Επί 20 περίπου χρόνια, η πρόταση αξιοποίησης παλιών αρμάτων για την αντικατάσταση κάποιων οχημάτων μεταφοράς πεζικού είναι στην ατζέντα των περιοδικών, ομάδων συζήτησης και ίσως της στρατιωτικής ηγεσίας.
Η είσοδος μεγάλου αριθμού αρμάτων μάχης στην υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού στις δεκαετίες του 1990 και 2000 και η απόσυρση πολλών από αυτών που παρατάχθηκαν σε προαύλια στρατοπέδων και Στρατιωτικών Εργοστασίων χωρίς σκοπό από τη μία και η τραγική κατάσταση στον τομέα του μηχανοκίνητου πεζικού που διαγωνίζεται στο ποιό ΤΟΜΠ έχει τη μικρότερη προστασία για τον πεζό από το άλλο (το Μ113 και το ΒΜΡ-1 πρέπει να είναι οι χειρότερες επιλογές στον τομέα της προστασίας παγκοσμίως), οδήγησε πολλούς στο ερώτημα, γιατί δεν αξιοποιούνται τα παλιά άρματα ως οχήματα μεταφοράς προσωπικού;
Ιστορική αναδρομή
Η ιδέα δεν είναι καινούρια, φυσικά. Ήδη από την αυγή της δημιουργίας του άρματος μάχης, οι Βρετανοί και Γάλλοι πειραματίστηκαν με επιμηκυμένες εκδόσεις των πρώτων τεθωρακισμένων τους στα 1917-18 που θα μετέφεραν εκτός του οπλισμού τους και μια ομάδα πεζικού 12-16 ατόμων (εκδόσεις Mark V* κ.ε.).
Στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, η ευρεία χρήση του άρματος μάχης στις επιχειρήσεις κατέδειξε ότι οι ομάδες πεζικού δεν μπορούσαν να κινηθούν με την άνεση και ταχύτητα σε ανώμαλο έδαφος όπως τα άρματα και μετά από ώρες προέλασης άρματα και πεζοί απομακρύνονταν και γίνονταν εύκολη λεία σε ενέδρες του εχθρού. Φορτηγά οχήματα δοκιμάστηκαν για να επιλυθεί το ζήτημα αλλά καθώς συγκέντρωναν τα εχθρικά πυρά, οι απώλειες ήταν μεγάλες.
Πολλοί προέκριναν την τοποθέτηση ελαφράς θωράκισης σε φορτηγά και ημιερπυστριοφόρα αλλά οι Καναδοί πήγαν ένα βήμα πιο πέρα, μετατρέποντας άρματα Μ4 Sherman και M3 Grant καθώς και τα M7 Priest, που χρησιμοποιούσαν το σκάφος του Sherman με μια σταθερή υπερκατασκευή θώρακα φέροντας το οβιδοβόλο Μ101 των 105 mm. Με την αφαίρεση του πύργου του άρματος και των πυρομαχικών ή του λίκνου του οβιδοβόλου δημιουργούσαν αρκετό χώρο για μισή ή μία ομάδα μάχης πεζικού που ακολουθούσε τα άρματα μάχης με την ίδια ταχύτητα, στο ίδιο έδαφος και κυρίως με ανάλογη προστασία από πυρά. Τα οχήματα αποκλήθηκαν ‘Kangaroo’ και μετέφεραν εκτός από το διμελές πλήρωμα άλλα 6-8-10 άτομα ή και περισσότερα με λίγη “καλή θέληση”. Ατυχώς, κανένας δεν διδάχτηκε από το καναδικό παράδειγμα.
Σύγχρονα παραδείγματα
Στη δεκαετία του 1980, οι εμπλοκές του Ισραήλ σε συγκρούσεις χαμηλής έντασης εναντίον της οργάνωσης Χεσμπολά έφερε το ισραηλινό πεζικό αντιμέτωπο με το ίδιο δίλημμα που είχαν βρεθεί οι Γερμανοί και οι Σύμμαχοι στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα Μ113 και Μ2 που χρησιμοποιούσε αντιμετώπιζαν πλέον ένα πυκνό φράγμα πυρών από RPG και αντιαρματικούς πυραύλους και οι απώλειες ήταν μεγάλες ενώ το μικρότερο κοίλο γέμισμα που κουβαλούσε στον ώμο του ένας μαχητής τρυπούσε τη λεπτή αλουμινένια ή χαλύβδινη θωράκιση σα χαρτί.
Το Ισραήλ άνοιξε την αυλαία στο έργο της αξιοποίησης παλιών αρμάτων ως ΤΟΜΠ, δημιουργώντας το Nagmashot, ένα άρμα Sho’t (ισραηλινό Centurion) χωρίς πύργο, τύμπανο και πυρομαχικά, ενισχυμένο με πλάκες θωράκισης γύρω από τον χώρο που πλέον φιλοξενούσε τους 8 πεζούς και πολλά-πολλά πολυβόλα. Τα Nagmashot και στη συνέχεια οι εξειδικευμένοι τους αντικαταστάτες, Nagmachon και Nakpadon λειτούργησαν ως Βαρέα ΤΟΜΠ προστατεύοντας το πεζικό και αναλαμβάνοντας δράση σε “δύσκολα” εδάφη, ορεινά περάσματα και στενούς δρόμους εντός κατοικημένων περιοχών.
Το 1988 το Ισραήλ δημιούργησε το όχημα Achzarit, ένα Βαρύ ΤΟΜΠ βασισμένο σε ένα ιδιαίτερα τροποποιημένο σκάφος σοβιετικού άρματος Τ-54/55. Ο Στρατός του Ισραήλ είχε εκατοντάδες σοβιετικά άρματα κληρονομιά των Αραβο-Ισραηλινών πολέμων. Με την αφαίρεση του πύργο, των πυρομαχικών και του κινητήρα και την εγκατάσταση νέου κινητήρα μικρότερων διαστάσεων, δημιουργήθηκε χώρος για μια ομάδα 7 πεζών που πλέον δεν θα πηδούσαν από την οροφή του οχήματος, όπως με τα προηγούμενα μοντέλα του μικρότερου Centurion, αλλά θα αξιοποιούσαν έναν στενό διάδρομο που έβγαινε στο πίσω μέρος του οχήματος. Τα υπόλοιπα ήταν επιπλέον θωράκιση 14 τόνων για καλή προστασία και πολλά-πολλά πολυβόλα, ως συνήθως. Τα Achzarit έδειξαν την αξία τους στις μάχες του Λιβάνου κατά της Χεσμπολά και στις παλαιστινιακές περιοχές από το 1990 μέχρι το 2006 και παρά το ότι δεν διεκδικούν βραβείο κομψότητας και σχεδίου, απέδειξαν πως αντέχουν βαρέα βλήματα και πυρομαχικά κοίλου γεμίσματος που κανένα άλλο σύγχρονο ΤΟΜΠ ή ΤΟΜΑ.
Εξέλιξη του Achzarit ήταν το Namer, ένα όχημα κατασκευασμένο εξαρχής ως Βαρύ ΤΟΜΠ στο σχέδιο του ισραηλινού άρματος Merkava. To τελευταίο είναι το μοναδικό άρμα που διαθέτει τον κινητήρα του εμπρός και οι σχεδιαστές έχουν προβλέψει χώρο πεζών στο οπίσθιο τμήμα και υδραυλική ράμπα για να εξέρχονται, αν και κατά κανόνα ο χώρος φιλοξενεί επιπλέον βλήματα για το πυροβόλο. Το Νanmer μοιάζει με μια πυραμίδα θώρακα σε ερπύστριες και είναι το μοναδικό δείγμα οχήματος σε έναν στρατό που σέβεται το πεζικό του.
Άλλες προσπάθειες εντοπίζονται στη Ρωσία, που μετά τις φριχτές απώλειες του πεζικού της στους δρόμους του Γκρόζνι, προσπάθησε πιθανότατα να αντιγράψει τους Ισραηλινούς, παίρνοντας ένα παλιό άρμα Τ-55 και τοποθετώντας του πρόσθετη θωράκιση και υπερυψωμένη οροφή στη θέση του παλιού πύργου. Το όχημα που ονομάστηκε BTR-T μπορεί στον στενό χώρο του τυμπάνου του πύργου να φιλοξενήσει 5 πεζούς και τριμελές πλήρωμα που χειρίζεται ένα σταθμό οπλισμού με πολλές διαμορφώσεις (πολυβόλα, πολυβομβιδοβόλα, αντιαρματικούς πυραύλους, ελαφρά πυροβόλα υψηλής ανύψωσης). Η αποβίβαση των πεζών γίνεται από θυρίδες στην οροφή ενώ στη συνέχεια πηδούν από το όχημα στο έδαφος.
Παρόμοιας σύλληψης είναι μια σειρά από ουκρανικά δείγματα βασισμένα στο εγχώριας κατασκευής Τ-64. Οι Ουκρανοί παρουσίασαν πριν αρκετά χρόνια ένα “Όχημα Αστικής Μάχης”, στην ουσία ένα ελαφρά τροποποιημένο Τ-64 που χρησιμοποιούσε το πυροβόλο των 125 mm για καταστροφές εχθρικών θέσεων ενώ μια μικρή ομάδα πεζικού εξερχόταν από το εσωτερικό του οχήματος και πηδούσε για να εκκαθαρίσει εστίες αντίστασης. Αναγνωρίζοντας τα μειονεκτήματά του, οι Ουκρανοί σχεδιαστές αναδιαμόρφωσαν εντελώς το όχημα, οι ροπή των ταχυτήτων άλλαξε (εμπρός-όπισθεν) αλλάζοντας τον προσανατολισμό του οχήματος.
Ένα ευρύχωρο εσωτερικό μπορεί πλέον να φιλοξενήσει μια πλήρη ομάδα πεζικού που εξέρχεται από οπίσθια υδραυλική ράμπα και υποστηρίζεται από πύργο με πυροβόλο των 30 mm, πολυβόλα, πολυβομβιδοβόλα και αντιαρματικούς πυραύλους ‘Barrier”. Το όχημα προσφέρεται και σε έκδοση βαρέως ΤΟΜΠ με ένα πολυβόλο των 12.7 mm.
Τρεις τουλάχιστον εκδόσεις έχουν παρουσιαστεί κατά καιρούς και από τη Μέση Ανατολή. Η μία έχει να κάνει με τα OF-40 (ιταλικής κατασκευής Leopard-1) των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων που μετέτρεψαν μερικά σε Βαρέα ΤΟΜΠ με τεχνογνωσία της βελγικής Sabiex όταν είδαν πως η προστασία των ΒΜΡ-3 που είχαν αποκτήσει ήταν ευφημισμός.
Οι άλλες δύο προτάσεις ήρθαν από το κρατικό εργοστάσιο του ιορδανικού “Σχεδιαστικού και Αναπτυξιακού Γραφείου ‘Βασιλεύς Αμπντουλά'”. Πρόκειται για μετατροπές επί σκαφών Centurion και πάλι, που υπηρέτησαν σε μεγάλους αριθμούς στον ιορδανικό στρατό και βγήκαν σε δύο εκδόσεις: το όχημα Temsah στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και το MAP 10 χρόνια περίπου αργότερα.
Στο Temsah έχει υποστεί αλλαγή στρέψης κίνησης των ταχυτήτων για να αλλάξει ο προσανατολισμός από εμπρός-πίσω, όπως και στο OF-40. Επιπλέον θωράκιση έχει προστεθεί και δοκιμάστηκε οπλισμός σε διάφορες εκδόσεις. Η ομάδα πεζικού εξέρχεται από ράμπα στο πίσω μέρος. Το όχημα MAP έχει δεχθεί κι αυτό μετατροπές που μεγέθυναν το ύψος και τον εσωτερικό χώρο αλλά αναγνωρίζοντας τις τεχνικές δυσκολίες και το κόστος αλλαγής του προσανατολισμού, παραμένει στην κλασσική διαμόρφωση του άρματος με τον κινητήρα πίσω. Η ομάδα πεζικού κάθεται στο κεντρικό και εμπρός μέρος του οχήματος και εξέρχεται από μια ράμπα στο εμπρός τμήμα του οχήματος σαν σε αποβατικό όχημα.
Αξιολόγηση
Με εξαίρεση τα ισραηλινά οχήματα, όλες οι άλλες προτάσεις και τουλάχιστον 6 ακόμα στις οποίες δεν αξίζει να αναφερθούμε μοιράζονται ένα κοινό: δεν υλοποιήθηκαν ποτέ.
Για κάποιο λόγο, οι σύγχρονοι στρατοί δεν αναγνωρίζουν την αξία ενός Βαρέως ΤΟΜΠ ή ΤΟΜΑ και δεν εμπιστεύονται την εθνική τους βιομηχανία για να το κατασκευάσει σε αριθμούς.
Μετατροπή Leopard 1 σε βαρέα ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ – Το παράδειγμα των ΗΑΕ
Πού μπορεί να οφείλεται αυτό;
– Δεν σέβονται τη ζωή των στρατιωτών τους;
– Δεν μπορούν να τα εντάξουν στο δόγμα μάχης;
– Μήπως το κόστος είναι απαγορευτικό;
– Μήπως οι αλλαγές δεν αποδίδουν ικανοποιητικά;
Είπαμε πως με την εξαίρεση των ‘Kangaroo’ στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, που ήταν ούτως ή άλλως μια πρωτοβουλία του Καναδικού Εκστρατευτικού Σώματος στην Ευρώπη, μόνον το Ισραήλ έχει εντάξει σε υπηρεσία τέτοια οχήματα. Και όπως έχουμε πει και αλλού, το Ισραήλ είναι μια κατηγορία από μόνο του.
Οι άλλοι λόγοι που είπαμε συνοψίζουν την αιτία που τα Βαρέα ΤΟΜΠ δεν αναπτύχθηκαν σε εθνικούς στρατούς και γιατί οι βιομηχανίες δεν πέτυχαν ποτέ εξαγωγές.
– Κόστος: Το κόστος συντήρησης και λειτουργίας ενός άρματος μάχης είναι μεγαλύτερο από οποιαδήποτε άλλο όχημα. Πρόκειται για ένα βαρύ όχημα 40-60 τόνων, με τεράστιες ανάγκες σε καύσιμο και λιπαντικά για να κινηθεί και μεγάλη τεχνική και υποστηρικτική βάση για να επιχειρήσει. Κάθε επιλαρχία ακολουθείται στο πεδίο της μάχης από φάλαγγες φορτηγών με καύσιμα, πυρομαχικά, λιπαντικά, ανταλλακτικά, κινητά συνεργεία, βαρέα οχήματα περισυλλογής και γεφυροποιίας ενώ δεν μπορούν να επιχειρήσουν σε σαθρά εδάφη και να περάσουν από ποτάμια ή ελαφρές γέφυρες. Αν μια ταξιαρχία έχει μία ή δύο επιλαρχίες με 40-90 τέτοια οχήματα, τί θα χρειαστεί αν τα αυξήσει σε 140-200; Πόσο θα είναι το αποτύπωμα της γραμμής υποστήριξης σε οχήματα και υλικά Διοικητικής Μέριμνας και πόσο θα κοστίζει ετησίως στο στράτευμα να συντηρεί 5-10 ή 15 τέτοιες ταξιαρχίες;
– Δόγμα μάχης: Η ένταξη των ‘Kangaroo’ στις καναδικές δυνάμεις ήταν μικρές ομάδες οχημάτων που προσκολλούνταν στις επιλαρχίες αρμάτων. Έτσι, τα άρματα είχαν πάντα ένα συγγενές τεχνικά όχημα που μετέφερε μια ξεκούραστη ομάδα πεζών για παροχή προστασίας και τίποτα άλλο. Στο Ισραήλ, η είσοδος των Nagmashot άνοιξε μια πόρτα αλλά γρήγορα κατάλαβαν πως δεν μπορούσε όλο το πεζικό να υποστηρίζεται από τέτοια οχήματα, ακόμα κι αν οι αποστάσεις επιχειρήσεων στο Ισραήλ είναι σχετικά μικρές. Η σειρά οχημάτων γρήγορα περιορίστηκε σε υποστήριξη ομάδων εφόδου επιπέδου διμοιρίας και ειδικών ομάδων μηχανικού που άνοιγαν το δρόμο σε επικίνδυνα σημεία και περάσματα για το κλασσικό μηχανοκίνητο πεζικό, που μέχρι πρόσφατα στηριζόταν σε αναβαθμισμένης θωράκισης Μ113.
Η έλευση του Achzarit δημιούργησε λόχους πεζικού αλλά και πάλι οι λόχοι αυτοί αναλάμβαναν να εκκαθαρίσουν γειτονιές “μολυσμένες” με ομάδες ανταρτών στις παλαιστινιακές περιοχές ή συγκροτήματα οχυρώσεων στον Νότιο Λίβανο. Το Namer πήρε τη σκυτάλη αλλά σε αντίθεση με όσους προδίκασαν το τέλος των ελαφρών ΤΟΜΠ και των ΤΟΜΑ, ο αριθμός τους παραμένει περιορισμένος. Τα Μ113 σε ισραηλινή υπηρεσία αντικαθίστανται από το πολύ φθηνότερο στην αγορά και συντήρηση τροχοφόρο Eitan 8×8. Τα Νamer παραμένουν ένα εργαλείο για δύσκολες δουλειές.
Θα περίμενε κανείς κάτι αντίστοιχο από τους Ρώσους, με πάνω από 8,000 άρματα σειράς ‘Τ’ να σκουριάζουν σε κάποιο παρατημένο υπόστεγο ή μέσα στα πυκνά δάση, ειδικά μετά τα παθήματα του Γκρόζνυ και το σχέδιο του BTR-T. Ωστόσο, το BTR-T δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Μετά από πολλές δοκιμές οι επιτελείς κατέληξαν πως το σχέδιο είναι καλό αλλά θα τηρηθεί “στο συρτάρι” σε περίπτωση που η Ρωσία εμπλακεί σε επιχειρήσεις που θα απαιτήσουν την ταχεία μετατροπή τους και είσοδο σε υπηρεσία. Χρόνια αργότερα, παρουσίασαν το Τ-15 ARMATA, βασισμένο στο γνωστό πρόγραμμα υπερ-άρματος Τ-14. Το όχημα που μοιάζει με “καταδρομικό ξηράς” και συνεχίζει να εκπλήσσει με το μέγεθος και τον οπλισμό του, δεν έχει κάνει ακόμα την εμφάνισή του σε κάποια στρατιωτική μονάδα. Επειδή είναι νωρίς για συμπεράσματα, θα περιμένουμε για το συγκεκριμένο και να δούμε. Πάντως, η παράλληλη ανάπτυξη των οχημάτων Kurganets, Typhoon και Boomerang, δηλώνει πως και εδώ, οι Ρώσοι προορίζουν το Τ-15 για όχημα ειδικών αποστολών.
Οι αραβικές προτάσεις επίσης ουδέποτε υλοποιήθηκαν. Αν και έδειχναν πως βρίσκονταν σε καλό δρόμο, τα μεν ΗΑΕ στρέφονται μάλλον στο να αλλάξουν τον προσανατολισμό της κίνησης των ΒΜΡ-3 τους κι όχι να προχωρήσουν το OF-40 IFV (που έτσι κι αλλιώς διαθέτουν μόνο 36) ενώ οι Ιορδανοί οργανώνουν τον στρατό τους σε μια δύναμη ταχείας αντίδρασης για έλεγχο εσωτερικής και συνοριακής ασφάλειας περισσότερο παρά μια συμβατική δύναμη τεθωρακισμένων. Το Temsah αν και φαινομενικά πέτυχε στο δύσκολο έργο της αλλαγής προσανατολισμού, δεν έχει εντοπιστεί σε περιβάλλον εκτός του εργοστασίου, υπονοώντας προβλήματα απόδοσης ενώ το MAP είναι ένα όχημα για ειδικές αποστολές, αφού η αποβίβαση πεζών από το όχημα με μέτωπο τη γραμμή πυρός θα έχει πιθανότατα αποτελέσματα ανάλογα της εφόδου των ανδρών στη “Ματωμένη Όμαχα”.
Έχουν μέλλον τα Β-ΤΟΜΠ;
Ναί και Όχι, υπό τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν ήδη. Τα βαριά ΤΟΜΠ είναι ό,τι καλύτερο για τον πεζό στρατιώτη εφόσον παραμένει εντός τους. Ατυχώς, η δουλειά του πεζού είναι εκτός του οχήματος. Ο μηχανοκίνητος πεζός ή γρεναδιέρος (γερμανική και ρωσική ορολογία) πρέπει να βγει και να καταστείλει την εχθρική παρουσία σε δύσκολες περιοχές (αστικό περιβάλλον, εχθρικές οχυρώσεις, ορεινά περάσματα, ενέδρες) και συνεπώς να εκτεθεί.
Με ελάχιστες εξαιρέσεις οι προτάσεις παρουσιάζουν το εξής μειονέκτημα: είτε δεν επιβάλλουν τόση παρέμβαση στην κατασκευή του οχήματος που εξακολουθεί να μοιάζει με άρμα μάχης και τον αναγκάζουν να εκτεθεί στα πυρά κατά την αποβίβαση από την οροφή και σκάλες στο πλάι του οχήματος είτε έχουν κάνει δομικές αλλαγές στο όχημα που πλέον μοιάζει με ΤΟΜΠ αλλά το όχημα είναι πια πανάκριβο.
Τα Βαρέα ΤΟΜΠ έχουν αποδείξει την αξία τους σε ειδικές αποστολές παρεμβαίνοντας σε ‘θερμές” συμπλοκές αποβιβάζοντας πεζικό υπό ασυλία στα περισσότερα εχθρικά πυρά σώζοντας ζωές αλλά σε όλα τα άλλα σενάρια ένα απλό ΤΟΜΠ ή ΤΟΜΑ είναι προτιμότερο. Η χαρακτηριστική αδιαφορία των Δυτικών για βαρέα ΤΟΜΠ μάλλον αποδεικνύει κάτι τέτοιο και όσο κι αν οι επαγγελματίες θαυμάζουν το Namer ή ακόμα και το BTR-T και T-15, μάλλον θα άλλαζαν γνώμη αν ήταν διοικητές σε μια μονάδα με τέτοια οχήματα και θα έβλεπαν τους περιορισμούς σε δρομολόγια που θα έπρεπε να ακολουθήσουν, την ανάγκη να βρίσκονται δίπλα στο ΤΥΠ για καύσιμα και στο μηχανικό για γεφυρώσεις.
Εκεί που τα Βαρέα ΤΟΜΠ θα μπορούσαν να προσφέρουν είναι στο Μηχανικό Μάχης. Οι πόλεμοι στην Τσετσενία και στη Μέση Ανατολή έχουν δείξει πως οι πόλεις εξελίσσονται σε κατεξοχήν πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ δύο αντιπάλων ανισόρροπης ισχύος. Μικρές ομάδες πεζικού με αντιαρματικά μπορούν να καθηλώσουν και να προκαλέσουν τεράστιες απώλειες σε τεθωρακισμένες δυνάμεις. Εκεί, οι τεθωρακισμένες μπουλντόζες και τα Βαριά ΤΟΜΠ θα δώσουν τη λύση μεταφέροντας μικρές, καλά εκπαιδευμένες ομάδες πεζικού με όπλα για την εκκαθάριση κτιρίων και δωματίων.
Στις συγκρούσεις της Φαλούτζα, ο Αμερικανικός Στρατός χρησιμοποίησε οχήματα μηχανικού βασισμένα σε σκάφη αρμάτων για να ανοίξει δρόμο μέσα από ναρκοπέδια και να δεχθεί βροχή πυρών κάθε διαμετρήματος όπου τα απλά Bradrley και Abrams δεν θα άντεχαν. Μετά από αυτό οργάνωσε δύο τάγματα μηχανικού μάχης ανά ταξιαρχία και όρισε ειδικούς λόχους εφόδου σε κάθε τάγμα.
Ίσως, ο Ελληνικός Στρατός θα όφειλε να ενδιαφερθεί για την απόκτηση ενός αριθμού Βαρέων ΤΟΜΠ, όχι για να αντικαταστήσει τα Μ113 (αυτό θα είναι το αντικείμενο άλλου άρθρου) αλλά για να οργανώσει λόχους μηχανικού για να ανοίγουν δρόμους και να αποβιβάζουν ομάδες καταστροφών μέσα σε ισχυρά οχυρωμένο από τον εχθρό περιβάλλον. Η γνωστή εταιρία EODH έχει παρουσιάσει μεταξύ άλλων ένα σχέδιο εργασίας για ένα όχημα βασισμένο στο σκάφος του Leopard-1.
Το όχημα δεν έχει πύργο, διαθέτει υπερυψωμένη οροφή και στρώματα πρόσθετης θωράκισης αλλά πάσχει σχεδιαστικά από τα προβλήματα των Nagmashot και BTR-T, με τους πεζούς να πρέπει να βγουν στην οροφή και να κατεβούν από το όχημα (διακρίνονται σκάλες στα πλαϊνά του οχήματος. Μια πρόταση για μελέτη και προβληματισμό που μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι καλύτερο.
