Μπορεί το ΝΑΤΟ να τιμωρήσει την Τουρκία;

Στα 70 χρόνια της ύπαρξης του ΝΑΤΟ κανένα μέλος του δεν έχει αποκλίνει τόσο πολύ από τις θεμελιώδεις αρχές της Συμμαχίας όσο η Τουρκία τον τελευταίο χρόνο. Κι όμως, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ ακόμη σκέφτονται πώς μπορούν να την μαζέψουν. Αν μπορούν. Διότι οι Τούρκοι είναι μάστορες στο παζάρι –όσο κι αν αυτό δεν είναι του δυτικού μας επιπέδου.
Το τελευταίο (καλοζυγισμένο) χτύπημα της Άγκυρας, η εκφρασθείσα άρνησή της να στηρίξει τα σχέδια του ΝΑΤΟ για την άμυνα της Πολωνίας και των τριών χωρών της Βαλτικής σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης εάν η Συμμαχία δεν χαρακτηρίσει επισήμως τους Κούρδους του YPG στην Συρία ως τρομοκράτες, δείχνει αυτό ακριβώς.
Ξαφνικά, τα «ατοπήματα» της Άγκυρας –η προκλητική αγορά των ρωσικών S-400, οι στενές σχέσεις με την Μόσχα, οι ωμοί εκβιασμοί σε ουκ ολίγες άλλες περιπτώσεις– πέρασαν σε δεύτερη μοίρα. Τώρα όλους τους «καίει» αν θα ευαρεστηθεί ο νέο-Σουλτάνος να δώσει την έγκρισή του στην αμυντική πολιτική του ΝΑΤΟ για την περιοχή της Βαλτικής. Το πρόβλημα με την εξοργιστική στάση των Τούρκων είναι ότι γίνονται όλο και πιο θρασείς επειδή η πασιέντζα συνήθως τους βγαίνει.

Για τον Μαρκ Πιερίνι, επισκέπτη καθηγητή στο Carnegie Europe, η αγορά και ανάπτυξη των S-400 ήταν κάτι περισσότερο από μια αιρετική κίνηση, ερχόμενη σε ευθεία αντίθεση με τα ειωθότα της Συμμαχίας. Ο μεγάλος πονοκέφαλος για το ΝΑΤΟ δεν είναι τόσο επιχειρησιακός όσο πολιτικός. «Η Ρωσία εγκαθιστά εξοπλισμό και προσωπικό της σε περιοχή του ΝΑΤΟ» υποστηρίζει. Και δίνει στον Πούτιν μια σημαντική νίκη.
Τι κι αν η Άγκυρα δέχθηκε σαφείς προειδοποιήσεις και πιέσεις –οι Τούρκοι θα τις έλεγαν απειλές– για σοβαρές κυρώσεις εκ μέρους των ΗΠΑ και εκπαραθύρωση από το πρόγραμμα του F-35; Απτόητη συνεχίζει το παιχνίδι της. Ρίξτε μια ματιά στους τίτλους των ειδήσεων που έχουν να κάνουν με την Τουρκία και την Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο και θα καταλάβετε. Όλοι είναι ενοχλημένοι μαζί της αλλά διστάζουν να την βάλουν στην θέση της. Σε λίγο θα την… παρακαλούν να συνεργαστεί. Τότε το παζάρι θα έχει πιάσει.
Ξεχάστε την επιχειρούμενη εθνοκάθαρση στην βόρειο Συρία από τους «συνεργάτες» της Άγκυρας με το σκοτεινό τζιχαντιστικό παρελθόν. Εάν τελικά ευοδωθούν τα σχέδια του Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν να εγκαταστήσει σχεδόν δύο εκατομμύρια Σύριους πρόσφυγες σε περιοχές όπου μέχρι πρόσφατα κυριαρχούσε το κουρδικό στοιχείο, ο proxy πόλεμος της Τουρκίας θα έχει πετύχει τον αντικειμενικό του σκοπό παρά τις επανειλημμένες καταδικαστικές αποφάσεις με τις οποίες η Άγκυρα εμπλουτίζει την ούτως ή άλλως τεράστια «συλλογή» της.

Οι Κούρδοι βρίσκονται πολύ μακριά από το ΝΑΤΟ το οποίο θα πρέπει να δείξει στην Πολωνία, την Λετονία, την Εσθονία και την Λιθουανία ότι είναι εκεί γι’ αυτές. Μεταξύ μας τώρα, αν είσασταν στην θέση του ΝΑΤΟ ποιά θα ήταν η στρατηγική επιλογή σας;
Και η αυθαίρετη τουρκο-λιβυκή συμφωνία, οι προκλητικές γεωτρήσεις που διεξάγει κατά δήλωσή της η Άγκυρα σε ΑΟΖ ξένης χώρας και μάλιστα μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι συμμαχικές «αβρότητες» του Τούρκου Προέδρου προς τον Γάλλο ομόλογό του Εμμανουέλ Μακρόν «να πάει να κοιταχτεί μήπως είναι αυτός εγκεφαλικά νεκρός»; Έ, και; Είπαμε, η Τουρκία είναι χρήσιμη για το ΝΑΤΟ.
Αμερικανοί αξιωματούχοι, όπως ο πρώην αναπληρωτής υφυπουργός Άμυνας Τζεντ Μπάμπιν, πιστεύουν ότι τής αξίζει να την πετάξουν έξω από το ΝΑΤΟ. Την ίδια αίσθηση έχουν πολλοί άλλοι, συμπεριλαμβανομένων των Ντέιβιντ Φίλιπς, πρώην υψηλόβαθμου συμβούλου του Στέητ Ντιπάρτμεντ, και Θίοντορ Κάρασικ, αναλυτή της Gulf State Analytics. Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε –αν το ήθελε.
Δεδομένης της σημαντικής γεωπολιτικής θέσης της Τουρκίας και δη τής γειτνίασής της με την Συρία όπου η Ρωσία έχει ανακτήσει την επιρροή της, αυτό είναι απίθανο, λένε αναλυτές. Και οι Τούρκοι το γνωρίζουν καλά. «Το ΝΑΤΟ είναι στριμωγμένο» επισημαίνει η Ρέιτσελ Ρίζο, μέλος του Center for a New American Security και του γερμανικού ιδρύματος ερευνών Robert Bosch Stiftung.
«Χρειάζεται την Τουρκία για διάφορους λόγους, έτσι δεν μπορεί να την εξοστρακίσει εντελώς» λέει. Άλλωστε από την στιγμή που η Τουρκία έχει δικαίωμα βέτο, οποιαδήποτε τιμωρία της σε επίπεδο Συμμαχίας είναι απλώς αδύνατη, προσθέτει. Ακόμη κι αν υπήρχε τρόπος να την τιμωρήσουν, αυτό θα γινόταν μπούμερανγκ οξύνοντας περαιτέρω τις εντάσεις.

Οποιαδήποτε επίσημη κύρωση κατά της Άγκυρας από πλευράς ΝΑΤΟ αναπόφευκτα θα γινόταν παιχνίδι στα χέρια της Ρωσίας, οπότε κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί, υποστηρίζει ο Μαρκ Πιερίνι. Αυτό που «παίζει» περισσότερο, κατά την γνώμη του, είναι η πολιτική του περιορισμού της Τουρκίας από τις πιο ευαίσθητες δραστηριότητες της Συμμαχίας. Ήδη από τον Μάιο υπάρχουν αναφορές που έκαναν λόγο για το «πάγωμα» της συμμετοχής Τούρκων αξιωματούχων σε ορισμένες σημαντικές συσκέψεις και επιτροπές-κλειδιά μετά την προμήθεια των S-400 για λόγους ασφαλείας.
Μακροπρόθεσμα, τέτοιες επιλεκτικές τιμωρίες θα έχουν μικρό αποτέλεσμα, προβλέπει η Ρίζο. Το πρόβλημα με την Τουρκία δεν είναι μόνο στρατιωτικής φύσεως, είναι πολύ μεγαλύτερο για να αντιμετωπιστεί με την απομάκρυνση υλικού ή το «πάγωμα» της συμμετοχής Τούρκων σε επιτροπές του ΝΑΤΟ, εκτιμά.
«Η σχέση εμπιστοσύνης της Τουρκίας με τους συμμάχους της έχει τρωθεί… Η πολιτική της ηγεσία νομίζει ότι αυτό είναι προς συμφέρον της, το οποίο κατά την άποψή μου είναι μια εσφαλμένη εκτίμηση» λέει ο Πιερίνι. «Τα προσεχή χρόνια η τουρκική ηγεσία θα συνεχίσει να βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τους Δυτικούς συμμάχους της». Δηλαδή το ΝΑΤΟ να οπλιστεί με… υπομονή;
Αλέξανδρος Θεολόγου