Το αυξανόμενο κατά τα τελευταία χρόνια δημόσιο ενδιαφέρον για τον τρόπο που γίνεται η αξιολόγηση και επιλογή του εξοπλισμού των Ενόπλων Δυνάμεων δείχνει ότι υπάρχει ζέση για την επίτευξη άμεσης και πραγματικής αποτρεπτικής ισχύος στη χώρα μας.
Όμως η σπουδή για την ικανοποίηση του ενδιαφέροντος για τα τεκταινόμενα των εξοπλισμών εγκυμονεί διαρκή κίνδυνο κακής πληροφόρησης ή και παρερμηνείας. Λόγω ημιμάθειας και άγνοιας, λόγω φανατισμού ή (το χειρότερο), λόγω κακόπιστης ή στοχευμένης χρήσης ενός μικρού μέρους της πραγματικότητας, που πολλές φορές παράγει και fake news.
Έτσι η προσέγγιση των παραμέτρων και του τρόπου της κάθε μορφής αξιολόγησης απαιτεί σεβασμό και γνώση του αντίστοιχου αντικειμένου. Οπότε είναι προβληματικό η τύχη της αποτρεπτικής ισχύος της χώρας μας να γίνεται κατά κόρον (και κατά σύμπτωση την ώρα των εθνικά σημαντικότερων αποφάσεων) αντικείμενο υπερβολικών περιγραφών, χωρίς όμως αντικειμενικό υπόβαθρο. Αντίθετα θέλει αντίληψη της δεοντολογίας και διαρκή ενασχόληση με το κάθε αντικείμενο-μέσο-σύστημα για να γίνει σωστά η ανάλυση. Ώστε να μην θίξει την ασφάλεια της χώρας, να μην δημιουργήσει λανθασμένες εντυπώσεις και να μην στοχοποιήσει στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων.
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: H Ελλάδα έστειλε αίτημα για ως 50 ελικόπτερα UH-60M για τις Ένοπλες Δυνάμεις
Με αφορμή λοιπόν την πρόσφατη δημοσιότητα -έως και παραφιλολογία- για τα ελικόπτερα του Ελληνικού Στρατού και με μόνο περιορισμό το απόρρητο που είναι επιβεβλημένο και θεσμοθετημένο κατά την διαδικασία εκπόνησης μελετών, τη διενέργεια αξιολογήσεων από τα Γενικά Επιτελεία και εν τέλει την πρόκριση κάποιου μέσου ή οπλικού συστήματος για την ικανοποίηση πραγματικών αναγκών του κάθε κλάδου Ενόπλων Δυνάμεων ή Σωμάτων Ασφαλείας, θα παραθέσουμε την πραγματική κατάσταση, αναλύοντας και τους σχετικούς μύθους.
ΜΥΘΟΣ Νο.1: Ο Ελληνικός Στρατός «διατάχθηκε» να προμηθευθεί UH-60M Black Hawk.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: Δεν μπορεί κανείς να διατάξει προμήθεια εξοπλισμού χωρίς να τηρηθούν οι νόμιμες και προβλεπόμενες διαδικασίες μελετών και εγκρίσεων. Εξαίρεση εδώ αποτελούν συγκεκριμένες προμήθειες πολλαπλασιαστών ισχύος μείζονος αξίας που απορρέουν από διακρατικές συμφωνίες κι έχουν έντονα στοιχεία αμυντικής διπλωματίας (π.χ. όπως τα μαχητικά Rafale και οι φρεγάτες FDI από τη Γαλλία ή τα αεροσκάφη F-35 που συζητώνται για αγορά από τις ΗΠΑ). Εκεί πράγματι κάποιες διαδικασίες άλλαξαν λόγω συνθηκών, που κρίθηκαν από την πολιτική ηγεσία ως ιδιαίτερα ευνοϊκές γεωστρατηγικά και οικονομικά -και με επιχειρησιακή απόδοση- οπότε η επίσπευση ήταν επιβεβλημένη.
Γίνεται αντιληπτό πως ένα “κλασικό” πρόγραμμα αγοράς στρατιωτικού εξοπλισμού, όπως αυτό της αντικατάστασης των παλαιών ελικοπτέρων Huey, δεν εμπίπτει στην κατηγορία αυτή, οπότε ακολουθείται η τυπική διαδικασία. Μάλιστα αυτό το πρόγραμμα προμήθειας νέων ελικοπτέρων, όπως θα δούμε παρακάτω, είναι διαπιστωμένη ανάγκη εδώ και πολλά χρόνια, και υπάρχει σχετική προεργασία.
Γενικότερα το θεσμικό-νομοθετικό πλαίσιο επιλογής οπλικών συστημάτων είναι σαφές και ζητά:
- Ανάδειξη αναγκαιότητας και καθορισμός ρόλου-αποστολής του μέσου.
- Κοστολογημένη συγκριτική αξιολόγηση πιθανών λύσεων.
- Ευκαιρίες για αγορές καινούργιου ή μεταχειρισμένου/αναβαθμισμένου υλικού.
- Διενέργεια τεχνικού διαλόγου όποτε και όπως απαιτείται.
- Καθορισμός τρόπου υλοποίησης προγράμματος προμήθειας.
- Συνεκτίμηση ευνοϊκών ή δυσμενών συνθηκών κατά την πρόσκτηση (όροι, συνθήκες, ειδικές τιμές, προθεσμίες, χρηματοδότηση, κ.λπ.)
- Υποβολή στην ιεραρχία του Γενικού Επιτελείου των προτάσεων του χρήστη (δηλαδή της Διεύθυνσης Όπλου στο εκάστοτε Γενικό Επιτελείο) για το πρόγραμμα προμήθειας μετά την παραπάνω «επιτελική ωρίμανση».
- Έγκριση από τα Ανώτατα Συμβούλια Κλάδων των Ε.Δ. Ειδικά για το Στρατό Ξηράς υπάρχουν δύο διαδοχικά Συμβούλια: Το Αµυντικής Σχεδίασης Προγραµµατισµού και Εξοπλισµών (ΣΑΣΠΕ), στο οποίο συμμετέχουν οι Υποστράτηγοι του ΓΕΣ και το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο (ΑΣΣ) στο οποίο συμμετέχουν οι Αντιστράτηγοι του Ε.Σ.
- Μετά την έγκριση από το Ανώτατο Συμβούλιο, το κάθε πρόγραμμα προωθείται για έγκριση από το Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ), την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Αμύνης, την Επιτροπή Εξοπλιστικών της Βουλής και το ΚΥΣΕΑ.
- Τέλος, η ΓΔΑΕΕ αναλαμβάνει την υλοποίηση της σύμβασης προμηθείας, λαμβάνοντας και τις τελικές εγκρίσεις ειδικών όρων και σχεδίων σύμβασης από την πολιτική ηγεσία και τη Βουλή.
- Μετά την κατάρτιση συμβάσεων προβλέπεται υποχρεωτικός έλεγχος του φακέλου από το Ελεγκτικό Συνέδριο, ώστε να επισημανθούν ελλείψεις ή προβλήματα νομικής φύσεως που να κωλύουν τη συμβασιοποίηση.
Οπότε κάθε Έλληνας, είτε δημοσιογράφος, είτε σχολιαστής σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διατείνεται ότι ασχολείται με το χώρο των εξοπλιστικών προγραμμάτων οφείλει να ξεκινήσει τα σχόλια αφού μελετήσει τα παραπάνω.
ΜΥΘΟΣ Νο.2: Ο Ελληνικός Στρατός θα προμηθευθεί ελικόπτερα χωρίς αξιολόγηση. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: Δεν γίνεται να ξεκινήσει τυπική διαδικασία προμήθειας εξοπλισμού χωρίς αξιολόγηση εναλλακτικών.
Με τον όρο «αξιολόγηση» εννοούμε τα στάδια 1-7 της διαδικασίας που περιγράψαμε πριν. Οπότε αυτή απαιτεί την εκπόνηση σειράς μελετών στις οποίες γίνεται συγκριτική ανάλυση των χαρακτηριστικών του κάθε υποψήφιου μέσου.
Οι πηγές για τις μελέτες αυτές περιλαμβάνουν:
- Επίσημες πληροφορίες που παρέχονται από κυβερνητικές πηγές άλλων χωρών.
- Παρουσιάσεις κατασκευαστών, συμπεριλαμβανομένων classified briefings.
- Ενημέρωση για περιορισμούς στη χρήση λόγω μη αποδεσμεύσιμων όπλων ή συστημάτων.
- Αποτελέσματα αξιολογήσεων και εμπειρίας από εγχώριους και ξένους χρήστες.
- Διενέργεια δοκιμών, αν απαιτείται για πιστοποίηση τεχνικών-επιχειρησιακών χαρακτηριστικών και καταλληλότητας για την σκοπούμενη χρήση.
Η αξιολόγηση για ελικόπτερα γίνεται με συνεκτίμηση των εξής στοιχείων:
- Τεχνικά χαρακτηριστικά και επιδόσεις του μέσου, με έμφαση στις λεπτομέρειες των χαρακτηριστικών που αφορούν τις ακραίες συνθήκες σε κρίσιμες αποστολές. Κυρίως επιβιωσιμότητα, ατρωσία, πολλαπλά συστήματα ηλεκτρικών, υδραυλικών και διαχείρισης δεδομένων, ευελιξία, περιορισμοί πτήσεων λόγω ανέμων, μέγιστο ύψος πτήσης και αιώρησης, ρυθμός ανόδου, πτήση με ένα κινητήρα, συστήματα αυτοπροστασίας, δοκιμασμένες και πιστοποιημένες λύσεις οπλισμού αυτοάμυνας.
- Δυνατότητα και ευκολία διαμορφώσεων για πολλαπλούς ρόλους.
- Αξιοπιστία του μέσου, προβληματικά στη λειτουργία τους συστήματα.
- «Νεανικά προβλήματα» για τα νεότερα μέσα και παθογένειες των παλαιότερων.
- Αριθμός μονάδων και πλήθος χρηστών ανά τον κόσμο.
- Χρονικός ορίζοντας χρήσης και υποστήριξης.
- Παράλληλα δίκτυα αλυσίδων εφοδιασμού (κατασκευαστής, κρατικές υπηρεσίες στη χώρα προέλευσης, ΝΑΤΟ/NSPA).
- Υπάρχουσα εγχώρια υποδομή συντήρησης για το μέσον και τα συστήματά του.
- Εξέταση ταυτόχρονης κάλυψης αναγκών άλλου Κλάδου των Ε.Δ.
- Απαιτήσεις διαλειτουργικότητας και ομοιοτυπία με υπάρχοντα μέσα και υποσυστήματά τους σε άλλους Κλάδους Ε.Δ.
- Χρόνος παράδοσης σε χρήση (έτοιμο, με ολοκληρωμένη εκπαίδευση προσωπικού, ανταλλακτικά και εξοπλισμό υποστήριξης).
Νορβηγία: Παρήγγειλε 6 ελικόπτερα Seahawk για να «διώξει» τα NH90
Οι μελέτες περιλαμβάνουν ειδικό μέρος για τον «Κίνδυνο Προγράμματος», που έχει πολύ μεγάλη βαρύτητα και συνίσταται στα εξής:
- Περιορισμοί στην άδεια εξαγωγής όπλων και υποσυστημάτων.
- Τεχνικό ρίσκο ολοκλήρωσης (για μη πλήρως ανεπτυγμένα υποσυστήματα).
- Εφοδιαστικό ρίσκο και μέθοδοι εξασφάλισης εφοδιαστικής αλυσίδας.
- Επάρκεια εγχώριων τεχνολογικών κι ανθρώπινων πόρων για δια βίου υποστήριξη.
- Μηχανισμοί εξασφάλισης υποσυστημάτων του μέσου από απαξίωση (obsolescence), δεδομένου ότι η διαρκής τεχνολογική πρόοδος έχει ως αποτέλεσμα το κλείσιμο γραμμών παραγωγής για παρωχημένης τεχνολογίας υποσυστήματα.
Την τεχνική αξιολόγηση και σύγκριση μεταξύ λύσεων ακολουθεί μια μελέτη οικονομικών παραμέτρων, που περιλαμβάνει τα εξής:
- Κόστος κτήσεως και αρχικού πακέτου υποστήριξης, μαζί με διερεύνηση για ύπαρξη ειδικών θετικών ή αρνητικών συνθηκών τιμής κτήσης (με πλήρη αιτιολόγηση).
- Κόστος ανά ώρα χρήσης/πτήσης ή ανά αποστολή (αναλόγως του μέσου).
- Κόστος ανάπτυξης υποδομών σε ενδιάμεσο και εργοστασιακό επίπεδο.
- Αναγκαιότητα νέων υποδομών (κτιριακά, εξοπλισμός συντήρησης, τεχνογνωσία).
- Ανάγκες επαύξησης ειδικευμένου προσωπικού και χρόνοι εκπαίδευσης.
- Πιθανή ελληνική βιομηχανική συμμετοχή για την κατασκευή-ολοκλήρωση συστημάτων και δυνατότητες συνεργασίας με την εγχώρια αμυντική και αεροπορική βιομηχανία.
- Κόστος Κύκλου Ζωής του μέσου: προσδιορίζεται από ειδική μέθοδο που έχει θεσμοθετηθεί με πάγια διαταγή του υπουργείου.
- Τρόπος χρηματοδότησης του προγράμματος προμηθείας (συνολικό κονδύλι και κατανομή του ανά έτος προγράμματος, τυχόν ειδικές συνθήκες, περιορισμοί ή ευκαιρίες).
Αυτές τις διαδικασίες εφαρμογής του νομικού πλαισίου οφείλουν και πάλι να τις γνωρίζουν οι παροικούντες στα εξοπλιστικά.
ΜΥΘΟΣ Νο.3: Ο Ελληνικός Στρατός θα προμηθευθεί UH-60M χωρίς να λάβει υπόψη του τις διαθέσιμες επιλογές.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: Ο Ε.Σ. έχει ήδη αξιολογήσει όλες τις ενδεχόμενες λύσεις για τα ελικόπτερα που θα αντικαταστήσουν τα Huey.
Ο Ε.Σ. παρέλαβε τα πρώτα UH-1H Huey το 1969-71 και τα ΑΒ-205 και 212 μέχρι το 1980. Το μονοκινητήριο Huey αποδείχθηκε ένα αξιόπιστο και «εύκολο» στη συμβίωση ελικόπτερο, αλλά ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχε αρχίσει να δείχνει την ηλικία του και τις αδυναμίες να καλύψει αποστολές μεταφοράς και ειδικών επιχειρήσεων στα σύγχρονα θέατρα επιχειρήσεων. Χάρη στο διαρκές πρόγραμμα αναβαθμίσεων της δικινητήριας έκδοσης UH-1N/UH-1Y των Αμερικανών Πεζοναυτών η εταιρία Bell κατόρθωσε να το υποστηρίζει μέχρι το 2014, που ανακοινώθηκε η οριστική απόσυρση του UH-1H και η παύση υποστήριξης από το Στρατό των ΗΠΑ. Τα ΑΒ-205 είχαν αρχίσει να αντιμετωπίζουν από πολύ νωρίτερα πρόβλημα υποστήριξης, διότι η Agusta (νυν Leonardo) είχε αλλάξει κάποια σχέδια στα συστήματα σκάφους, οπότε δεν υπήρχε εναλλαξιμότητα με τα υλικά του Αμερικανικού Στρατού.
Ο Ε.Σ. είχε αρχίσει τις μελέτες αντικατάστασης των Huey το 1992, ενώ την περίοδο 1997-2001 θέσπισε σειρά κριτηρίων κι έκανε μια σειρά αξιολογήσεων με παρουσιάσεις, επισκέψεις και εν τέλει δίμηνη αξιολόγηση τριών τύπων ελικοπτέρων στην μεσαία (medium lift) κατηγορία που ήταν διαθέσιμοι τότε: των Eurocopter EC332C2 (νυν Airbus H-215), Kazan Mi-17 και Sikorsky UH-60L. Στις δοκιμές και την αξιολόγηση προκρίθηκε τότε το UH-60L, που κάλυπτε τους απαράβατους όρους και συγκέντρωνε την ψηλότερη βαθμολογία.
Όταν η εισήγηση για την προμήθεια ήρθε για συζήτηση στη ΓΔΕ (νυν ΓΔΑΕΕ) εμφανίστηκε η πρόταση της κοινοπραξίας ΝΗIndustries υπό την αιγίδα της ΝΑΗΕΜΑ (NATO Helicopter Management Agency), που έδινε μια προοπτική ευρωπαϊκής συνεργασίας με το ελικόπτερο ΝΗ-90ΤΤΗ. Έτσι η Ελλάδα προσχώρησε το 2003 στην ομάδα χρηστών του ΝΗ-90, μαζί με πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η έλλειψη όμως ελικοπτέρων για δοκιμή αλλά και των τελικών προδιαγραφών του, οδήγησε στην πολιτική απόφαση του 2003, που δυστυχώς παράγει ειδήσεις μέχρι σήμερα. Και η Αεροπορία Στρατού εξακολουθεί να διδάσκεται πολλά από αυτήν την υπόθεση.
Τα προβλήματα στις παραλαβές και την υποστήριξη του ΝΗ-90 οδήγησαν την Αεροπορία Στρατού στην εκπόνηση νέων μελετών με διαρκή επικαιροποίηση στοιχείων και παράλληλη αναζήτηση ενδιάμεσων λύσεων μεταφορικών ελικοπτέρων που θα συμπλήρωναν τα φθίνοντα Huey. Έγιναν πολυάριθμες μελέτες και οι έρευνες συνεχίζονταν με ανατροφοδότηση των φακέλων με νέα στοιχεία.
Το 2014-15 εκπονήθηκε ένα φιλόδοξο, αλλά εφικτό υπό προϋποθέσεις, σχέδιο ανασυγκρότησης (Master Plan) του συνόλου των ιπταμένων μέσων της Αεροπορίας Στρατού. Λαμβάνοντας ως δεδομένη την παραλαβή των 20 ΝΗ-90 μέχρι το 2018 (τελικά δεν έγινε), το Master Plan προέβλεπε μεταξύ άλλων:
- Υπογραφή περί το 2016-17 συμβάσεως για παράδοση 80 καινούργιων ελικοπτέρων χωρητικότητας 14 στρατιωτών με πλήρη φόρτο και μεγίστου βάρους 8-10 τόνων μεταξύ 2019 και 2028, με ενδιάμεση λύση τη διάθεση 10-20 μεταχειρισμένων όμοιου τύπου (δηλαδή σύνολο 90-100 ελικοπτέρων μέσου βάρους).
- Σταδιακή απόσυρση όλων των UH-1H/AB-205 από το 2018 μέχρι το 2020.
Στη συνέχεια, το σχέδιο για την αντικατάσταση των Huey καλύφθηκε κατά ένα μικρό μέρος (ελαφρές μεταφορές και ελικόπτερα διασποράς) από τα OH-58 Kiova, αλλά επί της ουσίας έμεινε ανεκμετάλλευτο λόγω ελλείψεως πόρων και χαμηλής προτεραιότητας σε σχέση με άλλα προγράμματα.
Από το 2020 όμως, η Αεροπορία Στρατού είχε επαναφέρει την απαίτηση για αντικατάσταση των UH-1H/AB-205 και το δεύτερο εξάμηνο του 2022 ολοκλήρωσε τη μελέτη, αφού πρώτα έλαβε τιμή και διαθεσιμότητα για UH-60M, μία πρόταση για ανακατασκευασμένα UH-60A+, καθώς και ενημερώσεις για τις τελευταίες εξελίξεις και τιμές για τα άλλα ελικόπτερα της κατηγορίας των 8-10 τόνων με μεταφορική ικανότητα 14 στρατιωτών από τις κατασκευάστριες εταιρείες.
Όλα αυτά αξιολογήθηκαν και συντάχθηκε η τελική μελέτη που εγκρίθηκε με τα τεχνικά παραρτήματά της από ΣΑΣΠΕ και ΑΣΣ πριν εισαχθεί για έγκριση από το ΣΑΓΕ. Τα κριτήρια επιλογής και το περιεχόμενο της (απόρρητης) μελέτης αφορούν τον Ελληνικό Στρατό και μόνον, αλλά αντιλαμβανόμαστε ότι η προτεινόμενη λύση έτυχε ευρείας αποδοχής από την πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΘΑ που υπέγραψε εντολή αποστολής αιτήματος για LOA στα τέλη Μαρτίου.
Συμπεράσματα
Με βάση τα παραπάνω είναι απορίας άξιον πώς διανοείται κάποιος να θεωρεί ότι η ηγεσία του ΓΕΣ και των Ενόπλων Δυνάμεων θα έκανε ποτέ κατάχρηση εξουσίας με το να επιλέγει ελικόπτερα χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις νόμιμες διαδικασίες, αλλά και χωρίς να εξετάζει τους υπάρχοντες τύπους στην αγορά ελικοπτέρων.
Και είναι ακόμη πιο περίεργο ότι διάφοροι αυτόκλητοι “ειδικοί” (που αυτοχαρακτηρίζονται και ως οι μόνοι αντικειμενικοί) δεν διστάζουν να υποδείξουν λύσεις, χωρίς να νομιμοποιούνται να έχουν πλήρη εικόνα των αναγκών του Στρατού, χωρίς να έχουν το σχετικό τεχνικό και επιχειρησιακό υπόβαθρο και χωρίς να γνωρίζουν τη σχετική προεργασία. Καταλήγοντας μάλιστα να προκρίνουν αυθαίρετες επιλογές, φωτογραφίζοντας και διαφημίζοντας συγκεκριμένο τύπο ελικοπτέρων.
