που ήταν στο πρώτο τρίμηνο του 2020, υπερέβη το 12 προς 1 στο πρώτο τρίμηνο του 2021. Με δύο λόγια η πανδημία, με τη δραματική μείωση της επιβατικής κίνησης και την καθήλωση ολόκληρων στόλων, προκάλεσε «σοκ και δέος», από το οποίο ο ταλαίπωρος κλάδος προσπαθεί σιγά-σιγά να ανακάμψει.
Το θετικό είναι πως οι εμβολιασμοί στις ΗΠΑ έχουν προχωρήσει περισσότερο από την Ευρώπη, με το 50% των ενηλίκων να είχε ήδη κάνει τουλάχιστον μία δόση ως τα τέλη Μαίου. Επομένως, η ανάκαμψη του κλάδου αναμένεται να είναι πολύ ταχύτερη από εκείνη των ευρωπαϊκών εταιρειών. Εντούτοις, αφορά πρωτίστως τις εσωτερικές πτήσεις, που έχουν, όπως είπαμε, ελάχιστο περιθώριο κέρδους, και όχι τις διεθνείς: ίσως φτάσουμε, μέσα στο καλοκαίρι εφέτος, στο 90% των θέσεων που προσφέρονταν μέχρι και το 2019 στις εσωτερικές πτήσεις των ΗΠΑ. Ανεβασμένη πολύ θα είναι η Φλώριδα, που θα λειτουργήσει ως υποκατάστατο διακοπών στο εξωτερικό. Από τους διεθνείς προορισμούς, πάντα από ΗΠΑ, Μεξικό και Καραϊβική θα κυριαρχήσουν, λόγω εγγύτητας. Οι υπόλοιποι, όμως, διεθνείς προορισμοί θα υποφέρουν και το 2021 και δεν αναμένεται να υπερβούν το 10% των προσφερόμενων θέσεων. Στο καλύτερο δυνατό σενάριο, το 2021 θα δει τη ζημία στις ΗΠΑ μειωμένη από τα 35 δις στα 5 δις περίπου ή, ως ποσοστό επί του τζίρου, από το σχεδόν 27% που ήταν το 2020 στο 2,7%. Δυστυχώς για την ανάκαμψη, η «τέλεια καταιγίδα» συμπληρώνεται από την αύξηση της τιμής του βασικού αεροπορικού καυσίμου, της «jet kerosene»: η τωρινή εκτίμηση της ΙΑΤΑ για το 2021 κάνει λόγο για μέση τιμή περ. 69 δολ./βαρέλι, έναντι 46,6 δολ./βαρέλι που ήταν το 2020. Βεβαίως, ανάλογη με του 2021 ήταν η τιμή καυσίμου και το 2019, όμως πρόπερσι η εμπορική κίνηση ήταν πολλαπλάσια…
Γενικά η ανάκαμψη δεν θα είναι ποτέ πλήρης, ειδικά ως προς το λίαν προσοδοφόρο κομμάτι της «πίττας» που ονομάζεται business travelers και αφορούσε πρωτίστως τις διεθνείς πτήσεις: Έκθεση-σοκ αναφέρει ότι ένα ποσοστό από 20% έως 36% αυτής αναμένεται να χαθεί οριστικά, δηλαδή και μετά το τέλος της πανδημίας, λόγω επέκτασης της τηλεργασίας και λοιπών νέων δεδομένων. Επιπλέον, οι «τρελές» τιμές business class μέχρι και το 2019 έχουν προς το παρόν αποσυμπιεστεί: εισιτήρια υπερατλαντικών πτήσεων που κόστιζαν έως και 9.000 δολ. σήμερα κοστίζουν 3.000 δολ! Αυτή τη στιγμή, είναι η περίοδος που ανατέλλουν πολύ δυναμικά νέες “low cost” εταιρείες, όπως η Avelo στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ και η Breeze στην Ανατολική Ακτή, με τιμές ναύλων μονής διαδρομής που ξεκινάνε από 19 και 39 δολ., αντίστοιχα! Για τις “mainstream” αεροπορικές εταιρείες, που αισθάνονται την πίεση των “low cost”, η προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα συνεπάγεται να αλλάξουν εμπορικό μοντέλο/business model, για την περίοδο που η κίνηση παραμένει ακόμη υποτονική. Θα αναφέρουμε παρακάτω μερικά χαρακτηριστικά, αν και ενίοτε εκ διαμέτρου αντίθετα παραδείγματα.
Μια πρώτη εξέλιξη το 2021 είναι η δρομολόγηση στις υψηλής πυκνότητας γραμμές εσωτερικού (από «κόμβο» σε «κόμβο», αλλά και προς δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, όπως λ.χ. το Ορλάντο ή το Μαϊάμι στη Φλώριδα), μεγάλων αεριωθούμενων ευρείας ατράκτου, με ικανό αριθμό θέσεων στη business class. Οι θέσεις αυτές προσφέρονται πλέον σε τιμή σχετικά προσιτή σε σχέση με το παρελθόν, αλλά και πάλι με αξιοσημείωτο «περιθώριο κέρδους». Είναι, δε, δέλεαρ και για τους τακτικούς επιβάτες των loyalty programs, οι οποίοι μπορούν να τις κλείσουν εξαργυρώνοντας μίλια. Ήδη έχουν μαζευτεί, ιδίως από την προ πανδημίας εποχή, εκατ. μίλια προς εξαργύρωση, των οποίων οι κάτοχοι αδημονούν να τα χρησιμοποιήσουν… Σε κάθε περίπτωση, ο «κορμός» των εσωτερικών πτήσεων στις ΗΠΑ παραμένει, κατά σειρά, τα 737 διαφόρων τύπων, η οικογένεια Α320, το Embraer Ε-series και το Α220. Μια ακριβώς αντίθετη από την παραπάνω εξέλιξη είναι η διαφαινόμενη αύξηση των υπερατλαντικών πτήσεων από ΗΠΑ με το …στενής ατράκτου Airbus A321LR, που επί του παρόντος διαθέτει η Jet Blue. Βεβαίως, τέτοιου είδους πτήσεις γίνονταν εδώ και χρόνια και με το 757, όμως προοδευτικά η χρήση του πάνω από το Βόρειο Ατλαντικό «ξέφτισε». Τώρα η Jet Blue θα στηριχτεί στο μικρό Airbus, ακόμη και στην πιο εμβληματική ίσως αεροπορική σύνδεση του κόσμου, τη διαδρομή από το αεροδρόμιο LHR του Λονδίνου προς το JFK της Νέας Υόρκης, εκεί που κάποτε «αλώνιζε» το μεγαθήριο 747. Το αμέσως επόμενο βήμα θα γίνει το 2023, με τη δρομολόγηση προς Ευρώπη, αρχικά από την American Airlines, του ακόμη ικανότερου A321XLR: αυτό διαθέτει εμβέλεια 15% μεγαλύτερη από το LR, δηλ. 8.700 χιλιόμετρα, και η ΑΑ έχει ήδη παραγγείλει 50 μονάδες. Μια τρίτη, τέλος, εξέλιξη είναι η έμφαση στις ανάγκες των πιο νέων ηλιακά επιβατών, οι οποίοι είναι εκείνοι που συνεχίζουν να ταξιδεύουν περισσότερο, σε σχέση με τους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους. Και, φυσικά, αυτοί είναι που κάνουν χρήση των “loyalty programs”. Η συγκεκριμένη ομάδα ενδιαφέρεται για συγκεκριμένες παροχές όπως το wi fi εν πτήσει και οι πολλές επιλογές ψυχαγωγίας, οπότε οι εταιρείες πρέπει να είναι σε θέση τις προσφέρουν, έστω και με μικρή χρέωση. Μέχρι πρότινος, αυτές οι παροχές ήταν διαθέσιμες περισσότερο στις διεθνείς, ιδίως δε στις μεγάλης εμβέλειας, πτήσεις.
